Behçet Hastalarında Fiziksel Belirtiler ve Güçlükler:

Behçet hastalığında belirtiler tekrarlayan oral aftlar, genital ülserler, göz (üveyit oluĢumu) ve deri bulgularıyla tutulumlarıyla beraber böbrek, kalp, beyin, akciğer, iskelet- kas sistemi ve diğer tüm iç organları ve bu organlara ait damarları etkileyen iltihabi durumla kendini gösterir. Bu yönden hastalık bireylerde fiziksel güçlük yaĢanmasına neden olmaktadır. AraĢtırmada katılımcıların birden çok fiziksel belirtiye sahip oldukları belirlenmiĢtir. Bu kapsamda Behçet hastalarında fiziksel belirtiler Tablo 7‟de gösterilmektedir:

Tablo 7. Behçet Hastalarında Fiziksel Belirtiler*

Behçet Hastalığı Belirtileri Sayı %

Ağız Yaraları (Oral Aft) 58 24,4

Eklem Tutulumu 37 15,5

Akneler (Psödofollikülitler) 31 13

Genital Ülserler 25 10,5

Göz Tutulumundan Dolayı Üveyit OluĢumu 21 8,82

Bacaklarda Eritema Nodozum Benzeri Lezyonlar 16 6,72

Sindirim Sisteminde Tutulum 16 6,72

Göz Tutulumundan Dolayı Görme Kaybı 12 3,36

Sinir Sisteminde Tutulum (Nörobehçet) 11 4,62

Kalp Ve Damar Sisteminde Tutulum 9 2,74

Solunum Sisteminde Tutulum 2 0,61

Toplam 238 100,0

85

Tablo 7‟ye göre Behçet hastalığından kaynaklanan fiziksel belirtilere bakıldığında katılımcıların birden fazla belirtiye sahip olduklarını görülmekle beraber en sık karĢılaĢılanlar; %24,4 ağızda çıkan aftlar, %15,5 eklem tutulumu, %13 akneler ve %10,5 genital bölgede yaralar olmaktadır. Birden fazla bulgunun bireylerde görülmesinin fiziksel sağlığı olumsuz etkilediğini ve sağlık hizmeti alma gereksinimini doğurduğunu söylemek olanaklıdır.

AraĢtırmada da katılımcıların %3,36‟sı (n=12) Behçet Hastalığı nedeniyle göz tutulumu yaĢadıklarını ve sonucunda körlük geliĢtiğini belirtmiĢtir. Bununla beraber katılımcıların %8,82‟si (n=21) göz tutulumundan dolayı üveyit oluĢtuğunu ifade etmiĢtir. Literatürdeki çalıĢmalara göre Behçet Hastalığı tanısı alan hastaların yaklaĢık %27-70‟inde göz tutulumu gerçekleĢmektedir (Zeis, 2003: 12) ve en ciddi fiziksel güçlük, göz tutulumuna bağlı olarak körlük geliĢmesidir (Atmaca ve Atmaca Sönmez, 2004: 79). Bu araĢtırmada literatürden farklı olarak hastalarda görme kayıplarının az sıklıkta olması, derneğe üye olmanın farkındalığı arttırdığına ve buna bağlı olarak tıbbi kontrollerin düzenli gerçekleĢtiğine iĢaret ettiği düĢünülebilir.

AraĢtırma kapsamında yapılan nitel görüĢmelerde görme engelinin olmasına iliĢkin dikkat çeken en önemli bulgu, körlüğün aniden geliĢmesi olmuĢtur. Katılımcıların belirttiği üzere göz tutulumu genellikle ―bir anda‖ ve ―sinsice‖ olmakta ve öncesinde belirti vermemektedir. ÇalıĢmada nitel görüĢmelerde Behçet Hastalığına bağlı görme kaybına iliĢkin deneyimler Ģu Ģekilde ifade edilmiĢtir:

