DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: ANKARA’DA KOBİ’LERDE E-TİCARETİN UYGULANABİLİRLİĞİ ÜZERİNE BİR
4.3. AMPİRİK ANALİZLER
4.3.1.1. Katılımcıların Tanımlayıcı Değişkenlere Göre Dağılımı Araştırmaya katılan KOBİ’lerde çalışan elemanların ortalama eğitim düzeyi,
çalıştırdıkları elaman sayısı, ve sektörlere göre dağılımı Çizelge 4.3’te görülmektedir.
Buna göre KOBİ’lerde çalışanların yarıya yakını lise mezunu, diğer yarısı ise ortaokul mezunudur. Bu durum KOBİ işletmeciliğine üniversite sınavını kazanamayan gençlerin ikinci bir alternatif olarak baktıkları kanaatine götürmektedir.
Çizelge 4.3. Katılımcıların Eğitim, Eleman Sayısı ve Sektörlere Göre Dağılımı
SEÇENEKLER SAYI % O rt al am a E ğ it im D ü ze yl er
i İlkokul Orta okul 125 4 41,7 1,3
Lise 146 48,7 Üniversite 18 6,0 Lisansüstü 7 2,3 TOPLAM 300 100,0 E le m an S ay ıs ı 1-9 84 28,0 10-24 40 13,3 25-49 65 21,7 50-99 108 36,0 100- + 3 1,0 TOPLAM 300 100,0 S ek tö rl er Tekstil 24 8,0 Mobilya 34 11,3 Sanayi Ürünleri 50 16,7 Gıda 13 4,3 Diğer 179 59,7 TOPLAM 24 8,0
Çizelge 4.3’te görüldüğü gibi istihdam edilen eleman sayısı bakımından (yani ölçek büyüklüğü açısından) anket yapılan işletmelerde yığılma, 50-99 (% 36) ve 1-9 (% 28) grubunda görülmektedir.
Çizelge 4.4. Katılımcıların Yaş ve Ciro’ya Göre Dağılımı SEÇENEKLER SAYI % Ç al ış an la rı n Ya ş O rt al am as ı 18-25 27 9,0 26-35 231 77,0 36-40 32 10,7 41-50 10 3,3 Toplam 300 100,0 18-25 27 9,0 Yı llı k C ir o n u z 20.000'den az 16 5,3 20.000-50.000 63 21,0 51.000-100.000 21 7,0 100.000-250.000 31 10,3 250.000'den fazla 169 56,3 Toplam 300 100,0
Çizelge 4.4’te görüldüğü üzere, yıllık ciro 250.000 YTL’den daha fazla olanların oranı % 56 olarak bulunmuş, bunu % 21’le 20.000-50.000 arası olanlar takip etmiştir. Burada da istihdam edilen eleman sayısına paralel bir yığılma söz konusudur.
KOBİ’lere sorulan “işletmeniz e-ticaret yapıyor mu” sorusuna verilen yanıtlar çizelge 4.5’te gösterilmiştir. E-ticaret kavramı açıklama bölümünde B2B ve B2C’yi kapsayacak şekilde geniş olarak tanımlanmıştır: (Mal ve hizmetlerin, olası tüm ticari işlemlerinin internet üzerinden gerçekleşmesidir. İşletmeden son müşteriye olabileceği gibi, firmalar veya merkezle bayiler arasında internet üzerinden gerçekleşen her türlü sipariş, satış, ödeme v.b işlemlerde e-ticaret kapsamına girer.) Bu soruya deneklerin % 52’si “Evet” cevabı vermiştir.
Çizelge 4.5. İşletmeniz e-Ticaret Yapıyor mu?
Frekans %
Evet 156 52,0
Hayır 144 48,0
Toplam 300 100,0
Bağımlı değişkenlerin değerlendirilmesi iki çizelge halinde yapılacaktır, e-ticaret yapanlar ve yapmayanlar. Yapanlara e-e-ticaretle ilgili algılarını, beklentilerini ve karşılaştıkları sorunlara ölçmeye yönelik 17 soru yöneltilmiş olup cevapların dağılım Çizelge 4.6’da gösterilmiştir.
