Katılımcıların Demografik Nitelikleri

Aile ve aşiret dernekleri mensupları üzerinde yapılan anket uygulamasında katılımcıların yaş kategorilerinde alt sınır medeni kanuna göre reşit kabul edilen 18 yaş olarak belirlenmiştir. Cinsiyet açısından dernek mensuplarının tamamı erkeklerden oluştuğu için kadınlarla anket yapma fırsatı oluşmamıştır. Ayrıca bir dernek mensubunun içtenlikle söylediği ifadeye göre dernek faaliyetlerinde kadın üyenin olması ayıp kabul edilmektedir (H.B, 01.05.2012).

Tablo- 2 Yaş Durumu

Yaş Kategorileri Sayı (F) Yüzde (%)

18-24 3 2,0 25-34 28 18,4 35-44 48 31,6 45-54 52 34,2 55+ 21 13,8 Toplam 152 100,0

Araştırmaya dahil olan dernek yönetici ve üyelerinin yaşlarının kategoriler açısından dağılımında tüm yaş grupları bakımından genel bir dağılım söz konusudur. Yaş grupları arasındaki yüzdelikler arasında derin farklar olmamasına karşın yaş dağılımında ilk sırayı % 34,2 ile 45-54 yaş aralığı, ikinci sırayı ise % 31,6 ile 35-44 yaş aralığı almıştır. Genel dağılımda 25-54 yaş aralığının toplamda % 84,2’lik bir orana sahip olması orta yaştakilerin derneklere üyelik bağlamında daha ilgili olduğunu göstermektedir.

Tablo- 3 Cinsiyet Dağılımı

Cinsiyet Sayı ( F) Yüzde (%)

Erkek 152 100,0

Kadın 0 0

Toplam 152 100,0

Cinsiyet dağılımı ile ilgili tabloda araştırma grubunda kadınların da görüşüne yer verme isteğine rağmen derneklerde kadın üye ve yöneticilerin olmadığı anlaşılmıştır. Derneklerdeki erkek egemen bu ağırlık, çalışmanın varsayımları arasında yer alan ve

derneklerin ataerkil (erkek egemen) bir yapı taşıdığı görüşünü desteklemektedir. Dernek faaliyetlerine kadınların katılımının ne düzeyde olacağı sonraki yıllarda daha net ortaya çıkacağı düşünülmektedir.

4.1.2 Eğitim Durumu

Inkeles’e göre eğitim modern insanların yaratılmasında en önemli koşuldur. Okul modernleştirici bir güçtür. Okulda alınan eğitim modernleştirici bir işleve sahip olup erken dönemde birey üzerinde sosyalleştirici etkiye sahiptir (Altun, 2011:96-97). Çalışmamızda anket uygulamasına katılan dernek mensuplarının eğitim açısından belirli bir seviyede olduğu görülmüştür. Okur yazarlığın % 97,4 seviyesinde çıkması toplumsal örgütlülükte eğitimin önemini göstermektedir.

Tablo- 4 Eğitim Düzeyi Dağılımı

Eğitim Düzeyi Sayı ( F) Yüzde (%)

Okur-yazar değil 4 2,6 Okur-yazar 5 3,3 İlkokul-ilköğretim mezunu 45 29,6 Ortaokul mezunu 26 17,1 Lise mezunu 34 22,4 Yüksekokul-üniversite mezunu 33 21,7

Lisansüstü eğitim mezunu 5 3,3

Toplam 152 100,0

Ankete katılan kişilerin eğitim düzeyine bakıldığında toplamda % 97,4’nün okuryazar olduğu görülmektedir. Eğitim düzeyine göre en yüksek yığılma % 29,6 ile İlkokul-ilköğretim mezunlarında göze çarparken, ikinci sırada % 22,4 ile lise mezunları, üçüncü sırada % 21,7 yüksekokul ve üniversite mezunları, dördüncü sırada % 17,1 ortaokul mezunları gelmektedir. Yüksekokul-üniversite mezunları (% 21,7) ile oranında lisansüstü eğitim yapmış olanları (% 3,3) topladığımızda dernek kitlesi içinde yüksek öğretim mezunlarının ağırlığı % 25 seviyesine çıkmaktadır. Bu da dernek tabanında eğitimli kesimlerin önemli bir yer kapladığını ortaya koymaktadır. Dernek üye ve yöneticileri arasındaki okuryazarlık düzeyinin yüksekliği, araştırma varsayımını ve modernleşme kuramlarındaki okuryazarlık ile modernleşme (özellikle örgütlülük ve katılım) arasındaki doğru orantılı artışı destekleyen veriler sunmaktadır.

4.1.3 Doğum Yeri ve Medeni Durum

Modernleşmenin önemli ölçütlerinden biri kentleşmedir. Kentliliğin önemli bir göstergesi ise doğum yeridir. Katılımcıların doğum yerlerine bakıldığın en yüksek oranla şehir kategorisi dikkat çekmektedir. Yanı sıra ilçe ve köy doğumlulara da rastlanmaktadır. Medeni durum olarak da araştırmaya dahil olan dernek mensupları büyük oranda evli olup bekar oranı çok az miktardadır.

