KDP ve Irak Güçlerinin Erbil Katliamı(31 Ağustos 1996)

31 Ağustos 1996 katliamından önce yaşanan gelişmeleri IMTP lideri Cemal Şan, şöyle dile getirmiştir:

“1991 yılı ortasında Irak Milli Türkmen Partisi Kuzey Irak’ın Şaklava kasabasında bürosunu açmak isterken KDP isteğini reddetmiştir.Ancak KYB referans vermiştir. 1991-1993 yılları arasında KDP birkaç kez gümrük sınır kapısını kapatmış, giriş çıkışları Türkmenlere yasaklamıştır. 1994 yılında Türkmenler özellikle Irak Milli Türkmen Partisi ile Türkmen Birlik Partisi (Türkmeneli Partisi) Duhok-Zaho bölgesinden Musul-Telafer bölgesine yönelik radyo-televizyon ve medya faaliyetleri yapmak isterken KDP tarafından yasaklanmıştır. 1 Ocak 1995 günü IMTP Zaho bürosuna çok sayıda silahlı bir grup saldırarak Ömer Ali Debbağ adında bir güvenlik görevlisini şehit etmiş ve birkaç kişiyi de yaralamıştır. 1995 yılında Duhok’ta açılan Türkmen Fuzuli ilkokuluna Türkmen çocukların kayıtlarını yasaklamış, öğrenci sayısını düşük rakamlara getirmiş, müdür ve öğretmenlerine baskı yaparak kendi ırkçı emirleri doğruıtusunda hareket etmeleri zorunda bırakmıştır. Ayrıca aynı yılda Duhok’ta açılan Türkmen kültür merkezinin faaliyetlerini engellemiş ve 1996 yılı ortasında müdür yardımcısı Cevat Assaflı’ya silahlı eylem yaparak merkez binasında şehit etmiş ve cesedini bile mezarından çıkarmıştır. Yine 1996 yılında Türkmeneli Partisi Duhok bürosuna silahlı saldırı yaparak personelini tutuklamış, eşyalarını yağmalamış ve sonrası büroyu kapatmıştır”39.

Irak Silahlı Kuvvetlerinin 36. paralelin üzerindeki güvenli bölgeye girmemesi kuralı da zaman zaman işlememiştir. Kürdistan Demokratik Partisi ile anlaşarak, Kürdistan Yurtseverler Birliği Partisi güçlerini Erbil’den çıkarmak için bu şehre karadan birliklerle havadan helikopterlerle girmiştir40. ABD, bu ihlallere göz yummuştur.

39

Cemal Şan, a.g.e., s.58-59. 40 _{Erşat Hürmüzlü, a.g.e., s.70-71.}

Kuzey Irak’ın başşehri haline getirilmek istenen Erbil ve çevresinden Türkmenleri atmak için Barzani, Irak yönetimi ile de işbirliği yapmakta sakınca görmemiştir41.

31 Ağustos 1996 günü Barzani ile işbirliği yapan Irak kuvvetlerinin Kuzey Irak’ın Erbil kentine yaptığı baskında çok sayıda Türkmen’i tutuklamıştır. Türkmen kurum ve kuruluşlarına yapılan baskınlar sırasında çok sayıda Türkmen hayatını kaybetmiştir42.

Şemsettin Küzeci “31 Ağustos 1996 Erbil Saldırısı”nı şöyle anlatmaktadır: “Irak Türkmenleri 1. Körfez Savaşı sonrasında maruz kaldıkları katliamların bir yenisi de, 31 Ağustos 1996’da Güvenlik bölgesi olan Kuzey Irak Erbil şehri Talabani kont- rolünde iken, Barzani güçleri Saddam’la gizlice anlaşarak Talabani’yi Erbil’den çıkarma planına sinsice uygulamışlardır. Bu arada Erbil’de bulunan Irak Türkmen Cephesi’nin önde gelen mücadeleci insanlarını, olay esnasında Barzani’nin işbirlikçisi Irak muhaberatı tarafından, sığındıkları büro ve evlerden alarak Bağdat’a götürüp, vahşice katlederek katliamlar zincirinin bir yeni halkasını Barzani ve Saddam bu şekilde işlemiş olmuşlardır.

