Kartal Kentsel Dönüşüm Proje Alanı

KKDP’ye konu olan Kartal sanayi alanı kuzeyde Kartal E-5 kavşağı çevresini de içine alarak, güneyde sahil şeridine kadar uzanır. Bu alan; Kartal ilçesi Orta, Cumhuriyet, Topselvi, Yunus, Kordonboyu, Çavuşoğlu ve Esentepe mahalleri sınırları içinde kalır (Şekil 2.2). Alanın büyüklüğü 359 hektardır ve bu alanın yaklaşık %81'i sanayi alanı; %9'u ise sanayiye paralel gelişmiş olan konut alanlarından oluşmaktadır. 2009 yılında yapılan analize göre bölgede yaklaşık 10.000 kişinin yaşadığı ve 10.000 kişinin çalıştığı tahmin edilmektedir (Kentsel Strateji, 2009a).

KKDP’nin kuzey sınırında yer alan Kartal kavşağı kuzeye doğru TEM otoyoluna bağlanan yol ile alanı kuzey-güney doğrultusunda kesen Sanayi Caddesi ve Kartal’ın merkezine ulaşımı sağlayan Spor Caddesi’ni birbirine bağlamaktadır. 2012 yılında açılan Kadıköy- Kartal metro hattının son istasyonu olan Kartal istasyonu da bu kavşağın ortasında yer alır. Hemen yanında Gebze, Pendik, Tuzla, İzmit gibi bölgelere kalkan otobüs durakları 2014 yılından beri hizmet vermektedir. Bu açıdan son yıllarda Kartal Kavşağı metropoliten bölgeye hizmet eden bir ulaşım transfer merkezi haline gelmiştir.

Kavşağın hemen çevresinde farklı ölçülerde sanayi tesisleri, atölyeler, yüksek katlı yapılar ve boş alanlar bulunmaktadır. Kavşak deniz seviyesinden yaklaşık 100 metre yukardadır. Kavşaktan güneye doğru bakıldığında sanayi alanı ve arkasında açık bir deniz manzarası, E-5 boyunca ise yeni yüksek katlı binalar ve inşaatlar görülmektedir (Şekil 2.3). Farklı boyut ve şekillerdeki bu binaların isimleri üzerinde yazılıdır. Bu binalarda ofis ve konut kullanımları genellikle bir arada yer alır ancak çoğunluğu boştur.

Şekil 2.3 : Kartal kavşağından E-5’e batı yönünde bakış.

Kavşağın güneybatısında büyük bir taş ocağı ve içinde yapay olarak oluşmuş büyük bir gölet bulunmaktadır. Balıkların ve çeşitli kuş türlerinin kullandığı bu göletin etrafında taş çıkarma işlevlerinin devam ettiği görülmektedir (Şekil 2.4).

Şekil 2.4 : Kartal kavşağından güney yönünde bakış.

Kavşaktan güneye inerken sağa, geriye doğru dönüp Kartal Yavuz Selim Hastanesi Polikliniklerine gidilebilmekte ya da düz devam edilerek hemen sağda yer alan Siemens Fabrikasının üstünde olduğu Yakacık Caddesi’ne ulaşılabilmektedir. Yakacık Caddesi, Kartal’ın geleneksel merkezine inen ana caddelerden biridir. Siemens Fabrikası ise kampüs biçimde, duvarlarla kaplı büyük bir alanda yer almaktadır. İçinde kafeteryalar ve açık alanlar bulunmaktadır. Bu kavşağın çevresinde eczaneler ve depolar vardır. Kavşaktan güneye doğru inen Sanayi Caddesi boyunca devam edildiğinde, 50 metre sonra bir kavşak daha görülmektedir. Bu kavşaktan da güneybatıya doğru gidildiğinde yine Kartal’ın geleneksel merkezine giden minibüslerin ve otobüslerin de geçtiği Spor Caddesi’ne ulaşılır. Spor Caddesi boyunca sağlı sollu depolar, benzin istasyonları ve iş merkezi şeklinde yapılmış cam giydirme yapılar bulunur. Bu kavşaktan Kartal’ın merkezinin uzaklığı yaklaşık 1,5 km’dir. Sanayi Caddesi boyunca dümdüz denize doğru ilerlendiğinde sağlı sollu küçük sanayi siteleri ve fabrika tesislerinin duvarları görülmektedir. Cadde boyunca yer alan fabrikaların bazıları hala aktif, bazıları ise terk edilmiştir (Şekil 2.5). Cadde boyunca kamyonların gidip geldiği görülmektedir. Cadde çevresi ve bağlanan yolların hem toz ve gürültü nedeniyle hem de herhangi bir aktivite olmadığı için genel olarak yaya ulaşımına elverişli olduğu söylenemez. Cadde kenarlarında genişliği 50 ile 200 metre arasında değişen sanayi bandından sonra proje alanının sınırlarına doğru konut alanları yer almaya başlar. Bu alanlar genellikle 3-4 katlı bitişik nizam yapılardan ve dar sokaklardan oluşmaktadır. Aralarda 4-5 apartmanlık kapalı konut siteleri de yer alır.