Çizelge 4.6. Bağımlı Değişkenler (E-Ticaret Yapan İşletme Sayıları)
1 2 3 4 5 ortalama 1-İnternet üzerinden perakende/toptan satışımız mevcuttur. 33 20 80 13 11 2,6752 2-İşletmelerle (Bayilerle) olan ticari faaliyetlerimizde interneti
kullanıyoruz.
38 112 4 2 1
1,8280 3-Elektronik ticaret gelecekteki ticaret modelidir. 119 28 5 0 5 1,3694 4-Elektronik ticaret ile iş yapma hızı artar. 115 27 2 6 7 1,4904 5-İnternet ürünlerin daha düşük maliyetle müşteriye
ulaşmasını sağlar.
99 32 5 10 11
1,7389 6-İnternet potansiyel müşterilere daha kolay ulaşabilmeyi
sağlar.
39 101 4 6 7
1,9873 7-Elektronik ticaret, maliyetleri büyük ölçüde azaltarak dünya
pazarlarına daha ucuz şekilde ulaşmayı sağlar.
37 102 6 4 8 2,0064 8-Elektronik ticaret sayesinde pazar alanı genişler ve
pazarlama sorun olmaktan çıkar.
41 91 9 11 5
2,0318 9-Elektronik ticaret firmama gerçek bir rekabet avantajı sağlar. 114 17 8 9 9 1,6115 10-İnternette yer almak firmanın çevresindeki ve piyasadaki
imajını güçlendirir.
122 18 2 9 6
1,4650 11-İnternet araştırma ve geliştirme faaliyetleri için gereklidir. 126 14 4 5 8 1,4395 12- Benim şirketim gelecek 5 yıl içinde e-ticarete daha
bağımlı olacaktır.
29 93 21 9 5
2,1592 13-Çevremizde başarılı uygulamaları görünce bizler de
e-ticaret için yatırım kararı verebiliriz.
39 26 79 6 7
2,4650 14-Elektronik ticaret güvenli değildir. 10 22 23 94 9 3,4430 15- Devletin elektronik ticareti destekleyici çalışmaları
yetersizdir.
22 105 14 9 8
2,2152 16-Elektronik ticaretin hukuki alt yapısı henüz
oluşturulmamıştır.
23 105 15 12 3 2,1582 17-Elektronik ticaret için bilgi ve eleman eksiğimiz vardır. 26 103 5 13 11 2,2405
E-ticaret yapmayanlara ise e-ticaret yapmama nedenleriyle yakın gelecekte bu fikirlerinde devam edip etmeyeceklerine yönelik olmak üzere ikişer soru yöneltilmiştir. Alınan cevapların beşli likert ölçeğine göre dağılımı Çizelge 4.7’de gösterilmiştir.
Çizelge 4.7. Bağımlı Değişkenler (E-Ticaret Yapmayan İşletmeler)
1 2 3 4 5 ortalama
18-Finansman yetersizliğinden dolayı elektronik Ticaret
yapmıyoruz. 34 48 10 27 23 2,6972
19-Ürünlerimiz İnternet üzerinden pazarlanmaya uygun
olmadığı için e-ticaret yapmıyoruz. 60 18 29 18 17 2,3944
20- İlerde İşletmemizin Web sayfası olmasını istiyoruz. 98 25 7 3 9 1,5915
Her iki çizelge içinde bağımlı değişkenlerin değerlendirilmesinde beşli likert ölçeği kullanılmıştır. Buna göre en yüksek değer (1), soruya tamamen katılındığını, en düşük değer (5) ise soruya hiç katılınmadığını ifade etmektedir.
Tamamen Katılıyorum : 1
Katılıyorum : 2
Kararsızım : 3
Katılmıyorum : 4
Hiç Katılmıyorum : 5
Önce e-ticaret yapan işletmelerin ankete verdiği cevaplar analiz edilecek, daha sonra ise e-ticaret yapmayan işletmelerin cevapları üzerinde durulacaktır.
4.3.1. 2. E-Ticaret Yapan KOBİ’lerle İlgili Bulgular
İlk soru işletmelerin B2C modelinde e-ticaret yapıp yapmadığını tespite yönelik bir durum belirleme sorusudur, bu sorudan işletmelerin % 33’ünün olumlu cevap verdiği anlaşılmaktadır. Buna göre e-ticaret yapan işletmelerin üçte biri müşteriye perakende veya toptan olarak e-ticaret yoluyla mal satmaktadır.
