Türkiye’de YKY anlayışının bir başka yansıması olarak kalkınma ajanslarını görülmektedir. Kalkınma ajansları merkezi otoritenin, yetkilerini, yerinden yönetim, dahası, yönetişim esasları çerçevesinde yerel ile paylaşımını amaçlayarak demokrasinin gelişmesine katkı sağlamaktadır. Katılımcılık açısından, kalkınma ajanslarının sadece özel sektör anlayışının dışında, günümüzde sivil toplum kuruluşlarının istek ve taleplerinin ne kadar etkili olduğunu iyi kavrayarak yatırım kararlarında büyük çoğunluğun desteğini alma eğilimi içersinde olması gerektiği belirtilmektedir. Bu destek sağlandığı sürece, demokratik düşüncenin hakim olmasına, tartışmalı yatırım kararlarının azaltacağı gibi, yatırımlara yönelik başarı düzeyini de en üst seviyeye getireceği vurgulanmaktadır.334
Küresel ölçekte bölgesel kalkınma dinamiklerinde yaşanan yenilikler kalkınma politikasının hedeflerinde, mekanizmalarında ve uygulamalarında değişimlere yol açmaktadır. Özellikle Avrupa ülkelerinde bu yeni dinamikler değişik yönetişim mekanizmaları ile yönlendirilerek kalkınma hedeflerine ulaşılmaya çalışılmaktadır. Üye ve aday üye ülkelerin Avrupa Birliği’nin bölgesel politikasına uyum tedbirleri de bölgesel kalkınmadaki yeni yönetişim mekanizmalarını etkilemektedir.335
Bölgeler arası gelişmişlik farklarının yüksekliği ve kişi başına ortalama gelirin Avrupa Birliği ortalamasının üçte biri düzeyinde olması, Türkiye’de de bölgesel kalkınma araçlarının bir kez daha gözden geçirilmesini gerekli kılmaktadır. Bölgesel kalkınma geçmişte olduğu gibi merkezi hükümetin müdahalesine dayalı
333
http://www.kentkonseyleri.net/index.php?pages=yg21&op=katilim ( 19 Ocak2009)
334 Đsmet Titiz Belediyeler ve Bölgesel Kalkınma
http://www.liberaldt.org.tr/index.php?lang=tr&message=article&art=133 s.11 (24 Ağustos 2008)
yukarıdan aşağıya bir yaklaşım yerine artık bölgesel, yerel, ulusal ve hatta uluslararası aktörlerin katılımıyla gerçekleşebilecek bir olgu olarak tanımlanmaktadır. Yeni yönetişim mekanizmaları ve kalkınmanın yeni dinamikleri bölgesel kalkınmanın tanımını, stratejilerini, müdahale biçimlerini, aktörlerini, örgütlerini ve kurumsal yapılarını değiştirmektedir. Bölgesel ve yerel kalkınmayı gerçekleştirebilmek için bu ölçeklerde çeşitli kurumsal yapılanmalara ve örgütlenmelerin katılımına dayalı aşağıdan yukarı bir yaklaşıma ihtiyaç duyulmaktadır.336
Bu çerçevede ülkemizde 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun, 25/01/2006 tarihinde TBMM Genel Kurulunda görüşülerek kabul edilmiş, 08/02/2006 tarihli ve 26074 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.337
5449 sayılı Kanunun birinci maddesinde kalkınma Ajanslarının, kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek, kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek suretiyle, ulusal kalkınma plânı ve programlarda öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu olarak bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmayı amaçladığı yasal hükme alınmıştır.338
Bölgesel ekonomik kalkınma ve sosyal gelişme alanında yaşanan yapısal dönüşümün ve sürdürülebilir kalkınmanın en önemli kurumları arasında yer alacak olan “kalkınma ajansları” Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) koordinasyonunda kurulmaya ve faaliyete geçmeye başlamıştır.