Tablo- 5 Doğum Yeri Dağılımı

Doğum Yeri Sayı ( F) Yüzde (%)

Şehir 91 59,9

Büyükşehir 1 0,7

İlçe 17 11,2

Köy-Mezra 43 28,3

Toplam 152 100,0

Aile ve aşiret dernekleri mensuplarının doğum yerleri dernekleşme olgusunu anlamada yararlı bilgiler sunmaktadır. Tabloya bakıldığında doğum yeri olarak şehir seçeneğini işaretleyenler % 59,9 (91 kişi) ile ilk sırada yer almaktadır. Köy ve mezranın % 28,3’lük payı dışarıda tutulduğunda şehir ve ilçe merkezlerindeki toplam doğum yeri oranı % 71,7 olmaktadır. Şehirde kalış ve kentleşmeye uyum modernleşmenin önemli bir sacayağıdır. Bir sivil toplum örgütü olarak dernekleşmeye katılanların büyük oranda şehir ve ilçe merkezi doğumlu olması, kentleşmenin modernleşmeye yönelişi etkilediği varsayımını doğrulamaktadır.

Tablo- 6 Medeni Durum

Medeni Durumu Sayı ( F) Yüzde (%)

Evli 137 90,1

Bekar 15 9,9

Toplam 152 100,0

Derneğe üye olanların medeni durumunun gösterildiği tabloda evli olanlar, büyük bir yüzdelikle ön plana çıkmaktadır. Ankete katılanların % 90,1’i (137 kişi) evli, % 9,9’unun (15 kişi) ise bekar olduğu saptanmıştır. Tablodaki verilere göre sivil toplum

faaliyetlerine üyelik konusunda evli kimselerin bekarlardan daha aktif olduğu anlaşılmaktadır.

4.1.4 Konuşulan Anadil

Tablo- 7 Konuşulan Anadil Dağılımı

Diller Sayı ( F) Yüzde (%)

Türkçe 34 22,4

Kürtçe 108 71,1

Arapça 10 6,6

Toplam 152 100,0

Çoklu bir etnik yapıya sahip Şanlıurfa’da dernekleşen aşiretlerin konuşulan dile göre dağılımında anadili Kürtçe olanlar ilk sırada yer almaktadır. 108 kişi, % 71,1 oranında konuştuğu anadil olarak Kürtçe’yi işaretlerken, 34 kişi % 22,4’lük oranla Türkçe ve 10 kişi % 6,6 oranla konuştuğu anadilin Arapça olduğunu belirtmiştir. Bu verilere bağlı olarak sivil toplum zemininde örgütlülüğün Kürtçe konuşan aile ve aşiretler arasında belirgin bir şekilde yaygın olduğu görülmektedir. Ardı sıra Türkçe konuşan aile ve aşiretler gelirken, Arapça konuşan aile ve aşiretlerde örgütlenmenin çok yeni olduğu anlaşılmaktadır.

4.1.5 Meslek Gelir ve Sosyal Güvence Durumu Tablo- 8 Mesleki Durum

Meslekler Sayı ( F) Yüzde (%)

Memur 30 19,7

Esnaf 59 38,8

İşçi 20 13,2

Çiftçi 12 7,9

Emekli 15 9,9

Serbest (vasıfsız işler) 13 8,6

İşsizim çalışmıyorum 3 2,0

Toplam 152 100,0

Aile ve aşiret dernekleri mensuplarının mesleki dağılımında ilk sırada esnaf ve memurlar kategorisi yer almaktadır. % 38,8 oranı ile 59 kişi esnaf, % 19,7 oranı ile 30 kişi memur, % 13,2 oranı ile 20 kişi işçi, % 9,9 oranı ile 15 kişi ise emekli olduğunu beyan etmiştir. Tabloya bakıldığında mesleki durum açısından hemen hemen her meslek

dalından kişiye rastlanmaktadır. Bununla birlikte dernek kitlesinde ağırlığı % 58,5 oranıyla esnaf ve memurların oluşturduğu anlaşılmaktadır.

Tablo- 9 Gelir Durumu

Aylık Gelir Sayı ( F) Yüzde (%)

500 TL ve altı 16 10,5 501-1000 TL 35 23,0 1001-1500 TL 39 25,7 1501-2000 TL 26 17,1 2001 TL + 36 23,7 Toplam 152 100,0

Ankete katılanların gelir durumu kategoriler açısından değerlendirildiğinde üyeler arasında örgütlülüğün belirli bir ekonomik seviyeye bağlı olduğu görülmektedir. 500 TL ve altı düşük gelir seviyesinde olanlar % 10,5 seviyesinde kalırken yüzdelik dilim olarak 1001-1500 TL gelir kategorisinde olanlar % 25,7 ile birinci sırada, 2001 ve üzeri gelir grubuna olanlar ise % 23,7 ile ikinci sırada bulunmaktadır. 1001 ve üzeri gelir durumu dikkate alındığında % 66,5’lik kesimin bu kategoriye girdiği tablodan anlaşılmaktadır. Dolayısıyla belirli bir gelir düzeyi ile derneklere yöneliş arasında önemli bir ilişki bulunduğu ifade edilebilir.

Tablo- 10 Sosyal Güvence Durumu Dağılımı

Sosyal Güvence Sayı ( F) Yüzde (%)

Evet 132 86,8

Hayır 20 13,2

Toplam 152 100,0

Belirli düzeyde bir gelirin yanı sıra sosyal güvence açısından kişilerin durumu da derneklere yönelişi önemli oranda etkilemektedir. Tabloda görüldüğü gibi üyelerin % 86,8’i bir sosyal güvenceye sahip olduğunu belirtmiştir. Ancak dernek üyelerinin % 13,2’si ise herhangi bir sosyal güvenceye sahip değildir. Dernek kitlesinden 132 kişi (% 86,8), sosyal güvenceye sahip olma açısından önemli bir yığılma göstermektedir. Bu da temel ihtiyaçlar karşılandıktan sonra sivil topluma yönelişin gerçekleştiğini göstermektedir.