Kassandros:

tahtına oturan Kassandros M.Ö. 297 yılında ölmüştür435

.

Tamamı bronz olan sikkelerinin 1 adedi Lagina Hekate Kutsal Alanı‟nda 13 adedi ise Börükçü‟de bulunmuştur (Lev. 14, Kat. No: 261- 274). Bu sikkeler 4 tiptir.

Tip 1‟deki sikkelerin ön ve arka yüz betimlemeleri İskender sikkelerinde olduğu gibi ön yüzde İskender başı, arka yüzde sadak ve gürz şeklindedir ancak lejand KA΢΢ANΓPOY şeklinde yazılmıştır (Lev. 14, Kat. No: 261- 262). Bu tip lejandın yer aldığı sikkeler Kassandros M.Ö. 305 yılında kendini kral ilan etmeden önce basılmıştır436

.

Tip 2‟nin ön yüzünde sağa doğru Herakles başı görülürken arka yüzde atlı süvari ve BA΢IΛEΩ΢ KA΢΢ANΓPOY lejandı yer almaktadır ve M.Ö. 305- 297 yılları arasına tarihlenmektedir (Lev. 14, Kat. No: 263- 269).

Tip 3 sikkelerinin ön yüzünde profilden aslan postu giyimli Herakles başı, arka yüzde ayakta aslan ve BA΢IΛΔΩ΢ KA΢΢ANΓPOΤ lejandı yer almaktadır ve M.Ö. 305- 297 yıllarına tarihlenmektedir (Lev. 14, Kat. No: 270).

432

Posthumus, sikkenin üzerinde portresi bulunan kişinin ölümünden sonra basıldığını anlamına gelir, posthumus sikkeler kişinin ölümünden sonra basılmıştır, bkz. Tulay 2001, posthumus, posthumus sikkeler

433 _{Price 1974, 26; Sear 1979, 625} 434

Morkholm 2000, 56 435 _{Morkholm 2000, 59; 87}

436 _{Sear 1979, 627; Ön yüzde Herakles başı, arka yüzde oturan aslanın betimlendiği sikkelerde lejand} KA΢΢ANΓPOY şeklindedir ve aynı yıllara tarihlenmektedir, bkz. Morkholm 2000, 65

Tip 4‟teki sikkelerin (Fig. 72) ön yüzünde miğfer, arka yüzde ok ucu ve BA΢IΛEΩ΢ KA΢΢ANΓPOY lejandı yer alır ve M.Ö. 305- 297 yılları arasına tarihlenmektedir (Lev. 14, Kat. No: 271- 274).

5.2.7.3. Demetrios Poliorketes: M.Ö. 306- 283 yılları arasında, M.Ö. 294

yılına kadar babası Antigonos ile beraber hüküm sürmüştür. Demetrios uzun Rhodos kuşatmasının ardından “kuşatmacı (poliorketes)” lakabını almıştır437

. Rakipleri M.Ö. 305 yılından sonra sikkeler üzerinde kendi isimlerini kullansa da Antigonos İskender tiplerini bastırmaya devam etmiştir438

. Demetrios ise M.Ö. 301‟den itibaren kendi adına sikkeler bastırmıştır439

. M.Ö. 307/6 yılında, Salamis yakınlarında büyük bir zafer kazanan Demetrios‟un sikke tiplerinde bu zafere atıf görülmektedir440

.

Kazılarda bulunan 30 adet bronz sikkenin 4 tanesi Lagina Hekate Kutsal Alanı‟nda, 26 tanesi Börükçü‟de ortaya çıkarılmıştır. Bunlar 3 farklı sikke tipi olarak ayrılmaktadır (Kat. No: 275- 304).

Tip 1‟in (Fig. 73) ön yüzünde Makedon kalkanı441

, arka yüzde Korinth miğferi ve kenarlarda B- A harfleri yer alan sikkeler M.Ö. 294- 288 yıllarına tarihlenmektedir (Lev. 14- 15, Kat. No: 275- 300).

