Astypalaia:

arasında önemli bir limandır287

.

Ön yüzünde aynı yöne yüzen iki yunus betimlenen sikkeler güney Ege‟de birçok kente atfedilmiştir. Sheedy ise bunların Astypalaia‟ya ait olduğunu ileri sürmüştür288

.

Daha önceleri Astyra‟ya atfedilen ve arka yüzde A΢TY lejandı olan sikkelerin Rhodos sikkeleri ile olan benzerliğinden dolayı Mysia‟daki Astyra kenti yerine Astypalaia‟ya ait olma ihtimali daha fazladır ve M.Ö. 340‟lar ya da daha sonraya tarihlenmektedir289.

Ön yüzünde Frig başlıklı Perseus başı, arka yüzünde yatay biçimde yerleştirilmiş harpa ve A ve ΢ harflerinin yer aldığı (Fig. 39) bronz sikke serisi de darp edilmiştir290_{. Ayrıca Medusa ve harpa betimli sikkeler de görülmektedir. Örtülü}

kadın-Athena, genç Dionysos başı- örtülü kadın, Asklepios- yılan görülen tipler arasındadır291

.

1. yüzyılın ortalarında arka yüzünde Nike betimli sikkeler Rhodos sikkelerinden etkilenmiş olmalıdır292

.

4.2.2. Astyra: Antik yazarlar tarafından Troas Bölgesi‟ndeki Abydus

yakınlarında olarak tarif edilen kentin, Rhodos Adası‟nda yer alması gerekmektedir293. M.Ö. 480- 450 civarında ön yüzde amphora, arka yüzde oinochoe olan sikkeler darp edilmiştir. M.Ö. 4. yüzyıl ortalarında ön yüzde Helios başı, arka yüzde amphora ve oinochoe veya ön yüzde Aphrodite, arka yüzde amphora tipleri görülmektedir294

.

286

Barron 1968, 86; Bean- Cook 1957, 121 287 Seaby 1979, 452 288 _{Sheedy 1998, 321} 289 _{Ashton 2006, 9 dipnot, 38} 290 _{Köker 2009, 202} 291 Sear 1979, 452 292 _{Ashton- Weiss 1997, 35} 293 _{BMC Caria, xxxviii} 294 _{Sear 1979, 438}

4.2.3. Kalymna: Myndos‟un 10 mil açığında bir adadır295. Sikkeleri Geç Arkaik ve Helenistik sikkeler olmak üzere genel olarak iki grupta incelenmektedir296

. Arkaik sikkeler, Kuzey Ege basımı olarak kabul edilmektedir297. Ön yüzde sakallı erkek başı, arka yüzde chelys298

görülmektedir. Ön yüz betiminin Ares ya da yerel bir kahraman olması muhtemeldir. Chelys ise Apollon‟un simgesidir299_{. Aynı tip ve}

kent lejandı M.Ö. 3. yüzyılda da ön ve arka yüz betimi olarak görülmektedir300

.

4.2.4. Kos: Karia Bölgesi‟nin önemli adalarından Kos Epidauros‟tan gelen ve

beraberinde Asklepios Kültü‟nü getiren Dorlar tarafından kolonize edilmiş ve önemli bir tıp merkezi haline gelmiştir301

. Strabon‟a göre şehir o zamanlar Astypalaia diye anılmaktaydı ve önceleri denize daha yakın, farklı bir yerde iken iç savaş sonucu başka bir yere taşınmıştır302

.

Kent lejandı erken örneklerde KΩION şeklinde yazılırken sonraları KΩIΩN ya da KΩI, KΩ veya KΩN şeklinde kısaltma olarak yazılmıştır303_{. Lejandın Attik}

formda KO΢ olarak yazılması ise M.Ö. 450‟den itibaren görülmektedir304

.

Ada‟da M.Ö. 6. yüzyıl sonlarından itibaren sikke darp edilmeye başlanır. İlk sikkeler gümüşten olup ön yüzde yengeç görülürken arka yüzde kare inkus yer alır305

(Fig. 40).

