• Sonuç bulunamadı

Kavramsal Değişim Yaklaşımında Kullanılan Stratejiler

BÖLÜM II: İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

2.11. Kavramsal Değişim Yaklaşımında Kullanılan Stratejiler

Kavramsal değişim metinlerini incelemeden önce, kavramsal değişim metinleri dışında kavramsal değişim yaklaşımını içeren uygulamalar söz konusudur. Bu uygulamalar, çürütme metinleri, tartışma tekniği, öğretme döngüsü, kavram haritalarıdır (Konur, 2010, s.19).

Kavramsal değişim metinleri, bireyde mevcut olan kavram yanılgılarını ortaya çıkartmak ve sebeplerini belirtmek maksadıyla örnekler kullanan bir yöntemdir. Bireyde kavram yanılgılarını ortaya çıkarmak için bir soru sorulur, bu sorular sayesinde öğrencilerin eksik bilgileri ve yanlışları ortaya çıkartılır. Daha sonra bu yanlışları düzeltmek için örnekler verilir. Bu şekilde öğrenci bilgisinin yanlış ve hatalı olduğunun farkına varması sağlanmış olur. Kavramların doğruluğu öğrencilere gösterilir. Bu şekilde öğrencinin edindiği bilginin işe yararlığı gösterilmiş olur (Yılmaz, 2010;Konur, 2010; Sevim, 2007).

Kavramsal değişim metinlerinin detayına girmeden önce diğer stratejiler aşağıda belirtilecektir.

Çürütme metinleri, konu içerisinde geçen yanlış kavramların neden yanlış olduğu söylenmeden, direkt olarak yanlışlığı belirtilen metinlerdir. Bu açıdan kavramsal değişim metinleri kadar etkili değildir. Çünkü kavramların neden hatalı olduğu belirtilmediği takdirde, zihin bu kavramları değiştirmek istemeyecektir (Köseoğlu, 2003).

Analojik metinler, öğrencilerin kavramsal değişimlerinin sağlanmasında kullanılacak uygulamalardan biriside analoji kullanmaktır. Anoloji denildiğinde, bir olguyu ya da olayı hikâye, şiir ya da bir şeylere benzeterek anlatmaktır. Bu açıdan düşündüğümüzde soyut ve anlaşılması zor kavramların görsel hale getirilmesinde bu yöntem kullanılabilir (Konur,2010, s.20).

Öğrenme döngüsü, kavramsal değişimin sağlanmasında kullanılan yöntemlerden biridir. Kavramsal değişim sağlanırken terimler sonra verilir. Örneğin ilk olarak verilmesi tercih edilir. Örnek modeller, sorular ve kavramlar önce belirtilir, sonra terim verilir. Bu şekilde hatalı kavramların düzeltilmesi sağlanır (Yılmaz, 2010;

31 Demir, 2010; Akbal,2009; Konur,2010).

Grup içi tartışma tekniği, öğrencilerin mevcut olan kavram yanılgıları fark etmelerini sağlayan önemli uygulamalardan biridir. Kavram değişimini sağlamak maksadıyla oluşturulan kavramsal değişim metinlerinin okunduktan sonra, gruplar arasında birbirleriyle tartışarak doğruya ulaşma çabası olarak belirtilir. Aslında kavramsal değişim yaklaşımının etkinliğini arttıran bir yöntemdir. Bu yöntem sayesinde öğrencilerin birbirlerini ikna ederek mevcut olan kavramsal hatalarının değiştirilmesi daha kolay bir şekilde gerçekleştirilecektir. Bu açıdan kavramsal değişim metinleriyle birlikte kullanılmalıdır (Ceylan,2008,s.39).

Kavram haritaları, Joseph Novak ve Cornell Üniversitesinden mezun birkaç öğrenci tarafından 1970’li yıllarda geliştirilmiştir. Kavram haritaları sayesinde öğrencilerde mevcut kavramsal ilişkiler arasında bağ kurulması sağlanmaktadır. Özellikle ikincil derecede olan kavramların anlaşılması, hatalı kavramların ortaya çıkartılması açısından konu öğretimlerinde kavram haritaları oluşturulmalıdır (Konur, 2010; Armağan 2011; Durmuş, 2009; Demirci, 2011).