Kalkınma ajanslarının amaçları şu şekilde sıralanmaktadır;339
336 http://www.tepav.org.tr/tur/index.php?type=bolkalk&title=Y (20 Ocak .2009) 337http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=1.5.5449&MevzuatIliski=0&sourceX mlSearch=5449 (2 Şubat 2009) 338http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=1.5.5449&MevzuatIliski=0&sourceX mlSearch=5449 (2 Şubat .2009) 339 http://www.dpt.gov.tr/bgyu/kalkinmaajans/kalkinma_ajansNedir.html (3 Nisan 2009)
Bölgesel gelişme uygulamalarımız ile bölge planlarımızın etkinliğinin ve başarısının yükseltilmesi; bölgelerin ülkemizin genel büyümesine, gelişmesine, refahına ve istikrarına katkısının artırılması; sosyal uyum ve adaletin güçlendirilmesini ve değişen küresel rekabet şartlarına adaptasyonun hızlandırılmasını sağlanması,
Yüksek nitelikli personeli, esnek kaynak ve istihdam yapısı ile kurum, kuruluş ve şahıslara sağladığı idari, mali, teknik desteklerle başta girişimciler olmak üzere bütün yerel aktörlerin kalkınma çabalarına katılımını teşvik edilmesi,
Sağlayacağı proje ve faaliyet desteklerinde kişi, kurum ve kuruluşların eş finansmana dayalı ortak proje üretme ve yönetme kültürü ve yeteneğini geliştirecek; sahiplenme ve işbirliği duygusunu güçlendirecek; bölgenin girişimcilik potansiyelini harekete geçirilmesi ve sürekli olarak yükseltilmesi,
Yerel potansiyeli, dinamikleri, özgünlükleri, kaynak ve imkanları ortaya çıkararak harekete geçirecek ve ulusal, uluslararası pazarlarda ekonomik, sosyal, kültürel birer değer haline dönüştürülmesi,
Sonuç olarak, hem ulusal, hem de bölgesel-yerel düzeyde başta istihdam ve gelir olmak üzere ekonomik ve sosyal göstergelerin iyileştirilmesine, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarının azaltılmasına ve dolayısıyla ülkenin genel refahının artırılması ve istikrarının pekiştirilmesine olumlu katkılar sağlanması amaçlanmaktadır.
Kalkınma Ajansları, ulusal düzeyde DPT koordinasyonunda, kendine özgü teknik ve finansman (bütçe) mekanizmasına sahip, kâr amacı gütmeyen, çabuk karar alıp uygulayabilen, merkezi ve yerel idarelerin dışında, kamu, özel sektör ve STK’ları bir araya getiren, tüzel kişiliği haiz, 5449 sayılı Kanunla düzenlenmemiş işlemlerinde özel hukuk hükümlerine tabi, bölgeler (düzey 2 bölgeleri) esas alınarak Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulan teknik kapasitesi yüksek, uygulamacı olmayan, fakat destekleyici, koordinatör ve katalizör olarak faaliyet gösteren kalkınma birimleri olarak ifade edilmektedir.
Kalkınma Ajanslarının kuruluş sürecinde yaşananlar şöyle özetlenmektedir:340
5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun, 25/01/2006 tarihinde TBMM Genel Kurulunda görüşülerek kabul edilmiş, 08/02/2006 tarihli ve 26074 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
6 Temmuz 2006 tarih ve 26220 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Bazı Düzey 2 Bölgelerinde Kalkınma Ajansları Kurulmasına Dair Bakanlar Kurulu Kararı” ile Adana ve Mersin illerini kapsayan Çukurova ve Đzmir ilini kapsayan Đzmir bölgelerinde Kalkınma Ajansları kurulmuştur.
Đkincil mevzuat kapsamında;
- 25.07.2006 tarih ve 26239 sayılı RG’de “KA Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”
- 25.07.2006 tarih ve 26239 sayılı RG’de “KA Personel Yönetmeliği”
- 28.09.2006 tarih ve 26303 sayılı RG’de “KA Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği” yayımlanmıştır.
Kurumsal yapı oluşturulup işlevsellik kazandırıldıktan sonra, Çukurova Kalkınma Ajansı 06.01.2007 tarihinde, Đzmir Kalkınma Ajansı da 13.01.2007 tarihinde resmen faaliyete açılmıştır.
Đzmir ve Çukurova bölgeleri için hazırlanan, bütün bölge aktörlerinin Bölgesel Kalkınma faaliyetlerinin kısa vadedeki ana çerçevesini belirleyecek “Ön Bölgesel Gelişme Planları” (ÖBGP), Mart 2007 tarihinde DPT tarafından onaylanmıştır.