Tip 2‟nin ön yüzünde profilden korinth miğferli genç erkek (Demetrios Poliorketes) başı, arka yüzünde gemi pruvası görülen 2. tip sikkelerden birinde sağda labris yer almaktadır (Fig. 74) (Lev. 16, Kat. No: 301). Diğer sikkelerde ise aynı tip olmasına rağmen labris görülmemektedir442

. Arka yüzde labrisin yer alması sikkenin Karia‟da basılmış olduğunu göstermektedir443

(Lev. 16, Kat. No: 302- 303).

Tip 3‟teki sikkelerde ön yüzde profilden Poseidon başı, arka yüzde ayakta Athena Promakhos betimlenmiştir (Lev. 16, Kat. No: 304). Athena‟nın sikke tipi

437 _{Price 1974, 26; Sheedy 2007, 87} 438 Newell 1978, 15 439 Morkholm 2000, 85 440 _{Price 1974, 26; Hadley 1974, 55}

441 _{Makedon kalkanının ortasında yıldırım demeti görülen örnekleri de vardır ve bunlar İskender} hayatta iken basılan erken tiplerdir Ön yüzde kalkanın ortasında Herakles başı, Gorgo başı, meşale, küre veya kerykeion betimlenen örnekleri vardır. M.Ö. 4. yüzyılın son çeyreğinden itibaren basılmıştır ve kronolojik bir çalışma henüz yapılmamıştır, bkz. Liampi 1998, 252

442 _{Sikkelerin arka yüzü oldukça tahrip olduğu için labris tahribattan dolayı silinmiş olabilir.} 443 _{Newell 1978, 156}

olarak seçilmesi M.Ö. 306‟daki savaşta ve sonraki savaşlarda ondan destek sağlama arzusundan kaynaklıdır444

.

5.2.7.4. Lysimakhos: M.Ö. 323‟te İskender‟in ölümünün ardından

Trakya‟nın kontrolü verilen Lysimakhos M.Ö. 281 yılına kadar yaklaşık 40 yıl hüküm sürmüştür445

. M.Ö. 306/5 yılında kral ünvanını alınca Philip II‟nin tiplerini, kendi adı ve arması olan aslan protomunu kullanarak sikke bastırmaya başlamıştır446

. Lysimakhos sikkelerindeki yüksek kalite imparatorluğunun zenginliğini kanıtlayacak şekildedir447

. 40‟a yakın darphanede basılan 565 çeşit sikke listelenmiştir448.

Lysimakhos sikkelerinde kişisel propaganda yapmadan, ön yüzde İskender‟in Ammon boynuzlu başını kullanarak liderlerinin tanrısal özelliklerini ortaya çıkarmıştır449

. Milne ise Ammon‟un sikkelerde kullanılmasını Lysimakhos‟un, Ptolemaios‟un kızı Arsinoe ile evlenmesi ile ilişkilendirmiştir450

. Arka yüzde ise tahtta oturan Athena, kalkan ve mızraklı, sağ elinde Nike tutarken betimlenmiştir. Bu tip sikkeler M.Ö. 297 yılında imparatorluktaki bütün darphanelerde basılmaya başlanmıştır451

.

Lagina Hekate Kutsal Alanı‟nda bulunan gümüş drahmi Lysimakhos adına Ephesos‟da452

darp edilmiştir (Fig. 75) (Lev. 16, Kat. No: 305).

Lysimakhos, Ephesos‟ta hakimiyet sağlayınca kentin adını karısı Arsinoe onuruna Arsinoeia olarak değiştirmiştir453

. Ephesos‟ta bu sikkelerin darbı M.Ö. 295 yılında şehrin ele geçirilmesinin hemen ardından başlamış olmalıdır454

. Bu tip sikkelerin darbına, Lysimakhos‟un ölümünden sonra da bazı darphanelerde M.Ö. geç 1. yüzyıla kadar aynı tipin darbına devam edilmiştir455

. 444 Morkholm 2000, 86 445 _{Sheedy 2007, 127} 446 _{M. Thompson 1968, 165} 447 Biucchi 1998, 13; Lund 1992, 125 448 Biucchi 1998, 5