31 Ağustos 1996 sabahı Irak ordusu ve Irak muhaberat birlikleri ile 36. paraleli aşarak Barzani’nin isteği üzerine Irak’a bağlı büyük bir askeri operasyonunu Erbil’e giderek gerçekleştirdiler.

Irak Başbakan Yardımcısı Tarık Aziz, 31 Ağustos 1996 tarihinde yaptığı açıklamada ‘2 Ağustos 1996 tarihinde KDP Lideri Mesut Barzani, Irak Cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin’e bir mektup gönderdi. 17 Ağustos 1996 tarihinden beri Celal Talabani güçleri ile İran tarafından Çoman ve Sidekan bölgeleri ciddi bir saldınlara maruz kalmışlardır. Bu nedenle onlarca şehit ve sivil insanlarını yaralanmasına neden olmuştur. Ayrıca oradaki masum insanların mülkleri tahribata maruz kalmıştır. Yine Mesut Barzani mektubunda; bu olay çok büyük bir planın başlangıcıdır. Bu hususta zat’ı alinizden Irak ordusuna emir verip tehlike saçtıran yabancı güçlerle, işbirlikçi

41

Suphi Saatçi, a.g.e., s.275. 42

Hasan Özmen, “Türkmen Hakları ve Türkmenlerin Statüsü”, Misak-ı Milli ve Türk Dış Politikasında Musul, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara, 1998, s.73.

Celal Talabani’nin ihanetine de son vererek Irak ordusunun Erbil’e girmesini rica ederiz’.

Bu açıklamayı, Tarık Aziz Irak Haber Ajansına 31 Ağustos 1996 da yapmıştır. Aynı gün KDP Başkanı adına konuşan sözcü; ‘31 Ağustos 1996’da Irak hükümeti çağrımıza olumlu cevap vererek, Peşmergelerinin gücüne güvenerek, Erbil şehrini çeşitli yönlerden kuşatma altına alındı. Daha sonra bu şehri ele geçirdik. Bu bildiri KDP radyosu tarafından 31 Ağustos 1996’da sunuldu. Ayrıca, KDP adını taşıyan bir bildiri mahiyetinde de her yere dağıtıldı’…

Irak rejimi bu operasyonda yaklaşık 45 bin civannda asker ve T52, T62, T72 model 400 tank, çeşitli askeri araçlar, uzun mesafeli ağır toplar ve havadan (Huyuz 530) tarzlı helikopterleri operasyonda kullanıldı. Bu helikopterler, Azadi, Göran ve yeni Arap mahallesi, aynca KYB ve Irak Muhalifinin Erbil’de bulunan bütün bürolannı bombardıman altına aldılar.

Erbil şehrine saldın operasyonda, 155 M., 130 M. ve 122 M. Nemsavi yapımı meydan savunma mermileri, özel timler, uçaksavar (katyuşa) mermileri ve destek amacıyla da, Irak’ın 4., 7. ve 8. Tümenleri operasyona katıldı. Askeri uzmanlara göre Irak ordusunun % 40’ı bu operasyona katıldı. Erbil’in üstüne saniyede 12 mermi atıldı. Operasyona katılan sivil araçlann sayısı yaklaşık 40 landrover, jeep, Irak muhaberat elamanlarının ulaşımında ve operasyonu sırasında kullanıldı.

Ordu önce Erbil’in Ankava bölgesini ihtilal etti. Daha sonra 40 tankın eşliğinde, şehrin giriş çıkış noktalarına yönlendi. Ardından Irak muhaliflerini şehrin her köşesinde aramaya başladılar. İlk etapta 20 muhalif aileyi tutuklayarak, lider mııhaliflerin yerlerini ellerindeki dosya ve adreslerle birlikte satılmış bazı Kürt ve taşeronların eşliğinde tek tek aradılar.