Ancak, Anayasa Mahkemesinde Kanun, Danıştay’da da Çalışma Yönetmeliği ve Kuruluş Kararnameleri aleyhine açılan davalar ve
yürütmeyi durdurma kararları nedeniyle kurulmuş bulunan Ajanslar faaliyetlerini yaklaşık bir yıl süreyle durdurmak zorunda kalmışlardır. Anayasa Mahkemesinin Kanun hakkındaki kararının olumlu olması sonucunda kurulmuş bulunan Đzmir ve Çukurova Kalkınma Ajansları Mart 2008’de yeniden faaliyetlerine başlamış ve yeni ajansların kurulmasının önünde herhangi bir hukuki engel kalmamıştır.
GAP Eylem Planını açıklanıp; 2008 yılı içinde Diyarbakır, Erzurum, Gaziantep, Đstanbul, Konya, Mardin, Samsun ve Van’da da Kalkınma Ajansları kurulacağını açıklamıştır.
Bu açıklamayı müteakip, gerçekleştirilen bölgesel ekonomik ve sosyal konsey toplantılarındaki istişare sürecinden de yararlanarak yeni kalkınma ajanslarının kuruluş çalışmaları yapılmış ve 22 Kasım 2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 10 Kasım 2008 tarih ve 2008/14306 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Đstanbul, Samsun, Diyarbakır, Konya, Erzurum, Gaziantep, Mardin ve Van illerinin merkez olduğu, 23 ile hizmet edecek sekiz kalkınma ajansı daha kurulmuştur.
Kalkınma Ajansları, Ulusal Kalkınma Planları ve bölge gelişme planları/stratejileri çerçevesinde, bölgelerinde öne çıkan sektörlerdeki ve alanlardaki. proje ve faaliyetlere teknik ve mali destek sağlayacaktır. Buna ilişkin Yönetmeliği” Türkiye ‘de YG-21 kentlerinde kurulan Kent Konseyleri gibi kentteki tüm tarafları bir çatı altında toplayan katılımcı mekanizmaların yanı sıra kadın çalışmaları için ayrıca platformlar oluşturulmaktadır. 40’ı aşkın kentte kadın çalışmaları tüm hızıyla devam ettiği belirtilmektedir. Yerel Gündem 21 kadın çalışmaları kadınların toplumsal yaşamda, üretim, iş, siyaset, kültür, sanat gibi alanlarında söz sahibi olmasını hedefleyen YG-21 Kadın Meclisleri, Kadın Komisyonları ve Çalışma Grupları tarafından sürdürülmekte olduğu ifade edilmektedir.341
Kalkınma Ajanslarının Kurulacağı Düzey-2 Bölgeleri:342 342 http://www.dpt.gov.tr/bgyu/kalkinmaajans/kalkinma_ajansNedir.html (3 Nisan 2009) R10: Đstanbul TR21: Edirne, Kırklareli,Tekirdağ TR22: Balıkesir, Çanakkale TR31: Đzmir
TR32: Aydın, Denizli, Muğla
TR33: Afyon, Kütahya, Manisa, Uşak
TR41: Bilecik, Bursa, Eskişehir
TR42: Bolu, Düzce, Kocaeli, Sakarya, Yalova
TR51: Ankara
TR52: Karaman, Konya
TR61: Antalya, Burdur, ısparta
TR62: Adana, Mersin
TR63: Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye
TR71: Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Niğde, Nevşehir
TR72: Kayseri, Sivas, Yozgat
TR81: Bartın, Karabük, Zonguldak
TR82: Çankırı, Kastamonu, Sinop
TR83: Amasya, Çorum, Samsun, Tokat
TR90: Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Trabzon
TRA1: Bayburt, Erzincan, Erzurum
TRA2: Ağrı, Ardahan, Iğdır, Kars
TRB1: Bingöl, Elazığ, Malatya, Tunceli
TRB2: Bitlis, Hakkari, Muş, Van
TRC1: Adıyaman, Gaziantep, Kilis
TRC2: Diyarbakır, Şanlıurfa
3.6. E-DEVLET, E-DEMOKRASĐ VE TÜRKĐYE’DE E-DEVLET