Kâbe’nin İnşası

Hz. İbrahim bir süre oğlundan ayrı olarak yaşadıktan sonra tekrar Mekke’ye gelir. Allah ona ibadet için bir ev yapmasını emretmişti. Bu sırada İsmail (as)’in otuz yaşında olduğu rivayet edilmiştir.131 Hz. İbrahim oğluna kavuşma sevincini yaşamakla birlikte, Allah’ın ibadet için buraya bir bina yapmayı emrettiğini132 oğluna bildirdi. Yüce Allah Kâbe’nin yapılacağı yeri de onlara bildirmişti.133 Onlar da tevhid inancı adına Kâbe, yani Beytullah’ı inşa etmeye karar verirler. Daha sonra Kur’an bu olayı şöyle bildirmektedir:

“Kabeyi, insanlar için toplanma ve güven yeri kılmıştık. İbrahim'in makamını

namaz yeri edinin, dedik. Evimi ziyaret edenler, kendini ibadete verenler, rüku ve secde edenler için temiz tutun diye İbrahim ve İsmail'e ahd verdik.”

127 _{Harman, Ö. Faruk, “İsmail”, DİA, İstanbul, 2001, XXIII, 79.} 128 _{en-Neccâr, Kasasu’l-Enbiyâ, s.149.}

129 _{Harman, Ö. Faruk, “Hz. İbrahim ve Kurban”, Hz. İbrahim’in İzinde, Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı}

Yayınları, İstanbul, 2001, s.126.

130 _{Piriş, Şaban, Hz. İbrahim, Denge Yayınları, İstanbul, 1998, s.56.} 131 _{İbn Sa’d, et-Tabakât, I, 52.}

132 _{el-Buhârî, “Enbiya”, 12.}

“İbrahim: “Rabbim! Burasını emin bir şehir kıl, halkından, Allah'a ve ahiret gününe inananları ürünlerle rızıklandır” demişti. Allah ta: “İnkar edeni de az bir müddet geçindirir, sonra da onu ateşin azabına uğramak zorunda bırakırım, ne kötü sonuç” buyurmuştu. “İbrahim ve İsmail, Kâbe’nin temellerini yükseltiyordu: “Rabbimiz! Yaptığımızı kabul buyur. Şüphesiz ki, Sen hem işitir hem bilirsin.” Rabbimiz! “İkimizi Sana teslim olanlardan kıl, soyumuzdan da Sana teslim olanlardan bir ümmet yetiştir. Bize ibadet yollarımızı göster, tövbemizi kabul buyur, çünkü tövbeleri daima kabul eden, merhametli olan ancak Sensin.” “Rabbimiz! İçlerinden onlara Senin ayetlerini okuyan, Kitabı ve hikmeti öğreten, onları her kötülükten arıtan bir peygamber gönder. Doğrusu güçlü ve Hakim olan ancak Sensin.”134

Kâbe’nin yapımı devam ederken, duvarlar yükselmiş ve İbrahim (as)’in uzanıp yerden taş alması güçleşmişti. Bunun üzerine İsmail (as) bir taş getirerek, Hz. İbrahim’in ayağının altına koyar. Günümüzde “Makam-ı İbrahim” olarak bilinen bu taş, iskele vazifesi görerek inşaatın sonuna kadar kullanılmıştır.135 Bunun yanında Makam-ı İbrahim’in Hz. İbrahim’in insanları Hacca çağırırken üzerine çıktığı taş olduğuna dair görüşler de mevcuttur.136

Kâbe’nin yapımı tamamlanınca, bir yerin boş kaldığını görürler. İsmail (as) taş armaya gider. Döndüğünde boşluğa uygun bir taşın yerleştirilmiş olduğunu görür ve babasına bunun kim tarafın getirildiğini sorar. Hz. İbrahim, taşın Cebrail (as) tarafından ve cennetten getirildiğini söyler.137 Bu taş “Hacer’ul Esved” olarak bilinen taştır. Bu konuda birçok rivayet bulunmaktadır. Bu rivayetlerin ortak yönü, Hacer’ul Esved’in tavafın başlangıç noktasını oluşturduğu yönündedir.

