Hz İbrahim’e Peygamberliğin Verilmesi ve Yapılan Vaatler

Tevrat’a göre Hz. İbrahim’e ilk vahiy Ur şehrinde gelmiştir. Onun babası putperestti197 ve Allah böyle bir ortamda Hz. İbrahim’i peygamber olarak seçmiş, ona büyük bir millet olacağını, soyunun artırılacağını, mübarek kılınacağını ve büyük bir toprak parçasının kendisine verileceğini müjdelemiştir.198 Hz. İbrahim’e ve zürriyetine miras olarak verilen yere gitmesi emredilmiştir.199

Yüce Rabb Kenan diyarının İbrahim’e ve onun zürriyetine verileceğini vaat ediyor.200 Ancak Hz. İbrahim buna inanmakla beraber gözle görünür bir alamet ister. Allah bu alameti kendisine gösterir.201 Ayrıca zürriyetinin gökteki yıldızlar kadar çoğalacağının müjdesini verir.202 Bütün bunlar Tevrat’ta Hz. İbrahim’e yapılan bir takım vaatlerdir.

İbrahim (as)’in Kenan diyarına gelişinin 10. yılında hala çocuksuz olan Sara, cariyesi Hacer’i kocasına verir. Hz. İbrahim seksen altı yaşındayken İsmail dünyaya gelir.203 Bu arada İsmail’in doğumundan on üç yıl geçmesine rağmen Tevrat’ta bu konuda bir bilgi yoktur. İbrahim 99 yaşındayken Sara’nın’da bir çocuk doğuracağı müjdelenir ve böylece bütün Kenan diyarının İbrahim’in nesline mülk olarak verileceği vaat edilir.204

195 _{Adamakis, “Hz. İbrahim- Kopuş ve Birleşme”, s.85.}

196 _{Tekvin 17:17-27.} 197 _{Yeşu 24:2.} 198 _{Tekvin 12:1-3, 13:16-17, 15:7, 17:1-15, 18:18.} 199 _{Tekvin 15:7.} 200 _{Tekvin 13:15.} 201 _{Tekvin 15:7-11.} 202 _{Tekvin 15:1-6, 22:7.} 203 _{Tekvin 16.} 204 _{Tekvin 12:1-7, 13:14-17, 15:1-7, 17:15, 18:10-20, 25:19.}

Rab Hz. İbrahim’e vaat ettiği zürriyetin kendisi etrafından görülemeyeceğini, hatta kendi soyundan gelenlerin köle durumuna düşeceğini ve 400 yıl kendilerine eziyet edileceğini belirtir.205

İncil’de bu vaatler Hz. İbrahim’in aracılığıyla Mesih’e yapılmaktadır.206 Bu durumda Tevrat ile İncil arasında vaatler konusunda bir çelişkinin olduğu açıktır.

2.5. Hz. İbrahim ve Göçler

Terah, oğlu Haran’ın ölümünden sonra diğer oğlu Abram’ı, Haran’ın oğlu ve kendi torunu olan Lût’û ve Abram’ın eşi Saray’ı da alıp Kenan’a gitmek üzere Keldanilerin Ur şehrinden ayrılırlar. Ancak Haran’a vardıklarında orada kalmaya karar verirler. İbrahim’in babası Terah 205 yaşındayken Haran’da ölür.207 Bu ana kadar Haran’da kalan İbrahim 75 yaşına varmıştı. Bir gün Rabbi ona Kenan’a gitmesini emreder. Hz. İbrahim de eşi Saray, yeğeni Lût ve yanında çalışan insanlarla beraber Kenan’a yerleşir.208 Daha sonra bu bölgede kıtlık baş gösterir ve İbrahim bir süre Mısıra yerleşir.209 Daha sonra Firavun’dan kurtulup Mısırdan Negeb bölgesine,210 oradan Lût kendisinden ayrılıp Ürdün bölgesine, İbrahim ise Kenan’a yerleşir.211

Elam Kralının Filistin’i işgal edip Sodom ve Gomore’yi yağmalaması ve Lût’u esir alması üzerine Amorilerle bir antlaşma yapan İbrahim, adamları ve müttefikleri ile birlikte işgalcileri Filistin’den kovarak yeğeni Lût ile halkını kurtarmıştır.212

