Kabul ve Entegrasyon: “Ben Yenerim Bu Hastalığı!”

‗Kabul ve entegrasyon dönemi‘, hastalık tanısı ala bireyin hastalığın kaçınılmaz

olduğu gerçeğini kabul etmesi ve baĢ etmeye dair motivasyonun oluĢtuğu dönemdir. Bu dönemde yeni planlar yapma, umutlanma ve seçenekleri değerlendirme görülür. BaĢka bir deyiĢle bu dönem ‗kendi sağlığının uzmanı olmaya yönelik adım atma‘ olarak adlandırılabilir.

135

“Tedaviden de cevap alınca biraz daha şey oldum, psikolojik olarak şartlandım. Tamam dedim ben yenerim bu hastalığı dedim.” (K6)

“Bir iki sene zorlanarak gittikten sonra ama alıştık yani şu anda. Behçetle beraber yaşamayı öğrendik.” (K12)

“Bu hastalık yani kabullendim. Bu hastalık Allah‟tan geldi, bunu sonuçta yaşıycam, yaşayabildiğimin en kaliteli sürecini yaşayarak atlatayım yaşamımı idame ettireyim dedim ben de. Bu hayat boyu devam edecek biliyorum.” (K3)

AraĢtırma kapsamında yapılan görüĢmelerde de kimi Behçet hastalarının baĢlangıçta zorlansalar da hastalıklarını kabul ettikleri ve hastalıkla „mücadele etmek‟ için toparlandıkları görülmektedir.

3.5.3. BaĢ Etme Mekanizmaları

Bu çalıĢmada hem nitel hem de nicel boyutta “Behçet hastalığınızla baĢa çıkabiliyor musunuz?” ve “Behçet hastalığınızla nasıl baĢa çıkıyorsunuz?” açık uçlu soruları sorulmuĢ ve katılımcıların bu sorulara yanıt vermeleri istenmiĢtir. AraĢtırma bulgularına göre hem iĢlevsel hem de iĢlevsel olmayan problem odaklı duygu odaklı baĢ etme stratejilerinin geliĢtirildiği görülmüĢtür. “Behçet hastalığımla baĢa çıkabiliyorum” yanıtını ise katılımcıların yarısı (n=32) verebilmiĢtir (Tablo 23).

Tablo 23. Behçet Hastalığıyla BaĢa Çıkabilme Durumu

Sayı %

Behçet Hastalığı ile baĢa çıkabiliyorum. 32 50

Behçet Hastalığı ile baĢa çıkamıyorum. 32 50

136

AraĢtırmanın nitel boyutunda ise duygu odaklı baĢ etme yönünde hem iĢlevsel hem de iĢlevsel olmayan baĢ etme mekanizmalarının ifade edildiği belirlenmiĢtir. GörüĢmelerde

‗işlevsel olmayan duygu odaklı baş etme stratejileri‘ Ģu Ģekilde ifade edilmiĢtir:

“Şimdilerde daha kötü hissediyorum, her şeye stres yapıyorum. Tetikteyim her an ne atağı geçireceğim diye.” (K14)

“Ben evde o ataklarla kendim baş etmeye çalışıyodum. çünkü bi de onun stresiyle ataklar daha çok çoğalıyodu. Daha tetikliyodu, daha bi uzun süre oluyodu vücudumdaki hasarlar” (K2)

“Atak dönemlerimde aynı olumsuz duyguları yeniden yaşıyorum, baş edemiyorum.” (K10)

Kronik hastalıklarda bireylerin ‗stresten uzak durarak işlevsel baş etme

mekanizmaları oluşturduğu‘ bilinir. Bilimsel açıdan konu ele alındığında hastalık

durumunda bireyin hastalığıyla stres düzeyi arasında doğrusal bir iliĢkinin olduğu ortaya konulmakta ve bu kavram ‗psikonöroimmünoloji‘ olarak adlandırılır. Psikonöroimmünoloji en sade haliyle bireylerin savunma mekanizması olarak bilinen bağıĢıklık sistemiyle duygu durum, inançlar ve duyguların ifadesi arasındaki iliĢkiyi incelemektedir. Yapılan çalıĢmalar sonucunda stres düzeyi yüksek olan bireylerde bağıĢıklık sisteminin gücünü yitirdiği ve bireyin daha sık hasta olduğu veya iyileĢme süresinin uzadığı görülmüĢtür (Ogden, 2016: 316-320). Behçet hastalığı da bir yönüyle bağıĢıklık sistemi hastalığı olduğundan dolayı stresli ortamlarda psikosomatik belirtilerin görüldüğü ve bağıĢıklık sisteminin zayıflayarak bireylerin ataklarının arttığı bilinmektedir. Bu açıdan ‗stresle baş etme‘ iĢlevsel bir baĢ etme mekanizmasıdır.

