Karaosmanoğlu, Ankara, s 62.

ilgisi yoktu” (s. 214). Ankara ile ilgili düşüncelerini şöyle sürdürür Yusuf: “Bu bozkır kenti, gece ışıklarıyla güzel görünüyordu denebilir. Yusuf yine de bütün İstanbullular gibi Ankara karşısında tuhaf bir kibre kapıldı ve ‘Ben burada oturamazdım.’ diye dü- şündü. Kendileri de köy kökenliydi ama sanki Ankara, köyden kente geçişin ilk durağı gibiydi.” (s. 216) Görüldüğü gibi, köy kökenli olan Yusuf bile, yıllarca İstanbul’da yaşamış olmanın verdiği alışkanlıkla Ankara karşısında kibre kapılır.

Yusuf’un, Ankara denince akla ilk gelen mekânlardan olan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yoğun olarak gözlemlediği ayrıntılar da yine köylülüğün izleridir. “... köylülü- ğün en önemli göstergelerinden birisi de yemek yerken ortaya çıkıyordu. Tabağı önlerine çekmeyip ileride tutuşları, çatal ve kaşıkları kavrayış biçimleri, lokmayı ağızlarına kadar yükseltecek yerde başlarını iyice tabağa eğerek atıştırmaları, ağızları yemek doluyken konuşmaları, kendi babasında da gördüğü ve hiç de hoşlanmadığı bir görüntüydü.” (s. 218) Yusuf, milletin yansıması olarak değerlendirdiği milletvekillerinde gördüğü bunca köylülük göstergesinden sonra, Mustafa Kemal’in “halkı eğitmek” yolunu seçmiş oldu- ğunu ve son zamanlarda sıkça dillendirilen jakobenizm tartışmalarını düşünür.

Romanda mekâna yönelik özel ilginin yansımalarından biri de, anlatıcının “barın- ma, beslenme ve neslini devam ettirme içgüdülerinin birlikte yaşanması insanları ortak kılar.” (s. 227) cümlesidir. Roman boyunca öne çıkarılan ve tüm dertlerin müsebbibi olarak görülen barınak meselesi, insanları ortak kılan, onları yaşadıkları coğrafyaya bağlayan, aidiyet duygusunu oluşturan ana unsurlardan biri olarak görülür.

Romanın kadın kişileri İstanbul’un güzellikleriyle olduğu kadar çirkinlikleriyle de yüz yüze gelmişlerdir. İstanbul, her biri için farklı anlamlar ifade etse de, onların yaşamlarındaki en belirleyici, en derin iz bırakan unsurdur. Leyla için İstanbul, zengin bir tarihî ve kültürel birikim, estetik bir güzellik, uğruna savaşlara girişilen paylaşıla- mamış bir mücevher gibidir. Roxy ise, Leyla ve Yusuf’la tanışıncaya kadar İstanbul’un çirkinlikleriyle, kötülükleriyle yüz yüze gelmiştir; ancak, onlarla tanıştıktan sonra, iyi insanların da var olduğu gerçeğini fark ederek yaşadığı büyük değişim yine İstanbul’da gerçekleşir. Anne ve babasıyla birlikte yaşadığı zamanlarda Necla için, İstanbul, orta hâlli, sıradan, basit bir yaşam anlamı taşırken; Ömer’le birlikte güçlü olmanın, ezilen değil ezen tarafta olmanın simgesi hâline gelir. Necla’nın, taraf değiştirmiş olmayı özellikle mekâna yansıyan yüzüyle görmek arzusu, onun ölümüne kadar giden süre- cin de başlangıç noktası olur. Cemile için ise İstanbul, sınıf atlama fırsatları sunan, güzelliğiyle önce mest eden sonra ise o güzellikleri elde etme arzusuyla insana hırs veren bir cazibe merkezidir. Cemile’deki bu algı, İstanbul’daki sosyokültürel değişimin önemli nedenleri arasında yer alan iç göç ve gecekondulaşma meselelerinin romana yansıyan boyutunu da oluşturur.

Leyla’nın Evi romanı, adından başlayarak, mekâna yönelik özel bir ilgi barındırır. Yazar, farklı yaşam biçimlerinin, zaman dilimlerinin insanı olarak nitelendirilebilecek

158 BERNA AKYÜZ SİZGEN Leyla ve Roxy’nin başlangıçta birbirine zıt olan, ancak, zamanla uzlaşan, uyuşan bakış açılarını mekân açısından da işlevsel kullanır. Mekâna yönelik özel ilgide, romanın diğer kadın kişileri olan Cemile ve Necla da önemlidir. Yazar, bu kişilerin mekânı farklı algılayışlarını bütün olarak İstanbul şehri üzerinden verdiği gibi, daha özel ve sınırlı mekânlara da yansıtır. Leyla’nın evi, bu mekânlar arasında öne çıkandır. Adı geçen kişilerin İstanbul şehri ve bu evle ilgili farklı anlamlandırmaları, mekânın duygusal değeri ve yeniden üretilmesi kavramları ekseninde değerlendirilmelidir.