Allah Hz. İbrahim’e ve Hz. İsmail’e Kâbe’yi her türlü maddi ve manevi kirlerden ve şirkten temizlemelerini ve oranın gerek tavaf edenlere, gerekse ibadet için itikâfa girenler için temiz olmasını emretmiştir. Onlar Kâbe’yi ibadete hazır hale getirdikten sonra şöyle dua ederler:

  !"#ُ

  
  


(bunu) kabul et. Şüphesiz, sen işiten ve bilensin.”138

Kâbe’nin yapılma sebebi, orayı insanlar için toplanma ve güven yeri kılmak ve insanları ibadet için buraya davet etmektir. Hz. İbrahim daha önce İsmail ile Hacer'i

134 _{el-Bakara 2/125-129.}

135 _{el-Buhârî, “Enbiya”, 12; et-Taberî, Târîh, I, 156.} 136 _{Elmalılı, Hak Dini Kur’an Dili, I, 407.}

137 _{et-Tirmizî, Muhammed b. Îsâ, el-Câmiu’s-Sahîh (nşr. Ahmed Muhammed Şakir), Dâru İhyâi’t-}

Turâsi’l-Arabî, Beyrut, ts., “Hacc”, 49.

buraya bırakıp Şam'a döndüğü zaman, Hacer arkasına düşmüş; “Bu kupkuru vadinin içinde bizi kime bırakıp gidiyorsun?” diye söylenir durur, İbrahim de ona cevap vermezmiş. Nihayet Hacer: “Bunu yoksa Allah mı sana emretti?” diye sorduğunda, İbrahim: “Evet” cevabını vermişti. Bu sefer Hacer: “Öyleyse Allah bizi korur, sen git bizi düşünme!” demişti. Nihayet Hz. İbrahim yola koyulmuş, Kedâ tepesine çıkınca vadiye doğru bakıp139 “Rabbimiz! Ben çocuklarımdan kimini, namaz kılabilmeleri için Senin kutsal evinin yanında, ziraata elverişsiz bir vadiye yerleştirdim. Rabbimiz! İnsanların gönüllerini onlara meylettir, şükretmeleri için onları ürünlerle rızıklandır.”140 diye dua etmişti.

Rivayete göre Hz. İbrahim çocuklarını ilk defa Mekke’ye yerleştirirken, Kâbe’nin yeri bizzat Cebrail (as) tarafından onlara gösterilmiştir. Bu sebeple Hz. İbrahim duasında “beyt” ifadesini kullanıyor.141 “Bana hiçbir şeyi ortak koşma; tavaf edenler, orada kıyama duranlar, rüku edenler ve secdeye varanlar için Evimi temiz tut diye İbrahim'i Kâbe’nin yerine yerleştirmiştik.”142 ayeti, de Kâbe’nin yerinin Hz. İbrahim’e önceden gösterilmiş olduğu kanaatini pekiştirmektedir. Başka bir rivayete göre insanlar Hz. Adem tarafından ilk temelleri atılan Kâbe’nin yerini biliyorlardı ve oraya gelip dua ediyorlardı.143 Ancak bu rivayetler sağlam bir kaynağa dayanmamaktadır. Çünkü Kur’an’a baktığımızda Kâbe’nin Hz. İbrahim ve oğlu İsmail tarafından yapıldığı “İbrahim ve İsmail, Kâbe’nin temellerini yükseltiyordu: “Rabbimiz! Yaptığımızı kabul buyur.”144 ayetinden açıkça anlaşılmaktadır.145

İbrahim (as)’in inşa ettiği Kâbe yeryüzünde tevhid inancının bir sembolüdür ve kutsal bir değere sahiptir. O’nun bu kutsiyeti kıyamete kadar muhafaza edilecektir. İnsanları bir noktada buluşturacak olan Kâbe’nin yapılış gayesi, şirkin ortadan kaldırılarak Allah’a kulluğun yeryüzüne hakim kılınmasıdır.