M.Ö. 5. yüzyılda ön yüz tipi ayakta disk atan sporcu, yanında tripod ve kent lejandı ile betimlenirken arka yüzde kare inkus içinde yengeç yer almaktadır (Fig. 41). Ön yüz tipi Apollon Triopion kültündeki oyunlara ve ödüle işaret etmektedir306.

M.Ö. 4. yüzyılda sikke darbı 366/5‟te başlamıştır (Kos yeni bir alana taşınınca)307

. Ön yüzde Herakles başı görülürken arka yüzde yengeç olan sikkeler

295

BMC Caria, lxxxvi; Sear 1979, 452 296 _{Höghammar 2007, 90}

297 _{Wartenberg 1998, 363 vd.} 298

Kaplumbağa kabuğundan yapılan bir müzik aleti, bkz. Bundrick 2005, 14 299 BMC Caria, lxxxvii 300 _{Gargali 2009, 30; Sear 1979, 452} 301 _{Texier 2002, 285- 86} 302 _{Strabon 14.2. 19} 303 Höghammar 2007, 82; Kroll 1964, 87 304 _{Bean- Cook 1957, 124} 305 _{BMC Caria, xxx 1- 2; Sear 1979, 453} 306 _{Barron 1968, 76}

görülmektedir308

. Başka bir tip üzerinde ön yüzde Herakles başı yer alırken arka yüzde Demeter başı görülmektedir. Bu tip Karia Satrabı Mausolos ve karısı Artemisia‟ya da atfedilir309

. Konuk ise bu sikkelerin Mausolos döneminden daha sonra basılmış olacağını, Mausolos‟un kendisini Herakles‟e benzettiğine dair herhangi bir belge olmadığını söylemekte ve başı örtülü kadının Hekatomnos soyundan Karialı bir kadın olabileceğini belirtmektedir310.

Ön yüzde Herakles başı, arka yüzde gürz ve sadak bulunan hemidrahmiler M.Ö. 200 civarına tarihlendirilmektedir311

.

M.Ö. 2. yüzyılın 2. yarısından itibaren 1. yüzyıl başlarına kadar ön yüzde, sakallı, defne çelenkli Asklepios başı profilden, arka yüzde kare inkus içinde yılan ve kent lejandı olan sikkeler (Fig. 42) görülmektedir312_{. Bu Kos‟ta yer alan Asklepion‟la}

ilişkilidir313

.

M.Ö. 1. yüzyılda ise ön yüzde Apollon başı yer alırken arka yüzde chelys yer almaktadır (Fig. 43).

Karia bölgesi‟nde üzerine yerel ya da yabancı yeniden baskı yapılan sikke azdır314

. Fethiye Müzesi‟nde yer alan ilginç bir örnekte Kos‟un M.Ö. 88-50‟ye tarihlendirilen Asklepios- yılan betimli sikkesi ile; Sinope‟nin M.Ö. 85-65‟e tarihlendirilen ön yüzünde Zeus başı, arka yüzünde yıldırım üzerinde duran kartal betimlemeleri görülmektedir. Hangisinin diğerinin üzerine darp edildiği net olmasa da Sinop baskısının Kos sikkesinin üzerine darp edildiği düşünülmektedir315

.

4.2.5. Megiste: Günümüzde Meis Adası olarak bilinen adanın sakinleri Antik

Dönem‟de Rhodos yurttaşı olarak kabul edilirdi316. Küçük bir ada olan Megiste Lykia sahiline yakındır. M.Ö. 4. yüzyılda kendi adına sikke basmış olmasına rağmen 307 _{Hurter 1998, 151} 308 _{Ashton 2002b, 129} 309 Hurter 1998, 151 310 Konuk 1998b, 136- 140 311 _{Höghammar 2007, 83} 312 _{Kroll 1964, 85; Gargali 2009, 34}

313 _{Texier 2002, 283; Kentteki Asklepios Tapınağı ve tıp okulu antik dönemde Kos‟un sık uğranılan} bir merkez olmasına sebep olmuştur, bkz. Magie 2003, 70- 71

314 _{Ashton 2003, 30} 315 _{Ashton 2002d, 27} 316 _{Varinlioğlu 1991, 224}

Rhodos‟tan etkilenmiştir317_{. Ön yüzde Helios başı, arka yüzde gül ve M-E harfleri}

görülen sikkeler basılmıştır318

(Fig. 44).