“Gece yattığımda hiçbir şey yoktu gözümde. Sabah kalktım, gözümde beyazlık yok. Tamamen kıpkırmızı, şiş. Boynunuz tutulmuştur ve çeviremezsiniz ya sağa sola, aynen o şekilde hiç gözümü çeviremiyordum. Gözümü çevireceğim zaman kafamı çevirip bakıyordum. Gözler tamamen kapanıyor. Gözler açık olsa bile beyaz bir perde iniyor.” (K8)

“Akşam yattım, sabah kalktığımda kıpkırmızıydı gözüm. O zamana kadar hiçbir belirti olmadı. Bir anda ve sinsice atak geldi. Ondan sonra işe gittim

86

gene o şekilde. Göz doktoruna muayene oldum ki gözde korneada dedi, kaçaklar varmış. Korneamı tutmuş Behçet.” (K3)

“Aniden hem gözümde kanama olduğunda görme oranı düşüyodu. Ciddi anlamda bir pusulaşma, ışıkların gözümü alması… Gözümde görme gitti, pusuklaştı. Tam bi karanlık olmuyo, görüyorum ama net değil” (K5)

Behçet hastalığının kökeninin bağıĢıklık sisteminde meydana gelen bir zayıflık olduğu düĢünülmektedir (Sakane ve diğerleri, 1999: 1286). Kimi Behçet hastaları özellikle bağıĢıklık sisteminin zayıfladığı atak dönemlerinde yatarak tedavi olmak durumunda kalmaktadır. Behçet Hastalarının hastaneye yatma durumları Tablo 8‟de gösterilmektedir.

Tablo 8. Behçet Hastalarının Hastaneye Yatma Durumları

Sayı % ss

29 45,3 5,36 Kez 5,29

Tablo 8‟e göre katılımcıların %45,3‟ü (n=29) Behçet Hastalığı nedeniyle hastaneye yattıklarını belirtmiĢtir. Ek olarak Behçet hastalarının hastalık sürecinde ortalama 5,36 kez (standart sapma: 5,29) yatarak tedavi aldıkları belirlenmiĢtir. Hastanede yatarak tedavi görmek, hastalığın Ģiddetinin fazla olmasından ve ayaktan tedavi edilmesinde güçlüklerin yaĢanmasından kaynaklanabilir. Bu açıdan yatarak tedavi gören Behçet Hastalarının özellikle ortalama 5,29 kez hastaneye yatıĢ yaptıkları bulgusu Behçet hastalarının sağlık durumlarının kötüleĢebileceğini düĢündürmüĢtür.

Tablo 9. Behçet Hastalarının Diğer Kronik Hastalıklara Sahip Olma Durumu

Sayı %

Evet 40,6 26

Hayır 59,4 38

87

Tablo 9‟a göre araĢtırmada katılımcıların Behçet Hastalığının yanı sıra “farklı

kronik hastalıklara da sahip olabildiği‖ belirlenmiĢtir. Buna göre katılımcıların

%40,6‟sının (n=26) Behçet Hastalığının yanı sıra kronik baĢka hastalıkları da vardır. Bu açıdan bakıldığında hem Behçet Hastalığının hem de diğer kronik hastalıkların eĢ zamanlı olarak deneyimlenmesinin bireyde fiziksel yönden güçlüklere yol açacağını söylemek olanaklıdır.

Tablo 10. Behçet Hastalarının Sahip Olduğu Diğer Kronik Hastalıklar*

Kronik Hastalık Sayı %

Ailevi Akdeniz AteĢi Hastalığı (FMF) 6 30,0

Hipertansiyon 4 20,0 Diyabet 3 15,0 Anemi 1 5,0 Ankilozan Spondilit 1 5,0 Hepatit B 1 5,0 Astım 1 5,0

Obsesif Kompulsif Bozukluk 1 5,0

Sedef Hastalığı 1 5,0

Ülser 1 5,0

Toplam 20 100,0

*Katılımcılar birden fazla kronik hastalığa sahip olabilmektedir.

