Kentsel Dönüşümde Türkiye Örnekleri

Beyoğlu ilçesinde yer alan Tarlabaşı Mahallesi, Đstanbul’un tarihi değerler açısından önemli bölgelerinden birisidir. Đçişleri Bakanlığı’nın önerisi ile Bakanlar Kurulu’nun kentsel dönüşüm gündemine aldığı Tarlabaşı projesi, 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun kapsamında ele alınmaktadır.

ĐTÜ Şehircilik Uygulama Araştırma Merkezi öncülüğünde, Đstanbul Büyükşehir Belediyesi(ĐBB) Kentsel Dönüşüm ve Yeni Yerleşmeler Müdürlüğü tarafından hazırlanan Tarlabaşı projesi için Beyoğlu Belediye Başkanlığı tarafından ihale çıkılmış ve bu ihaleyi kazanan GAP Đnşaat adlı şirketi ile 04 Nisan 2007 tarihinde sözleşme imzalanmıştır. Proje bölgesinde, yaklaşık 2000 m2 alana oturmuş 210’nu tescilli sivil mimarlık örneği olan ve toplamda 278 adet bina bulunmaktadır (Url-3).

Şekil 3.1 : Tarlabaşı kentsel dönüşüm alanı.

Tarlabaşı bölgesi, gerekli bakım ve onarımların zaman içerisinde yapılmaması nedeni ile çöküntü bölgesi olmaya yüz tutmuştur. Đlgili yetkililer tarafından bölgede yapılması planlanan projenin oluşturulma nedenleri olarak (Url-3);

• Bölgenin küçük parsellerden oluşması ve bu dar parsellerde yer alan dar binalar,

• Sokakların dar olması ve otoparkların çok yetersiz olması,

• Bölge alanın kötü çevre şartlarına(suç oranının fazla olması) sahip olması ve bu nedenle mal sahipleri tarafından yatırım yapılmaması,

• Bölgedeki binaların çoğunluğunun tescilli bina olması, proje maliyetlerinin yüksek olması ve prosedürün uzun olması sebebi ile binalara onarım yapılamaması,

açıklanmıştır.

Yerel yönetim tarafından proje amacı olarak; bölgede mevcut çöküntünün durdurulması, bölgedeki sorunların çözülerek daha güvenli, sağlıklı, yaşanabilir ve bölgenin kent ile bütünleşmiş bir alana dönüştürülmesi olarak belirlenmiştir (Url-3). Proje ile ilgili bazı bilgiler aşağıda verilmiştir (Aras, 2008);

• Proje alanı 9 ada ve 278 parselden oluşmaktadır. • Projede, mevcut sokak dokusunun değiştirilmemiştir.

• Bölgede yaşayan vatandaşların %71’i kiracı ve %66’sı da hiçbir sosyal güvenceye sahip değildir.

• Proje alanının çoğu konut olarak ve bir kısmının da imalathane olarak kullanılmaktadır.

• Bölgede bulunan yapı stoğunun %40’ı boş durumdadır.

• Proje başlamasının üzerinden 3,5 yılın geçtiği ve avan proje üzerinden bölgedeki halk sahiplerine mülkleri gösterilerek anlaşma sağlanmaya çalışıldığı ifade edilmiştir.

• Bölgede bulunan kiracılar için, Toplu Konut Đdare(TOKĐ) tarafından yaptırılan konutlardan kura çekimine katılmadan öncelik tanınacağı belirtilmiştir.

Proje alanı dönüşüm projesi ile;

• Proje alanında bulunan eskime ve bakımsızlık nedeni ile sağlıksız durumdaki binaların onarılması ve alt yapının tamamen yenilenmesi,

• Alandaki mevcut otopark sorununun çözümü için bütün konutların altına yer altı otoparkı yapılması ve yaya alanlarının arttrılması,

• Turizm ve nitelikli hizmet sektörlerine yapılacak yatırımlar ile proje alanı ve çevresi için ekonomik canlanma oluşturulması,

3.2.2 Ankara portakal vadisi kentsel dönüşüm projesi

Kentsel yaşam kalitesinin arttırılmasında yeşil alanların önemli bir tasarım aracı olduğu her kesimce kabul edilen bir gerçektir. Ankara kentine yeşil alan kazandırmak temel hedefi ile Portakal Çiçeği Vadisi kentsel dönüşüm projesi hazırlanmıştır. Portakal Çiçeği Vadisi, Çankaya ve Ayrancı yerleşim bölgeleri içerisinde Cinnah ile Hoşdere Caddeleri arasında kalan 11 Ha’lık bir alanı kaplamaktadır.