4.2.6. Nisyros: Kos‟un güneyinde, Knidos‟un batısında volkanik küçük bir

adadır. M.Ö. 4. yüzyılın 2. yarısında ön yüzde genç erkek başı, arka yüzde gül ve NI harfleri olan sikkeler darp etmiştir319. Farklı bir tipte ön yüzde Artemis başı, arka yüzde kaya üzerinde oturan, elinde trident tutan Poseidon görülmektedir. Ön yüzde Poseidon başı, arka yüzde yunus ve trident olan örnekler de vardır 320

. Başka bir tipte ön yüzde stephaneli kadın başı, arka yüzde yunus ve kent lejandı (Fig. 45) görülür321

.

4.2.7. Rhodos: M.Ö. 408‟de Kamiros, Ialysos ve Lindos‟un birleşmesi ile

kurulan Rhodos sikke basmaya bu tarihten itibaren başlamış ve M.Ö. 4. yüzyılın ortalarına kadar önemli miktarda tetradrahmi basmıştır322

. Khios standart birimi birleşik sikkelerin başlangıcından itibaren şehrin kurulduğu ilk dönemlerde de kullanılmış323

ve 15.3 gr.lık tetradrahmi birimi esas alınmıştır324. M.Ö. 5. yüzyıl sonu 4. yüzyıl başında basılan gümüş sikkelerde ön yüzde nymphe Rhodos‟un başı, arka yüzde gül kullanılmıştır (Fig. 46). Ancak aynı tip bronz sikkelerin büyük kısmı M.Ö. 4. yüzyılın 2. yarısında basılmıştır325

.

M.Ö. 408- 385 yıllarına tarihlenen sikkelerin ön yüzünde gül ile birlikte kartal, gürz, ibik, sfenks, karides kullanılmıştır326

.

Rhodos başı- gül görülen erken ve geç örnekler arasında stilistik farklar görülmektedir. Erken örneklerde tomurcuksuz düz kısa bir gül ve P-O harfleri ya da POΓION lejandı gülün üzerinde yer alırken; geç örneklerde gül sapının kenarlarında

317 _{BMC Caria, xcviii} 318 Sear 1979, 456 319 BMC Caria, xcix 320 _{Sear 1979, 456} 321 _{Head 1911, 635} 322 _{Hill 1906, 60; Berend 1972, 5 vd.} 323 Ashton 1993, 9; Ashton 1999b, 89 324 _{Ashton 2001, 79} 325 _{Ashton 2006, 1} 326 _{Ashton 2001, 79}

yukarı doğru olan tomurcuklar ve kenarlarda P-O ya da sol boşlukta PO etnikonu görülmektedir327

.

M.Ö. 3. yüzyılın ortalarında ise ön yüzde Helios başı, arka yüzde ise gül, üstte POΓION (Fig. 47) veya yanlarda ΓI ve sekiz ışınlı yıldız veya EY ve harpa yer alan sikkeler basılmıştır328. Etnikonun POΓION yerine ΓI şeklinde yazılması M.Ö. 304- 265 yıllarına tarihlenen 2. seri didrahmilerde329 görülmektedir330.

M.Ö. 229 ve 226 arasında oluşan büyük deprem nedeniyle tahrip olan kentin yeniden yapılandırılması için genellikle tetradrahmi olmak üzere çok sayıda sikke basılmıştır331

.

M.Ö. 190 civarında Rhodos ağırlık birimi tedavülden kalkmış ve pre- plintophorik332 sikkeler kullanılmaya başlanmıştır333. Bu sikkelerde ağırlık biriminde indirime gidilmiştir334

. Plinthophorik drahmiler Helios başının profilden olması hemidrahmilerde ise cepheden olması ile ayırt edilir. Plinthophorik sikkelerden, ilk olarak M.Ö. 169‟da Delos envanterlerinde söz edilmektedir. Bu da başlangıcının M.Ö. 177/76 veya 173/72 olduğu anlamına gelmektedir335

. M.Ö. 1. yüzyıl başlarında ön yüzde Mithridatik tarzda336

betimlemeler ile de son bulmaktadır337. Arka yüzdeki gülün üzerinde eşsesliler hariç 71 yetkilinin adının yazıldığı tespit edilmiştir338

. Ön yüzünde Helios başı, arka yüzde üstten görünen tam açmış gül betimlenen sikkeler (Fig. 48) M.Ö. 84- 43 arasına tarihlendirilmiştir339.