Irak muhaberatı önce, sözde Kürt Parlamento binasına yerleşerek karargahını kurdu. KDP güçleri ise, KYB’nin Sekreterlik bürosunu karargah olarak kullandı. KDP, oluşturdukları ekiplerle KYB’nin Bakanlık vs. kuruluşlarını yağmalama operasyonunu başlattı. INC, KTB, ITC ve IMTP gibi 9 siyasi muhalif karargahı ile bir çok örgüt ve kuruluşların binaları yağmalandı, tahrip edilerek önemli evraklarına el konuldu.

Şehrin dört bir yanı yoğun bomba sesleriyle tam bir kaos havası yaratıldı. Bir çok sivil hedefler ve yerleşim merkezleri bombalandı. Çok sayıda ölü ve yaralananlar oldu. Bu nedenle şehir sakinleri Erbil’i terk etmeye başladılar.

BM’nin raporlarına göre 100 bin göçmen İran topraklarına girmiş bulundular. İran hükümeti ise, bu rakamın üstünde olduğunu iddia etti. 139 binin üstünde Irak vatandaşının İran topraklarına girdiğini vurguladı. Bu göçmenler sadece KYB güçleri değildi. Onlarla birlikte sivil Kürt, Arap ve Türkmenlerin de bulunduğu kaydedildi.

Olaylarda insan hakları ihlallerinin olduğunu itiraf eden KDP; İtirafını 11.09.1996 tarihinde Avrupa’da dağıttığı bir bildiriyle Dünya Kamuoyuna duyurdu. Bazı görgü tanıklarının (S.K, E.H, RS. vs.) ifadelerine göre toplu idam olayları Müşterek güçler (KDP ve Irak Ordusu) tarafından Rızgari Hastanesi karşısında bulunan mezarlıkta gerçekleşti. Kimlikleri tespit edilemeyen 12 kişinin infazı, gerçekleşen olaylar sırasında yaklaşık 190 civarında sivil Türkmen’in şehit edildiği tespit edilmiştir.

01.09.1996 tarihinde KDP ile Irak Muhaberatı güçleri 220 kişiden oluşan bir güçle, Irak Milli Türkmen Partisi binasını kuşatmaya başlarken büyük bir çatışma gerçekleşmişti. Parti akıncılarıyla Müşterek güçlerin arasında çıkan çatışmada, 30 Türkmen akıncının sağ kurtularak, birçok parti mensubunun da olayda idam edildikleri saptanmıştı. Görgü tanıklarınca tespit edilen olaylarda Irak Muhaberatı ile KDP’liler çevredeki bütün insanların evlerini arayarak, bulunan silahlardan barut kokusu kokup kokmadığını kontrol ederek, saldırılara karşılık verenlerin infazını, sözde Kürdistan hükümetinin Başbakanı Kosret Resul’un evi önünde gerçekleştirdiler. Irak Muhaberatı mensupları dikkat çekmernek için Kürt kıyafetleri giydikleri, Arapça konuşmalarından görgü tanıkları ve bir kısım tutuklu, daha sonra serbest bırakılan sivil insanlarca belirlendi. 12.09.1996’da Muhalif Irak Kraliyet Hareketi’nin bildirisine dayanarak; saldırgan güçleri Sittini yolu-Goran Kavşağı üzerinde bulunan Kraliyet radyosunu abluka altına aldılar ve stüdyoları tahrip edip, çevreye korku yayıp, 18 hareket mensubunu da katlettiler.

23.09.1996’da KDP güçleri KYB’nin bir takım mensupların ailelerinin gözleri önünde Süleymaniye’nin güney doğusuna düşen Tancaru bölgesinde gerçekleştirdi. Öte

yandan Irak İslami İşçi Örgütünün büroları basıldı. 19 çalışanı ile 5 misafir tutuklandı. Yine İslami Devrim Yüksek Konseyi’ne bağlı büro, saldırganlar tarafından tahrip edilerek 3 üyesini tutukladılar.