2.11.1.Kavramsal Değişim Metinleri

Kavramsal değişim metinleri, öğrencilerin önceki zihinlerine yerleştirdikleri; fakat değiştirilmesinin bir türlü gerçekleştirilemediği kavram yanılgılarının ortaya çıkartılmasını sağlayan önemli bir yöntemdir. Bu yöntem 1985 yılında Roth tarafından ortaya atılmıştır. Kavramsal değişim yaklaşımının alt dalı olarak ya da bir uygulama yöntemi gibide düşünülebilir. Ortaya çıkartılan kavram yanılgılarının sebeplerini ortaya koymak temel amaçtır. Bu kavram yanılgılarının neden hatalı olduğunu örnekleri ve gerekçeleriyle açıklayarak, öğrenciye karşılaştıkları olayların onlar için yetersiz kaldığını göstererek, gerçek kavramların neler olduğunu ortaya koyan metinlerdir (Yılmaz, 2010; Konur, 2010).

Kavramsal değişim metinleri(KDM), öğrencilerde bulunan kavram yanılgılarının ortaya çıkartılması ve değiştirilmesi maksadıyla hazırlanan metinlerdir. Okul ortamında KDM’lerinin kullanıldıkları sınıflar genelde, mevcudu az olan sınıflardır. KDM

32 kullanımı mevcudu kalabalık sınıflarda uygulamak zordur. Bütün öğrencilere metinleri okutturup, tartışma ortamı yaratılması gerektiğinden, kalabalık sınıflarda bu işlemi uygulamak kısıtlılık taşır (Sevim, 2007; Ceylan, 2008; Konur, 2010; Yılmaz, 2010; Kılıçoğlu, 2011).

Kavramsal değişim metinleri, öğrencilerde kavram yanılgılarını ortaya çıkartabilmek için örnekler ve teoriler sunarak, zihinde kavram kargaşası yaratması olasıdır (Konur, 2010; Yılmaz, 2010; Akgül, 2010; Durmuş, 2009). Öğrencilerin zihinlerinde yaratılan kavram kargaşasını sorgulamaya neden olacak, öğrenciler kendi aralarında tartışarak bu durumu birbirlerince düzeltme yoluna gideceklerdir. Tartışılan kavramlar öğrencilerde eksiklik hissettireceğinden, düzeltilmesinin şart olduğu kesindir. Öğrencilere örnekler sayesinde anlaşılırlık sağlayacağından, öğrenciler kavramsal değişimi bu sayede daha kolay gerçekleştireceklerdir. Kavramsal değişim metinleri, öğretmenlere de kolaylık sağlayacağından, öğretimi daha akıcı ve zengin gösterecektir (Kılıçoğlu, 2011; Yılmaz, 2010; Sevim, 2010; Karakethüdaoğlu, 2010 ).

Kavramsal değişim metinleri iki tip olarak hazırlanabilir. Bazı kavramsal değişim metinlerinde öncelikle kavram yanılgıları öğrencilere anlatılır ve arkasından bu kavram yanılgılarının yanlış olduğunu ispatlayacak deliller sunulur. Ancak bu tip testlerin bulunduğu kitapları bulmak çok zor olduğu için, genellikle öğretmenler, bu metinleri kendileri hazırlarlar. İkinci olarak bazı kavramsal değişim metinlerinde konu düz bir şekilde öğrencilere anlatılır. Bu tip testler yaygın olarak ders kitaplarında bulunurlar ve kavram yanılgılarının giderilmesinde daha az etkisinin olduğu belirtilmektedir. Bu testlerde konu düz bir şekilde öğrenciye sunulur, fakat kavram yanılgılarından ve bunları çürütecek delillerden bahsedilmez (Kılıçoğlu, 2011; Akgül, 2010; Akbaş, 2008; Armağan, 2011).

