Kalıntılar

1.8.4.1. Veteriner İlaç Kalıntıları

Hayvanların, yaşamları süresince, hastalıkların önlenmesi veya iyileştirilmesi için ilaçlarla tedavi edilmesi gerekebilmektedir. Tedavide kullanılan bu maddeler, daha sonra, sığır, domuz, kümes hayvanları ve balık gibi gıda üreten hayvanlardan elde edilen gıdalarda (et, süt, yumurta) kalıntı olarak ortaya çıkabilmektedir. Bu kalıntıların insan sağlığı için risk oluşturmayacak düzeyde olması gerekir.

Topluluk mevzuatına göre; bir ilacın gıda üreten hayvanlarda kullanımına izin verilmeden önce, olası kalıntılarının toksikliği değerlendirilir. Gerekirse maksimum kalıntı limitleri (MRLler – Maximum Residue Limits) belirlenir ve bazı durumlarda maddenin kullanımı yasaklanır. Değerlendirme prosedürü, ”Hayvansal gıdalardaki veteriner ilaçlarının maksimum kalıntı limitlerinin belirlenmesi için Topluluk prosedürü belirleyen 26 Haziran 1990 tarih ve 2377/90 sayılı (AT) Konsey Tüzüğü” [OJ L 224, 18/08/1990, s.1-8] ile belirlenmiştir.

”Belli maddeleri ve bunların canlı hayvanlarda ve hayvansal ürünlerdeki kalıntılarını izlemeye yönelik tedbirlere ilişkin 29 Nisan 1996 tarihli ve 96/23/AT sayılı Konsey Direktifi” [OJ L 125, 23/05/1996, s.10-32], Üye Devletlerin Direktifin Ek I’inde belirlenen madde grupları için ulusal kalıntı izleme planları oluşturmaları gerektiğini belirtir (61). Bu planlar; Direktifin Ek IV’ündeki numune alma kurallarıyla uyumlu olmalıdır. Bu Direktif, her gıda için numune alma sıklığı ve düzeyi ile kontrol edilmesi gereken madde gruplarını belirler. ”96/23/AT sayılı Direktifle belirlenen numune alma düzeyleri ve sıklıklarını sabitleyen 27 Ekim 1997 tarihli ve 97/747/AT sayılı Komisyon Kararı” ise; belli hayvansal gıdalar için (süt, yumurta, bal, tavşan ve av eti) ilave kurallar belirler. 96/23/AT sayılı Direktif’te belirtildiği üzere; Üye Devletler, her yılın en geç 31 Mart’ına kadar, Komisyon’a, kendi kalıntı izleme sonuçlarını ve hayvansal gıdalarda uyumsuz durum tespit edildiğinde girişilen faaliyetlere ilişkin bilgileri gönderir.

Kalıntıların etkin kontrolü açısından, laboratuvar analizlerinin nasıl yürütülmesi ve sonuçların nasıl yorumlanması gerektiğine ilişkin kuralların açık ve net şekilde belirlenmesi gereklidir. ”96/23/AT sayılı Konsey Direktifi’ni analitik metotların gerçekleştirilmesi ve sonuçların

yorumlanması açısından uygulayan 12 Ağustos 2002 tarihli ve 2002/657/AT sayılı Komisyon Kararı” [OJ L 221, 17/08/2002, s.8-36], resmi laboratuvarlar tarafından elde edilen analitik sonuçların kalitesi ve karşılaştırılabilirliğini temin etmek için analitik metotların doğrulanmasına ilişkin kriterleri ve prosedürleri belirler. Ayrıca, Karar; test sonuçlarının yorumlanması için ortak kriterleri belirler ve hiçbir maksimum limit belirlenmemiş maddelerin tespitinde kullanılan analitik metotlar için ”istenen minimum performans limitleri”ni (MRPL – Minimum Required Performance Limits) belirlemeye yönelik bir prosedür getirir. Bu, özellikle, AB’de kullanımına izin verilmeyen veya özel olarak yasaklanmış maddeler için önemlidir.

AB, kalıntı kontrolü için bir laboratuvarlar ağı yaratmıştır. Bu ağ; 96/23/AT sayılı Konsey Direktifi’nde belirlenmiş olan ve Almanya, Hollanda, İtalya ile Fransa’da kurulu dört Topluluk Referans Laboratuvarı (CRLler), her Üye Devlet tarafından belirlenen Ulusal Referans Laboratuvarları (NRLler – National Reference Laboratories) ve yine Üye Devletlerin sorumluluğundaki rutin laboratuvarlardan oluşmaktadır. CRLlerin veteriner konularına ilişkin halk sağlığı alanında kalıntı tespitine yönelik görevleri; ”96/23/AT sayılı Konsey Direktifi”nin Ek V’inde belirlenmiş olup,

• Yeni analitik metotlar geliştirmek ve bunları referans olarak kullanılması için doğrulamak, NRLleri metot ve ekipmanlardaki ilerlemeler hakkında sürekli bilgilendirmek;

• NRLlere; kalite güvence sistemini uygulamalarında yardım ederek, teknik destek vererek, eğitimler düzenleyerek, karşılaştırmalı testler yaparak, Üye Devletler arasında anlaşmazlık çıktığında kalıntıları belirleyerek, yardımcı olmak;

• Komisyon’a teknik ve bilimsel tavsiyede bulunmak olarak özetlenebilir.