Proje ile;

• Ankara kenti için çağdaş ve kentsel açıdan yüksek standartlara sahip alanlar oluşturmak,

• Proje için belediyenin kaynak ayırmadan “kendi kaynağını kendi oluşturan” bir yapı oluşturmak,

• Proje bölgesindeki hak sahiplerinin inşa edilecek değişik konutlardan mülk edinebilmelerini sağlamak,

amaçlanmıştır (Uslu ve Yetim, 2006).

Projenin yukarıda sayılan amaçlara ulaşabilmesi için; • Bölgedeki inşaat emsallerinin düşürülmesi,

• Proje alanının %70’nin yeşil alan olarak ayrılması,

• Proje geliştirme maliyetlerinin girişimciler tarafından karşılanması, Hususlarında taraflarca anlaşmaya varılmıştır (Uslu ve Yetim, 2006).

1990’lı yıllara kadar bölge için çok çeşitli kararlar alınmasına karşın, bölge kendi haline terk edilmiş ve bu alan plansız gelişen bir gecekondu bölgesi haline dönüşmüştür. Bu dönemde, Ankara Büyükşehir Belediyesi konuya çözüm getirmek için çalışmalar başlatmış, kamulaştırma yerine kendi kaynağını kendi temin eden bir model hedeflenmiştir. Belediye öncülüğünde, projeye katılan arsa sahipleri, konuyu projelendirecek ve yürütecek özel girişimciler ortaklığında, Haziran 1991 tarihinde, PORTAŞ “Portakal Çiçeği Vadisi Proje Geliştirme, Đşletme ve Ticaret Anonim Şirketi” 26.03.1991 tarih ve 159 sayılı Ankara Büyükşehir Belediyesi Meclis Kararı’na istinaden kurulmuştur.

Proje alanı 111.179 m2 yüzölçümüne sahip ve bu alanın 80.000 m2’si yeşil alan olarak planlanmıştır. Projenin 2 etap halinde yapılması öngörülmüştür.

Birinci etapta planlanan alan yeşil alan 30.000 m2 dir. Bu alan vadinin üst kısmında yer almaktadır. Bu alanın büyük bir bölümü çim alandır. Proje ile bu alan içinde yürüme yolları, seyir terasları ve oturma alanları kurgulanmıştır. Birinci kısım 1997 yılında tamamlanmıştır. Proje alanında yeşil alan ile birlikte 56.100 m2 konut inşaatı yapılmıştır. 180 adet konut ve planlanan 150 adet iş yerinden 63’ü tamamlanmıştır. Ayrıca proje alanında 1 adet sinema salonu yapılmıştır.

Đkinci kısım planlama alanında ise 50.000m2 yeşil alan düzenlenmesi yapılması hedeflenmiştir. Yeşil alan ile birlikte, projede vadi ve kent seyir terasları, Çankaya, Ayrancı, Dikmen semtleri arasında ulaşımı sağlayan geçişler, gölet ve şelaleler, vadi yapısına uygun vadi girişleri, mini futbol, basketbol ve tenis sahaları ile bu alanların alt kısmında kapalı otoparklara yer verilmiştir. Ayrıca ikinci etap dahilinde mini arboretum projesinin tamamlanabilmesi için çeşitli türlerde, odunsu, yer örtücü, mevsimlik ve uzun yıllar yeşili muhafaza edici bitkiler, Ankara meyve ağaçları ve gölet çevresine su içi, su kıyısı bitkilerinin dikiminin gerçekleştirilmesi de planlanmıştır. Ancak, belediye yönetiminin el değiştirilmesinden dolayı ikinci kısma başlanamamıştır (Uslu ve Yetim, 2006).

Proje tam olarak bitirilemediği için ortaya koyulan hedeflere ulaşılamamıştır. Sonuç olarak alan olumsuz yönde etkilenmiş ve bölge halkının alana olan talebi ve ilgisi azalmıştır. Kentsel baskı altında kalan Portakal Çiçeği Vadisi için önerilen plan hedefleri, değişen yerel yönetimler nedeniyle yarıda kalmış, kendisinden beklenen ”kentsel kaliteyi arttıracak bir rekreasyon alanı “olma işlevini sürdürememiştir.

4. ESLĐŞAH VE HATĐCE SULTA(SULUKULE) MAHALLELERĐ KETSEL DÖÜŞÜM PROJESĐ