Kavramsal değişim metinlerinin hazırlanması bir profesyonellik istemektedir. Öğrencilerde mevcut kavramsal yanılgıların neler olabileceği ortaya çıkartılarak, bu yanılgıları gidermek maksadıyla metinler hazırlanır. Bu metinler sayesinde amaç öğrencilerde kavramsal çelişki yaratmaktır. Bu sayede doğru bilgilerle yanlış bilgiler arasında değişiklik yaratılabilmektir. Öğrenciler sorulan sorulara cevaplar vererek zihinlerindeki kavramları ortaya dökecekler, daha sonra okudukları kavramsal değişim

33 metni ile verdikleri cevapları karşılaştıracaklardır. Bu karşılaştırma sonunda zihinlerindeki hatalı olguları giderme yoluna gideceklerdir. Öğrencilerin yeni bilgileri kazanmaları çok kolay olmayacaktır. Bu durumun üstesinden gelmek için kavramsal değişim metinlerinde örnekler ve olaylar belirtilir. Bu sayede kavramları değiştirmeleri kolaylaşır (Yılmaz, 2010; Demir, 2010; Akbal,2009; Durmuş, 2009; Çermik,2008). Kavramsal değişim yaklaşımının uygulanma yöntemi olan kavramsal değişim metinleri, öğrencilere sorular sorarak kavram yanılgılarının ortaya çıkartılmasını sağlayacağından, öğretmenler açısından uygulanması gereken güzel yöntemlerden birini oluşturur. Bu sayede öğrenciler kavram yanılgılarını görecek ve düzeltme yoluna gideceklerdir. Ortaya çıkan problemleri aşmakta zorlanan öğrenci, zihnindeki kavramları düzeltmek için çaba gösterecektir (Durmuş, 2009; Çermik,2008).

Öğrencilerde bulunan kavram yanılgıları, verilen bilimsel doğruluğu ispatlanmış bilgiler ve örnekler sayesinde ortadan kaldırılırlar. Problemler karşısında başarısız olan öğrenciler kendilerindeki hatalı kavramları sürekli olarak sorgulayacaklar ve yetersizliklerini gördükçe onları düzeltme yoluna gideceklerdir. Kavramsal değişim metinleri, öğrencilere sorular sorarak, onlardaki kavramsal yanılgıları tek tek ortaya çıkartacak, sunulan örnekler sayesinde kavram yanılgılarını sorgulamaları sağlanacaktır. Kavramsal değişim metinlerinin başarısını Roth ileri sürmüştür. Yapılan çalışmalarda bu metinlerin başarısını ortaya koymaktadır (Yılmaz,2010,s.23).

Kavramsal değişim metinlerinin uygulaması okulda konunun işlenmesi sırasında gerçekleştirilecektir. Öğrencilere sorulan sorular onlarda bir kavram parıltısı yaratacak ve kendilerini sorgulamaya başlayacaklardır. Bu esnada öğrencilere hazırlanmış metinler dağıtılır. Öğrencilerin bu metinleri tek başlarına ya da grup olarak sorgulama yapmaları istenir. Öğrenciler metinlerde yazılı olanlarla, soruya verdikleri cevapları düşünürler ve tartışırlar. Bu sayede yeni fikirler kazanmaları sağlanmış olur (Akbal, 2009, Kılıçoğlu, 2011, Yılmaz, 2010). Bu süreç kavramsal değişim metinlerinin kullanılmasının, hem öğretmen-öğrenci hem de öğrenci-öğrenci etkileşimini sağlaması dolayısıyla da önemli bir yöntem olduğunu göstermektedir (Kılıçoğlu, 2011,s.32). Kavram değiştirme metinlerinin kullanıldığı süreç ile Roth’un ileri sürdüğü yaklaşım birbirine oldukça benzer niteliktedir (Kılıçoğlu, 2011,s.32). Kavram değiştirme metinleri, kavramsal değişim yaklaşımına yönelik öğretim modelleri içerisinde en

34 etkili yöntemlerden birisi olarak kabul edilmektedir (Yılmaz, 2010, Kılıçoğlu, 2011). Bu çalışmada da, öğrencilerin gazlar konusu ile ilgili kavramları anlamalarında kavramsal değişim yaklaşımının etkinliğinin tespit edilmesi amacıyla kavram değiştirme metinleri kullanılmıştır.