Erken İmparatorluk Dönemi‟nde ise Dionysos ve gül veya Dionysos ve Nike betimlemeli sikkeler görülmektedir340

.

327 _{Ashton 2006, 2} 328

Ashton 1989, 1

329 _{İki drahmiye eşit gümüş sikke, bkz. Tulay 2001, didrahmi} 330 _{Ashton 1989, 6}

331 _{Ashton- Kinns 2004, 96} 332

Rhodos sisteminde drahmilerin ağırlığı 3.9 gr. iken plintophorik sistemde 3 gr. civarına düşürülmüştür. M.Ö. 190- M.Ö. 177/76 yılları arasında basılan sikkeler ise pre-plinthophorik olarak adlandırılmıştır. 333 Ashton 2001, 89 334 Troxell 1982, 29 335 _{Troxell 1982, 80; Jenkins 1989, 101}

336 _{Sikkelerin ön yüzünde görülen şua taçlı Helios başı, Mithridates VI‟nın portrelerini} anımsatmaktadır, bkz. Jenkins 1989, 105 337 Jenkins 1989, 105; Ashton 2005, 86- 87 338 _{Ashton 2009, 39} 339 _{Ashton- Weiss 1997, 1; 32} 340 _{Ashton- Weiss 1997, 22}

Ayrıca Rhodos‟u taklit eden 3. Makedon Savaşı boyunca pseudo- Rhodos drahmileri orta ve kuzey Yunanistan‟da basılmaya ve kullanımda olmaya devam etmiştir341_{. M.Ö. 3. yüzyıl sonu 2. yüzyıl başında ağırlık biriminde indirime}

gidilerek, o dönem dolaşımda olan diğer sistemlerdeki (Attik tetrobol, Aigina triobol) gibi ağırlığa sahip sikkeler basılmıştır. Ancak Rhodos sistemi kapalı bir karaktere sahiptir ve Yunanistan ve Girit‟te sahteleriyle birlikte yaygın olarak dolaşımdadır. Bu nedenle pseudo-Rhodos sikkeleri olarak adlandırılır342.

4.2.7.1. Ġalysos: Rhodos Adası‟nın kuzeyinde yer almaktadır. M.Ö. 6. yüzyıl

sonlarında sikke darbına başlamıştır. Ön yüzde kanatlı yaban domuzu protomu, arka yüzde kartal başı betimlenen sikkeler (Fig. 49) Klazomenai sikkelerine benzemektedir343.

4.2.7.2. Lindos: Rhodos Adası‟nın doğu sahilinde yer almaktadır. Ön yüzde

aslan başı, arka yüzde kare inkus görülen sikkeler (Fig. 50) M.Ö. 6. yüzyıl başından itibaren darp edilmeye başlanmıştır344

.

4.2.7.3. Kamiros: Rhodos Adası‟nın batı tarafında yer almaktadır. M.Ö. 6.

yüzyıl başından itibaren elektron sikke darp etmeye başlar ve ön yüzde incir yaprağı yer alırken, arka yüzde kare inkus görülmektedir. İncir adanın doğal zenginliklerinden biridir ve aynı zamanda Dionysos kültü ile de ilişkilidir345

. Karia Bölgesi‟nin tarihlendirilebilen bronz en erken sikkesi 1 gr. ağırlında 9- 10 mm çapındadır ve Kamiros‟tandır. Ön yüzde karakteristik incir yaprağı, arka yüzde ise 4 çubuklu teker bulunmaktadır (Fig. 51). Bu tip sikkeler ada kentlerinin M.Ö. 408‟teki birleşmesinden önce basılmıştır346

. 341 _{Ashton- Warren 1997, 13} 342 _{Apostolou 1995, 7} 343 BMC Caria, c-ci 344 _{BMC Caria, c-ci} 345 _{Head 1911: 636} 346 _{Ashton 2006, 1; Ashton 2001, 90}