Şekil 2.5 : Sanayi Caddesi çevresindeki yapılaşma.

Sanayi Caddesi’nin güneyine doğru inildiğinde doğu-batı doğrultusunda uzanan Namık Kemal Caddesi ile kesişen bir kavşak daha bulunmaktadır. Bu kesişimden batıya doğru gidildiğinde sağlı sollu duvarlarla kaplı boş arazilerden geçilir. Boşaltılmış fabrika alanları bittiğinde güneye doğru yamaçta sahil yoluna kadar uzanan iki- üç katlı bahçeli evlerden oluşan 1960lı yıllarda inşa edilmeye başlanmış “hava evleri” adı verilen yerleşme görülmektedir. Yolun devamı ise Kartal’ın merkezine gitmektedir.

Namık Kemal Caddesi’ne doğu yönünde devam edildiğinde ise solda fidan satış yeri, boş alanlar, üstü kapalı bir halı saha tesisi ve bir okul görülür. Sağda ise büyük bir alan geri dönüşüm depolama ve ayrıştırma amaçlı kullanılmaktadır. Son 2-3 yıl boyunca atıkların toplandığı bu alanda çocuk, genç ve kadın işçiler çöpleri toplama ve ayrıştırma işinde çalışmaktadır. Bu alanda aynı zamanda Afganistan gibi ülkelerden gelen işçilerin kaldığı odalar bulunmaktadır. Geri dönüşüm alanının hemen ilerisinde bir açık futbol sahası ve cami görülmektedir. Bu alanların güneyinde Yunus Mahallesi’nin değişen yüksekliklerdeki evleri bulunmaktadır (Şekil 2.6). Yaklaşık 4000 kişinin yaşadığı bu mahalle boş sanayi alanlarıyla çevrilidir. Mahallenin güneyi şu anda kullanılmayan demiryolu ve yıkılmış olan Yunus İstasyonu ile sınırlanır.

Şekil 2.6 : Yunus Mahallesi’nden görüntü.

Sanayi Caddesi’nin Namık Kemal Caddesi ile kesiştiği yerden güneye doğru bakıldığında karşıda tamamlanmak üzere olan bir inşaat, sağda bir benzin istasyonu ve solda ise derme çatma yapılar görülmektedir (Şekil 2.7). Bu yapılardan biri de bir eğlence yeridir. Havanın açık olduğu bazı günlerde kavşak kenarlarında mülteci ailelerin dinlendiğini görülmektedir.

Kesişimden güneye doğru devam edildiğinde bölgenin en büyük inşaat alanı yakından görülebilmektedir (Şekil 2.8). İstMarina isimli konut ve ofis binalarının inşaatı tamamlanmak üzeredir. Burada yüzlerce inşaat işçisi çalışmaktadır. İnşaatın hemen yanında şantiye yapılarını ve işçilerin konakladığı konteynerler bulunmaktadır. İnşaatın doğusundan geniş bir yol ile köprülü kavşak üzerinden geçilerek sahil yoluna ulaşılır.

Şekil 2.8 : İstMarina Projesi inşaatı.

2014 yılında buradaki inşaat çalışmaları kapsamında, inşaat şirketi tarafından İBB için yaptırılmış olan bu kavşağın altından sahil şeridine paralel devam eden demiryolu ve sahil yolu geçmektedir. Demir yolu 2011 yılından beri Marmaray hattı inşaatı nedeniyle yenilenme süreci içinde olduğundan kullanılmamaktadır. Sahil yolu ise oldukça işlektir. Pendik- Kadıköy otobüsleri ve dolmuşlar buradan geçmektedir. Bazı günler, kavşağın hemen altında gündüz ve gece vakitleri seks işçilerinin müşteri beklediği görülmektedir.

Sahilde, yolun güneyindeki dolgu alanı ise rekreasyon alanı olarak kullanılmaktadır. Çim alanlar ve ağaçlar ile deniz kenarında kayalıklar bulunmaktadır. Sahilin batısında, iskeleler, vinçler, kum yığınları ve kum yüklü gemiler görülmektedir. Bunlar 1940lı yıllarda kurulmuş olan kum işletmelerinin tesisleridir. Bu işletmelerin hemen yanında küçük bir kumsal bulunur. Bu küçük sığ kumsalda yazın denize giren pek çok kişi görülebilir.

Bugünkü hali ile Kartal sanayi alanı, dönüşüm süreçlerinin yarattığı belirsizlik koşulları içinde tedirginlik ve güvencesizlikle, beklenti ve fırsatlar arasında yeni yaşam biçimlerinin oluştuğu bir alan olarak varlığını sürdürmektedir.