1.8.4.2. Bitki Koruma Ürünlerinin (Pestisitler) Kalıntıları

AB mevzuatı, bitki koruma ürünlerinin pazarlanması ve kullanımı ile bunların gıdalardaki kalıntılarını düzenlemektedir. İnsan sağlığı ve çevre, Avrupa Komisyonu’nun bitki koruma ürünlerinin izinlerinde uyguladığı politikanın önemli unsurlarıdır.

”Bitki koruma ürünlerinin piyasaya sürülmesine ilişkin 15 Temmuz 1991 tarihli ve 91/414/AET sayılı Konsey Direktifi” [OJ L 230, 19/08/1991, s.1-32], AB’nin izinli madde listelerinde yer almayan aktif maddelerin, bitki koruma ürünlerinde kullanılamayacağını belirtir. Bu listenin oluşturulmasına yönelik bir değerlendirme programı uygulamaya konmuştur. Değerlendirme altındaki aktif maddelerin çoğu pestisitlerdir, fakat büyüme düzenleyiciler gibi pestisit olmayan aktif maddeler de bulunmaktadır. Bir madde izinli madde listesine dahil edildikten sonra, Üye Devletler de bunları içeren ürünlerin kullanımına izin verebilir.

1992’de başlatılan bir çalışma programında, Avrupa Komisyonu, AB’de bitki koruma ürünlerinde kullanılan tüm aktif ingrediyenler için Topluluk çapında bir inceleme süreci başlatmıştır. Bilimsel değerlendirmeye dayalı inceleme sürecinde, her başvuru sahibinin, maddenin insan sağlığı, çevre, ekotoksikoloji ve gıda zincirindeki kalıntılar bakımından güvenli olduğunu kanıtlaması gerekmektedir. Bu program 2008’de tamamlanacaktır.

Gıdalardaki pestisit kalıntıları dört Konsey Direktifi ile düzenlenir: ”Meyve ve sebzelerin içinde ve üstündeki pestisit kalıntıları için maksimum düzeylerin sabitlenmesi ile ilgili 23 Kasım 1976 tarihli ve 76/895/AET sayılı Konsey Direktifi” [OJ L 340, 09/12/1976, s.26-31], ”Tahılların içinde ve üstündeki pestisit kalıntıları için maksimum düzeylerin sabitlenmesine ilişkin 24 Temmuz 1986 tarihli ve 86/362/AET sayılı Konsey Direktifi” [OJ L 221, 07/08/1986, s.37-42], ”Hayvansal gıdaların içinde ve üstündeki pestisit kalıntıları için maksimum düzeylerin sabitlenmesine ilişkin 24 Temmuz 1986 tarihli ve 86/363/AET sayılı Konsey Direktifi” [OJ L 221, 07/08/1986, s.43-47] ve ”Meyve ve sebzeler dahil belli bitkisel ürünlerin içinde ve üstündeki pestisit kalntıları için maksimum düzeylerin sabitlenmesine ilişkin 27 Kasım 1990 tarihli ve 90/642/AET sayılı Konsey Direktifi” [OJ L 350, 14/12/1990, s.71-79]. Bunları birleştirmeye ve düzeltmeye yönelik Komisyon önerisi değerlendirme altındadır. Mevzuat; bitki korumada pestisit kullanımı sonucu oluşan, bitkisel ve hayvansal ürünlerdeki pestisit kalıntılarının belirlenmesini, izlenmesini ve kontrolünü ele alır.

Yaklaşık 150 bitki koruma ürünü için Topluluk düzeyinde, diğer uyumlaştırılmamış ürünler içinse Üye Devlet düzeyinde, pestisit kalıntılarına yönelik MRLler belirlenmiştir. Belirlenen maksimum düzeyler, Üye Devletlerde ve üçüncü ülkelerdeki iyi tarım uygulamaları ile tutarlıdır. Farklı yaş gruplarından tüketiciler için her türlü riskin değerlendirmesi yapıldıktan sonra ve

ancak ve ancak güvenli oldukları sonucuna varılırsa, maksimum düzeyler belirlenir. Maksimum düzeyler, ticareti kolaylaştırmaya yöneliktir ve toksikolojik limitler değildir. Bir maksimum düzeyin aşılması, tüketiciye yönelik bir riskten ziyade pestisitin yanlış kullanılmış olduğunu gösterir. Bununla birlikte, bu düzeylerin aşılması yakından izlenmekte, değerlendirilmekte ve tüketicilere yönelik risk ortaya çıkarsa Hızlı Uyarı Sistemi aracılığıyla Üye Devletlerdeki otoritelere iletilmektedir.