“Ara ara oluyor beni üzen bunaltan kişileri uzaklaştırmak istiyorum çevremden çünkü sıkıntı stres yapacağı için ataklarımı arttırır, bağışıklığım düşer.” (K4)

137

“Beni strese sokan dış şartlar yani amiriniz memurunuz çocuğunuz eşiniz. İster istemez yine geriliyosunuz ve hastalık da mutlaka atak yapıyo. Ben buna çok izin vermemeye çalışıyorum.” (K1)

Behçet Hastalarının stres etkenleri karĢısında baĢa çıkma stratejileri, sorun çözme becerileri ve uyum kapasiteleri yetersiz olduğunda ortaya çıkan stresin olumsuz etkileri, bağıĢıklık sistemindeki mekanizmalara olumsuz Ģekilde yansımakta ve böylece hastalığa bağlı ataklar ortaya çıkmaktadır. Yapılan görüĢmelerde de kimi Behçet hastalarının stresten uzak kalmaya ve ataklardan korunmaya yönelik baĢ etme mekanizmaları oluĢturdukları belirlenmiĢtir.

AraĢtırmanın nitel boyutunda Behçet Hastalarının kullandıkları baĢ etme mekanizmaları hakkında literatürde yer almayan bulgulara rastlanmıĢtır. Ġlk olarak Behçet hastalarının baĢa çıkma mekanizmalarından birinin ‗başka hastalığı olmadığı için veya

daha kötü durumda hastalarla kendisini karşılaştırarak şükretme‘ olduğu görülmüĢtür.

“Allah kimseyi Behçet Hastası yapmasın dicem ama diğer yandan çok daha kötü hastalıklar var, çok daha kötü rahatsızlıklar var. Böyle düşünce başa çıkmayı herkes başarır, ben öyle yapıyorum.” (K1)

“Dua ediyorum. Şükrediyorum. Kendimden daha zor durumda olan insanlar aklıma geliyor. (…) Tıp fakültesindeki yoğun bakımda gördüğüm kişiler, canlı cesetler, onlar beni çok ciddi oranda etkiledi.” (K8)

Behçet hastalarının baĢ etme mekanizmalarında bir diğeri ise ‗öz bakımına ve

beslenmesine dikkat‘ etmektir. Problem odaklı baĢ etme yolu olarak geliĢtirilen bu

mekanizma ile kimi Behçet hastalarının ‗yaşamlarını düzenlediklerini‘ ifade ederek ataklardan uzak kaldıklarını belirtmiĢlerdir:

“Daha çok dikkat ediyorum kendime. Eskiden yemeğime dikkat etmiyodum. Çaya çok şeker atıyodum mesela yani bunun gibi. Çok yoruluyodum, iş yapıyodum, pestilim çıkıyodu. Yorulunca da stres yapınca da atak geliyodu. Şimdi öyle olmamaya çalışıyorum.” (K2)

138

“Acı, turşu, baharatlı gıdalar ve stresten olabildiğince uzak durabildiğim sürece rahat yaşıyorum. Yani hastalığın çok atağı olmuyor. İşte asitli gıdalardan falan da uzak duruyorum. Dışarıdan yememeyi tercih ediyorum. Sürekli evde beslenmeyi tercih ediyorum.” (K6)

Behçet hastalarının baĢ etme mekanizmalarında bir diğerinin ise ‗sağlık bakımını

düzenli olarak devam ettirmek‘ olduğu ifade edilmektedir. Problem odaklı baĢ etme yolu

olarak geliĢtirilen bu mekanizma ile kimi Behçet hastalarının düzenli sağlık kontrolünü yaptırdıklarını, doktor tavsiyelerine uyduklarını, ilaçlarını düzenli kullandıklarını ve hastalık ve tedavi planı hakkında bilgilerini arttırdıklarını ifade ederek ataklardan uzak kaldıklarını belirtmiĢlerdir.

“Sürekli kontrolümü yapıyorum. Hocanın dediğinin dışında şeylere çıkmıyorum. Ne dediyse harfiyen yerine getiriyorum. Sıhhatler olsun ilaçlarımı sürekli ona göre ayarlıyorum. Artık çünkü eski şeylerden korkuyorum, tekrarlar düşüncesiyle.” (K4)

“Hastalığı tanıdıkça nasıl başa çıkılabilir olduğunu öğrenmeye başladım. Korkulacak bir şey olmadığını öğrenmiştim zaman geçtikçe. Çünkü bilgilenmiştim hastalığım hakkında” (K12)

Bu bölümde Behçet hastalarının yaĢadıkları psikolojik güçlükler psikolojik uyum, psikolojik tepkiler ve baĢ etme mekanizmaları açısından ele alınmıĢtır. Ruh sağlığı alanında da faaliyet gösteren sosyal hizmet mesleğinin uygulamaları açısından yaĢanan psikolojik güçlüklerin, duygudurumun değerlendirilmesinin, duygusal tepkiler ve baĢ etme mekanizmalarının ele alınmasının ruh sağlığı hizmetlerinden yararlanılmasında önemli bir veri kaynağı oluĢturacağı düĢünülmektedir.

139