Yazarın, farklı bakış açılarını yansıtma çabası ve kendi düşünce yapısını ortaya koyan, üstüne söz söylemek istediği pek çok konuya değinmiş olması farklı açılardan değerlendirilebilir. Romanı zenginleştirdiğini düşünebileceğimiz bu durum, diğer ta- raftan kişilere ve olgulara derinlemesine bakışı güçleştirmiştir. Özellikle Cemile adlı roman kişisi etrafında gecekondu mahalleleri, böylesi derinlikten uzak bir bakışla ele alınmıştır. Bunun yanı sıra, Ankara’daki milletvekillerinden ve onlardan yola çıkılarak girişilen jakobenizm tartışmasının da romanda eğreti duran unsurlar arasında olduğu söylenebilir.

KAYNAKLAR

Akaş, Cem, “Zaman Sularında Argos”, Cogito, S. 18, Bahar 1999.

Akbal Süalp, Z. Tül, Zaman Mekân (Kuram ve Sinema), İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 2004. Akyüz Sizgen Berna, Mithat Cemal Kuntay ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Roman-

larında İstanbul, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009.

Armağan, Mustafa, “İçimizdeki Ev”, Türk Edebiyatı, S. 388, Şubat 2006. Aslanoğlu, Rana A, Kent, Kimlik ve Küreselleşme, Bursa: Ezgi Kitabevi, 1998. Ayvaz, Emre, “... Çünkü Eşyaya Siner”, Türk Edebiyatı, S. 388, Şubat 2006. Bachelard, Gaston, Mekânın Poetikası, İstanbul: İthaki Yayınları, 2013. Cansever, Turgut, Osmanlı Şehri, İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.

Dokgöz, Deniz, “Palimpsestanbul”, 1. Uluslararası Kent Araştırmaları Kongresi Bildiriler Kitabı, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2015.

Dursun, A. Haluk, “Yaşayan Boğaziçi”, İstanbul Armağanı 2: Boğaziçi Medeniyeti, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 1996.

Elçi, Handan İnci, Roman ve Mekân-Türk Romanında Ev, İstanbul: Arma Yayınları, 2003. Göka, Şenol, İnsan ve Mekân, İstanbul: Pınar Yayınları, 2001.

Gökberk, Ülker, “Mekân Olarak Geçmiş: Walter Benjamin’in Das Passagen-Werk Çalışmasının İstanbul’un Eski Levanten Semtlerindeki Yankıları”, Bellek Mekân İmge, yayına hazırla- yanlar: Mahmut Karakuş, Meral Oraliş, İstanbul: Multilingual Yayınları, 2006.

Kahvecioğlu, Hüseyin, “Mekânın Üreticisi veya Tüketicisi Olarak Zaman”, Zaman-Mekân, yayına hazırlayanlar: Ayşe Şentürer, Şafak Ural, Özlem Berber, Funda Uz Sönmez, İstanbul: Yem Yayınları, 2008.

Karakuş, Mahmut-Oraliş, Meral, Bellek Mekân İmge, İstanbul: Multilingual Yayınları, 2006. Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Ankara, İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.

Kıran, Ayşe-Zeynel, Yazınsal Okuma Süreçleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2003.

Korkmaz, Ramazan, “Romanda Mekânın Poetiği”, Edebiyat ve Dil Yazıları, Mustafa İsen’e Armağan, haz. Ayşenur Külahlıoğlu İslâm, Süer Eker, Ankara: Grafiker Yayınları, 2007. Kökden, Uğur, “Kentler Üreten Tarih-Tarih Üreten Kentler”, Cogito, S. 8, Yaz 1996. Narlı, Mehmet, Şiir ve Mekân, Ankara: Akçağ Yayınları, 2014.

Ortaylı, İlber, Üç Kıtada Osmanlılar, İstanbul: Timaş Yayınları, 2007.

Osmanlı Mahalleleri Atlası, Atlas Keşif Kitaplığı Özel Koleksiyon, İstanbul: Doğan Burda Dergi Yayıncılık, 2011.

Sezal, İhsan, “Dönülmek İstenen Yer”, Türk Edebiyatı, S. 388, Şubat 2006.

Shaukland, Graeme, “Tarihi Değeri Olan Kentlere Neden El Atmalıyız”, Cogito, S. 8, Yaz 1996. Soykan, Ömer Naci, “Ev Üstüne Felsefece Bir Deneme”, Cogito, S. 18, Bahar 1999. Tanpınar, Ahmet Hamdi, Beş Şehir, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2006.

Teber, Serol, “Homo Sapiens’in Kendine Mekan Arayışı Serüveni”, Cogito, S. 18, Bahar 1999. Tekin, Mehmet, Roman Sanatı 1, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2001.

Tepebaşılı, Fatih, Roman İncelemesine Giriş, Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları, 2012. Urry, John, Mekânları Tüketmek, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2015.

Yörükân, Turhan, Yunan Mitolojisinde Aşk, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2000. wikipedia.org, İstanbul Boğazı maddesi, erişim tarihi 11.04.2017.