Demokrat Asuri Hareketi, Kürdistan İşçiler Örgütü, Irak Şii Partisi büroları çok sayıda zarar gördü ve onlarca mensupları tutuklanarak meçhule götürüldü. Görgü tanıkları na göre, bazı okullar hapishane olarak KDP tarafından kullanıldı. Erbil’de bulunan Kızılay heyeti tarafından tespit edilen bu olay Salahattin-Erbil yolu üzerinde bulunan Bestora sitesinde bir okulda, yaklaşık 400 civarında tutukluya rastlanmış.

Olaylarda tahrip edilen Türkmen kurum ve kuruluşları arasında, Irak Milli Türkmen Partisi’nin bütün daireleri, enformasyon, siyasi, yardım, radyo ve televizyon, matbaa ve Türkmeneli gazetesi büroları, ayrıca 22 Türkmen okulu yağmalanarak tahrip edildi”43.

KDP, olayda meydana gelen dört milyon dinarlık hasar tazminatının ödenmesini kabul etmişse de yerine getirmemiştir44.

Bu saldırılarda Barzani, Türkmen partilerine ait kuruluşlarda görev yapan 34 kişiyi, KDP’nin yardımı ile yakalatarak, Irak tarafına teslim etmiştir. Bu olayda Aydın Şakir Iraklı45, Mehmet Reşit Tuzlu, Ali Abdullah Yayçılı, Ferhat Kasım Kerküklü ve Yılmaz Halit Muhyiddin gibi birçok değerli Türkmen evladı hayatını kaybetmiştir46. Tutuklananlardan bir kısmının idam edildiklerine dair bazı ipuçlarına ulaşılmış, bazılarından da hiçbir haber alınamamış, Saddam devrildikten sonra idam edildikleri öğrenilebilmiştir47. Konu, BM İnsan Hakları Komisyonu’nun raporunda da tescil edilmiştir48.

KDP, 31 Ağustos 1996’da, Irak kuvvetlerinin yardımı ile Erbil’i ele geçirmesinden sonra yeniden harekete geçerek Türkmen okullarındaki eğitimi

43

Şemsettin Küzeci, Kerkük Soykırımları, Teknoed yay., Ankara, 2004, s.225-229. 44 _{Cemal Şan, a.g.e., s.59.}

45 _{Kurultay, 7 Aralık 1998.} 46

Suphi Saatçi, a.g.e., s.275. 47

Şemsettin Küzeci, a.g.e., s.230-235; Ayrıca Bkz. Sadun Köprülü, “31 Ağustos 1996 Mesut Barzani, Erbil Katliamı”, Kerkükfeneri, 01 Eylül 2009.

48

BM İnsan Hakları Özel Raportörü Hollandalı diplomat Max Van Der Stoel’un hazırladığı, BM genel sekreteri tarafından genel kurula sunulan “A/51/496/add.18 November 1996” yazılı rapor.

engellemeye başlamıştır. Okulları sıkı bir denetime tabi tutan KDP, yasalara aykırı birşey bulamayınca, Türkçe eğitimi engellemeye başlamıştır. Okuma, yazma ve eğitime başlama çağı olan ilkokul birinci sınıfta ana dili ile eğitimin öneminin vurgulanmasına rağmen KDP ilkokul birinci sınıflarda Kürtçe eğitimi dayatmıştır. Türkiye’de kurs gören, Türkmen okullarındaki öğretmenlerin tayinleri başka okullara yapılmış, yerlerine Türkçe bilmeyen veya bu alanda eğitim görmeyen ve biçimlenme kurslarına katılmayanlar tayin edilmiştir.

KDP, Iraklı Muhalefet çevrelerine ve bölgeyi ziyaret eden yabancılara, Türkmenler aleyhine yukarıda sıralanan propaganda esaslarına göre telkinlerde bulunmuştur. Bu amaçlara hizmet etmek için ve Türkmen tezlerini sulandırmak için, KDP Erbil’de Türkmen adı taşıyan birkaç parti ve dernek kurdurmuştur. Bu Parti ve derneklerin başında KDP’nin maaşlı elemanları bulunmaktadır.