Behçet hastalarının sahip oldukları diğer kronik hastalıklar Tablo 10‟da gösterilmektedir. Buna göre Behçet hastalarının sahip olduğu diğer kronik hastalıklara bakıldığında Ailevi Akdeniz AteĢi Hastalığı (FMF) (n=6), hipertansiyon (n=4), diyabet (n=3), ankilozan spondilit, hepatit B, astım, OKB, sedef hastalığı ve ülser (n=1) olduğu görülmektedir. Bu bulguya göre Behçet hastası olan sahip olan bireylerde günlük aktivitelerde düĢüĢün meydana geleceği kanaati oluĢmuĢtur. Literatürdeki çalıĢmalara göre de günlük aktivitelerde meydana gelen düĢüĢ fiziksel güçlüklerin yanı sıra psikososyal alanda da güçlüklerin meydana gelmesine yol açmaktadır (Bulut, 2013: 206; Warburton ve diğerleri, 2006: 802). Behçet hastalığında da belirtilerden kaynaklanan faktörlerin, günlük fiziksel aktivitelerde düĢüĢe neden olduğuna iliĢkin çalıĢmalar literatürde yer almaktadır.

88

Mumcu ve arkadaĢlarının yaptığı çalıĢmada (2017: 1-7) Behçet Hastasına uygulanan „Fiziksel Verimlilik ve Faaliyet Engelliliği‟ ölçeğinin bulgularında katılımcıların %34‟ünün ‗yürüme‘ ve „günlük aktivitelerini yerine getirme‟ konusunda güçlük yaĢadıkları ve „başka birine bağımlı olmaktan korktukları‟ ortaya konmuĢtur. Canpolat ve Yurtsever‟in Behçet Hastalarının yaĢam kalitelerini ele aldıkları çalıĢmada (2011: 229) hastaların deneyimledikleri ağrı ve yorgunluk nedeniyle, Behçet hastalığı olan bireylerin günlük aktivitelerinde kısıtlı performans gösterdikleri, rutin iĢlerinin yerine getirmede zorlandıkları ve buna bağlı olarak olumsuz duygular yaĢadıkları belirtilmiĢtir. Bu açıdan bu araĢtırmadaki söz edilen bulgular literatür bulgularıyla benzerlik göstermektedir. Aynı zamanda araĢtırma kapsamında yapılan görüĢmelerde de literatürdeki bu bulguları destekler nitelikte ifadeler yer almıĢtır. Bu ifadeler Ģu Ģekilde örneklendirilebilir:

“Çok hızlı yürüyemiyorum. Yokuş çıkamıyorum. Yük taşıyamıyorum. Eski pilli telefonlar gibiyim. Şarj %100 gözüküyo ama pat diye bitiyo. En ufak bir bayırda kalıyorum.” (K13)

“İşte yürümeye engel oluyo. Kendi işini kendin göremiyosun. Bi lavabo ihtiyacında bile başkasının yardımıyla gidiyosun. Atak oldu mu eklem şişiyo. 2 saat hareketsiz kaldın mıydı artık kalkamıyosun yerinden. O da insanda baya bi rahatsızlık oluşturuyo. Başkasına muhtaç hissediyosun kendini. Ki muhtaç oluyosun yani başkasına da” (K6)

“Hiç iş yapmıyorum, sersem gibi geziyorum, ağlıyorum. Engel oluşmadı ama görme çok azaldı. Çok zorlanıyorum. Mesela ben kendim teknik ressamım. Çini yapmayı çok seviyorum, nakış kurdele işleri, boncuk işi yapmayı çok seviyorum. Onları artık yapamıyorum… Kitap okumayı çok seviyorum ama çok az kitap okuyabiliyorum artık. Çok iyi göremiyorum. Hepsi de sevdiğim şeyler ve hepsi gözle alakalı.” (K2)

89