İkinci soru ise B2B ticaret uygulamalarını sormaktadır, bu soruya e-ticaret yapan işletmelerin neredeyse tamamı olumlu cevap vermiş bulunmaktadır. Katılıyorum ve tamamen katılıyorum cevapları % 95 oranına tekabül etmektedir. Bu da işletmelerin esasen B2B modelini uyguladıklarını göstermektedir. Bu sonuç Dünya genelindeki eğilime paralel bir sonuç olarak ortaya çıkmaktadır.
İnternetin geleceği ile ilgili beklenti sorusuna katılımcıların % 93,8’i olumlu cevap vermiştir. E-ticaret kullanan işletmeler, uygulamadan memnundurlar ve gelecekte de İnternetin ticari ilişkileri belirleyici bir faktör olacağına inanmaktadırlar.
E-ticaret kullanan katılımcıların % 90,4’ü e-ticaretin klasik yöntemlere göre iş süreçlerini hızlandırdığına oldukça inanmaktadırlar. Bu ise yine e-ticaret yapan firmaların e-ticaretin hız ve verimlilik konusunda yaptığı katkıyı teyit ettiklerini ortaya çıkarmaktadır.
Firmaların zaman içinde edindikleri müşteri çevresi onların gayri maddi sermayesi (asset) anlamına gelmektedir. Bu müşterilerin işletmeye sadakatinin devam etmesi ancak firmanın onlarla iletişimini devam ettirmesi ve ürünlerini
zamanında ulaştırması ile mümkün olur. Bu ise maliyetle ilgili bir husustur. E-ticaretin mevcut müşteri kitlesine daha ucuz bir şekilde ulaşmayı kolaylaştıracağına inananların oranı % 83.4’tür.
Bir işlemenin büyüyebilmesi için mevcut müşteri portföyünü geliştirmesi gerekir, bu ise potansiyel müşterilerle iletişime geçebilmeye bağlıdır, iletişimin bir aracı olarak e-ticaret bu konuda da etkin bir araç olarak kullanılabilir görüşüne olumlu bakanların oranı % 89’dur. Bu soruya katılmıyorum veya hiç katılmıyorum cevabını verenlerin oranı ise % 9 civarında kalmıştır.
Türkiye’deki KOBİ’lerin uluslararası rekabet konusundaki en büyük dezavantajı yurtdışı pazarlara açılmak için gerekli alt yapıya ve iş kültürüne sahip olmamalarıdır. Sözgelimi Anadolu’da yer alan bir KOBİ’nin İstanbul’daki büyük bir firmayla rekabet şansı neredeyse yoktur. Ayrıca artık rekabeti sadece iç pazardaki işletmeler arasında da anlamamak gerekir. Bugün Ankara’daki bir firmanın Afrika pazarındaki rakibi Çinli bir firma da olabilir.
Ancak, e-ticaretin getirdiği imkânlarla en ücra bir kasabadaki KOBİ’nin bile uluslararası pazarlara açılması mümkündür. Mülakat çalışması esnasında OSTİM OSB’de bu argümanı destekleyici ilginç örneklere rastlanmıştır. Nitel bulguların analizi bölümünde bunlara detaylı olarak temas edilecektir.
Çizelge 4.8’de görüldüğü gibi, anket yapılan işletmelerin e-ticaretin dünya pazarlarına açılmada sağlayacağı avantaj konusunda % 88,5 oranında büyük bir kısmı hemfikirdir. Bu soruya olumsuz yanıt verenlerin oranı ise katılmıyorum % 1,3 ve hiç katılmıyorum % 5,1 şeklinde ortaya çıkmıştır.
Çizelge 4.8. Dünya Pazarlarına Ulaşım Avantajı
Frekans % Tamamen Katılıyorum 37 23,6 Katılıyorum 102 65,0 Kararsızım 6 3,8 Katılmıyorum 4 2,5 Hiç Katılmıyorum 8 5,1 Toplam (e-ticaret yapanlar) 157 100,0
Klasik ticaret modelinde firmaların müşteri kitlelerini artırma elastikiyeti düşük olmaktadır. Yeni bir segmente hitap edebilmek geniş tanıtım ve reklam kampanyaları ile mümkün olabilmektedir. Kaldı ki bu tanıtım yapılsa bile yeni