31 Ağustos 1996 Katliamından sonra da KDP hız kesmemiştir. 3 Eylül 1996’da Türkmeneli Partisi başkanı Riyaz Sarıkahya için KDP yetkilileri tarafından tutuklama kararı çıkarılmış, yaklaşık bir yıl süreyle Irak’a sokulmamıştır49.

1997 yılında da saldırı ve tacizler devam etmiştir. Türkmenlerin bazıları, Talabanî’nin, Saddam’ın casusu, PKK’lı diye tutuklamış, işkenceye tabi tutulmuş ve hapis cezasına çarptırılmışlardır50. Irak Milli Türkmen Partisi’nin Erbil yakınında bulunan Benislava bölgesindeki bürosuna silah zoruyla el koyarak kapatılmış ve eşyaları dışarı atılmıştır. ITC Araştırma ve Planlama dairesine el bombası atılarak iki Türkmen güvenlik görevlisi(akıncı) yaralanmıştır. Türkmen göçmenlerinden bazıları KDP tarafından çeşitli bahanelerle tutuklanarak Zavita kampına gönderilmişlerdir51.

49

Şemsettin Küzeci, a.g.e., s.301. 50

Cemal Şan, a.g.e., s.59.

2- KDP’nin ITC’ne Saldırısı (10-11 Ağustos 1998)

1998 yılında da saldırılara devam edilmiştir. 24 Temmuz 1998 tarihinde, TP Başkanı Riyaz Sarıkahya, ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Davit Walch ile yaptığı görüşmeden dolayı KDP tarafından tehdit edilerek hakkında tutuklama kararı çıkarılmış, korumaları tutuklanmıştır. 06 Ağustos 1998 tarihinden itibaren TP Başkanı Riyaz Sarıkahya ve IMTP Başkanı M.Kemal Yayçılı’nın KDP tarafından K.Irak’a girişleri yasaklanmıştır52.

10 -11 Ağustos 1998 gecesi, saat 22.50’de Irak Türkmen Cephesi(ITC)’nin Erbil’de bulunan bulunan daireleriyle kuruluşlarına KDP silahlı güçleri tarafından saldırılar yapılmıştır. Yapılan saldırılardan sonra binaların içerisinde bulunan malzemeler saldırıyı yapanlar tarafından yağmalanmış ve tahrip edilmiştir. lnsanlık dışı olayda saldırılan daireler yağmalanarak, büyük maddi zarara uğratılmıştır. Çalışanları ve görevlileri tutuklanarak çeşitli işkencelere tabi tutulmuşlardır. ITC Eğitim ve Kültür Dairesi yağmalandıktan sonra yakılmıştır. Yağmalanan ITC daire ve büroları: ITC Başkanlığı, Eğitim ve Kültür Dairesi, Yardım Kuruluşları Dairesi, Şifa Dispanseri, Türkmen Bağımsız Hareketi (TBH) Parti Binası, Türkmeneli Partisi (TP) Binası, Türkmenevi, Güvenlik Dairesi, Başkanlık Binası, Güvenlik Dairesi Kurs Binası, Siyasi ve Dış İlişkiler Dairesi, Birlikler Binası ve Türkmeneli Spor Kulübüdür53.

ITC Başkanlığı, ITC’nin çatısı altındaki Türkmen parti ve hareketler, yağma ve talan olayı üzerinden iki yıl geçmesi üzerine, yayınladıkları bildirilerle 10-11 Ağustos 1998 gecesi yağma ve talan olayını kınamışlardır. Bildirilerde, bu tür olayların Türkmen milli mücadelesini etkilemediği ifade edilmiştir. Bunlardan Türkmen Bağımsız Hareketi (TBH) tarafından yayınlanan bildirinin metni şöyledir:

“BİLDİRİ

Yüce Türkmen halkımıza,

52

Şemsettin Küzeci, a.g.e., s.303. 53 _{Şemsettin Küzeci, a.g.e., s.230-235.}

Bugünlerde 1998 yılının 10 Ağustos’u 11’e bağlayan gece meydana gelen üzücü olayın 2’nci yıldönümü yaşamaktayız. O gecede bir grup terörist ITC kuruluşları ve parti bürolanna saldırmış, burayı yağmalayarak, ateşe vermiştir, Bu terörist gruplar, Irak’ta .Türkmenlerirı haklannı elde etmek amacıyla, parlak bir gelecek için onurlu Türkmenlerin aydınlığıyla yürüyen ITC kuruluşlarından saçan şuleyi söndürmeyi istiyorlar.

Biz TBH olarak bu acılı münasebeti anarken, azmimizi Türkmen halkından alarak ITC ve partilerinin mücadele verdiği hedeflere doğru azim ve ısrarla yürümekteyiz. Demokrasi, çoğulculuk, insan hakları ve terörle mücadele yeni evrensel düzendir. Ancak o gecedeki olaylar bu vasıflardan çok uzaktır. O gecede yapılan saldırıyı şiddetle kınayan TBH yönetimi, sabır ve ibretleri o acılı münasebetten almaktadır. Bu tür uygulamaların Türkmen halkının mücadele sürecini engellemeyeceğine inanan TBH yönetimi, meşru milli haklarımıza ulaşmak içirı arkasına halkı da alarak mücadele etmektedir.

Yaşasın mücadeleci Türkmen halkımız. Ölümsüzlük yiğit şehitlerimize.

Türkmen Bağımsız Hareketi Erbil, 11 Ağustos 2000”54.

KDP, Türkiye’nin baskısıyla olayda meydana gelen hasarı ödemeyi kabul etmiştir. Tespit edilen hasar miktarı dokuz milyon dinar iken beş milyona indirmiş ve bunun yalnızca bir buçuk milyon dinarını ödemiştir. 1998 yılında Türkmen adına ve Irak Türkmen Cephesine karşı olmak, çalışmalarını engellemek amacıyla beş kadar tabela(kukla) partinin Erbil’de açılmasına izin vermiş, maddi ve manevi destek sağlamıştır. Bunlar, Türkmen Kardeşlik Partisi, K. Türkmen Kurtuluş Partisi, K. Türkmen Demokrat Partisi, Türkmen Birlik Partisi ve K. Türkmen Kültür Derneği’dir55. Yine bu dönemde, ITC Enformasyon Dairesi’ne iki el bombası atılmış, ITC

54

Türkmeneli, 13 Ağustos 2000. 55 _{Cemal Şan, a.g.e., s.59.}

başkanlığına saldırılarak bir akıncı yaralanmış, ITC mensuplarına karşı silahla saldırı, taciz ve tutuklamalar gerçekleştirilmiştir56.

1999 yılında da saldırı, baskı ve tutuklamalara devam edilmiş, KDP yayın organlarında ITC aleyhinde kampanya yürütülerek hedef gösterilmiştir. Ocak 1999’da Türkmeneli Spor kulübü kapatılarak eşyaları dışarı atılmış, çarşıdaki dükkanlara dağıtılan ITC takviminin asılması yasaklanmıştır. Aynı yıl içinde özellikle ITC Güvenlik dairesi mensuplarına yönelik, saldırı, taciz, tehdit, adam kaçırma, bombalama, silahla yarama ve öldürme eylemleri gerçekleştirilmiştir. 25 Aralık 1999 tarihinde Türkmen Bağımsız Hareketi(TBH) Başkanı Kenan Şakir Üzeyirağalı’nın evine ateş açılmış, ateşe karşılık veren oğulları asayiş mensupları tarafından tutuklanmıştır. Aralık 1999’da KDP, IMTP Başkanı M. Kemal Yayçılı ile Türkmeneli Partisi Başkanı Riyaz Sarıkahya’nın Kuzey Irak’ı terketmelerini istemiş, seyahatlerini engellemiş, parti mensuplarına siyasi ve psikolojik baskı uygulamıştır57.