449 _{Bellinger 1963, 8; Hadley 1974, 63; Touratsoglou 2000, 65- 66} 450 _{Milne 1932, 13- 15}

451 _{Newell 1937, 22; Hadley 1974, 55} 452

Sikkenin arka yüzünde boşlukta arı, üstte E altta Φ, harfleri görülmektedir. 453 _{Lund 1992, 92}

454 _{M. Thompson 1968, 177}

5.2.7.5. Ptolemaios II Philedelphia: İskender‟in ölümünün ardından Mısır‟ın

hakimi olan Ptolemaios I Soter‟in oğludur. M.Ö. 282 yılında başa geçmiş babasının sikke tiplerini devam ettirirken yenilerini de eklemiştir456

.

Börükçü‟de bulunan ve Ptolemaios II adına bastırılan 3 adet bronz sikkenin ön yüzünde profilden Ptolemaios II‟nin diademli portresi, arka yüzde şimşek demeti üzerinde kanatları açık kartal görülmektedir ve M.Ö. 285- 275 yıllarına tarihlenmektedir (Lev. 16, Kat. No: 306- 309).

Şimşek demeti üzerinde duran kartal Ptolemaios I‟in kişisel armasıdır457

. Bu sikke tipi Ptolemaios I döneminde kullanıldığı şekli ile hanedanlığın son dönemlerine kadar kullanılmaya devam etmiştir458

.

5.2.7.6. Seleukos I: İskender‟in ölümünden sonra M.Ö. 321‟de Babylon‟un

kontrolünü almış, Antigonos tarafından kovulmuş ve M.Ö. 312‟de Ptolemaios‟un yardımı ile kontrolü tekrar sağlamıştır. M.Ö. 281 yılında öldürülmüştür459

. Seleukos I döneminde basılan oldukça fazla bronz sikke tipi vardır460

. Börükçü‟de Seleukos I‟e ait tek sikke bulunmuştur.

Sikkenin ön yüzünde profilden Medusa başı, arka yüzde ise sola doğru ön dizleri üzerine çökmüş boğa görülmektedir. Üstte BA΢IΛEΩ΢, altta ΢EΛEYKOY lejandı yer alan sikke (Lev. 16, Kat. No: 310). M.Ö. 312- 281 yıllarına tarihlenmektedir.

5.2.7.7. Antiokhos II: Hakkında çok az bilgi bulunan Antiokhos II‟nin

sikkeleri, daha önceleri oğlu Hierax veya torunu Antiokhos III‟e atfedilmiştir461

. Adına bastırılan bronz sikkelerin biri Lagina Hekate Kutsal Alanı‟nda, ikisi Börükçü‟de bulunmuştur (Lev. 16, Kat. No: 311- 313).

Sikkelerin ön yüzünde profilden defne çelenkli Apollon başı, arka yüzünde tripod ve ΒΑ΢ΙΛEΩ΢ ANΣΙΟΥΟY lejandı görülmektedir ve M.Ö. 261- 246 yılları arasına tarihlenmektedir. 456 _{Sheedy 2007, 107} 457 _{Morkholm 2000, 69} 458 Newell 1937, 31 459 _{Sheedy 2007, 93} 460 _{Sear 1979, 636} 461 _{Newell 1937, 61}

5.2.7.8. Seleukoslar: Lagina Hekate Kutsal Alanı‟nda bulunan bronz sikke

M.Ö. 3- 2. yüzyıla tarihlenmektedir.

Sikkenin ön yüz tipi belirsiz olduğu için portre özellikleri belli değildir, arka yüzde ise omphalos üzerinde oturan Apollon ve OXOY lejandı görülmektedir (Lev. 16, Kat. No: 314). İlk defa M.Ö. 280 yılında Antiokhos I döneminde görülen arka yüz betimlemesini Seleukos kralları uzun süre kullanmıştır. Omphalos üzerinde oturan Apollon, hanedan sülalesinin tanrısallığını onurlandırmak adına kullanılan betimlemedir462

(Fig. 76).

5.3. ROMA SĠKKELERĠ