2.6. Hz. İbrahim’in Oğlunu Kurban Etmesi

Peygamberler çok büyük imtihanlarla karşılaşmışlardır. Hz. İbrahim de bu imtihanlardan biriyle karşı karşıya kalmıştır. Kur’an’da, İbrahim (as)’in kurban kıssası anlatılırken isim verilmemektedir. Ancak ayetlerin bağlamından kurban edilmek istenenin Hz. İsmail olduğu açıkça anlaşılmaktadır

Kitab-ı Mukaddeste kurban hadisesi şöyle anlatılır: “Allah İbrahim’i sınadı ve ona: “Ey İbrahim! Dedi… oğlunu, biriciğini, sevdiğini, İshak’ı al, Moriya ülkesine git ve 205 _{Tekvin 15:12-16.} 206 _{Galatyalılar 9:16-18.} 207 _{Tekvin 11:27-32.} 208 _{Tekvin 12:1-6.} 209 _{Tekvin 12:10.} 210 _{Tekvin 13:1.} 211 _{Tekvin 13:10-12.} 212 _{Tekvin 14:10-24.}

orada sana söyleyeceğim dağlardan biri üzerinde onu kurban et.” Hz. İbrahim de ertesi gün oğlu İshak’ı ve iki uşağını alır, kurban için gerekli hazırlıkları yapar ve yola koyulur. Yolculuğun üçüncü günü söz konusu yere yaklaşılır. İshak durumdan habersizdir ve kurbanlık kuzunun nerede olduğunu sorar. İbrahim oğlunu kesmek üzereyken, Rabbin meleği seslenerek, çocuğa dokunmamasını ve imtihanı kazandığını belirtir. İbrahim oğlu İshak yerine koçu kurban eder. 213

Tevrat’ta kurban hadisesi bu şekilde anlatılırken, aslında İnsan kurbanına eski Hindistan, Yunanistan ve İtalya’da Kelt, Töton, Slavlar, Sami kavimleri, Mısır, Afrika ve bazı Amerika kabilelerinde de rastlanmaktadır.214 Buna göre insan kurbanı anlayışına tarihte sıkça rastlanabilmiş ve Hz. İbrahim’den sonra bu anlayışlar ortadan kaldırılmıştır.

Hz. İbrahim’in kurban etmek istediği çocuğu ilk çocuk olan İsmail olması, diğer zamanların kurban anlayışıyla da örtüşmektedir. Aslında Kitab-ı Mukaddesin kurban anlayışı da bu minval üzeredir.215 Çünkü eski Ahit’e göre ilk doğan yok ediciye açık bir şahsiyettir. Dolayısıyla kanlı bir kurban gerekir.216

İlk doğanın hukukuyla ilgili eski Ahit’teki bilgiler, bunun Sami kavimlerinde ve İsrail kabilelerinde oldukça yaygın olduğunu göstermektedir. İlk doğan, ilk mahsül gibi Tanrıya adanmaktadır.217

Tevrat’taki kurban hikayesine göre İbrahim koç kurbanından sonra çocuklarının yanına döner ve birlikte Beer-şeba’ya giderler.218 Hz. İbrahim Beer-şeba’da kuyu açmış, Ilgın ağacı dikmiş, buraya (yedi kuyu veya yemin kuyusu anlamında) Beer- şeba adını vermiş, Rabbin adını çağırmış ve uzun süre burada kalmıştır.219

Beer-şeba aslında Hacer ile İsmail’in yerleşip yaşadıkları yerdir. Tevrat’a göre Hacer ile İsmail Sara’nın baskısı ve Allah’ın emriyle buraya yerleşmişlerdir.220

Buna göre Beer-şeba İsmail ile annesinin yaşadığı yerdir. İshak’ın Beer- şeba’ya dönüp orada yaşamaya devam ettiğini söylemek, çelişkili olur.

Ayrıca Kur’an’da Hz. İbrahim (İsmail’e) rüyasını anlatır.221 Fakat Tevrat’a göre İshak kurban edilmek üzereyken dahi, bundan haberi yoktur.222 Bu bilgiler Kur’an

213 _{Tekvin 22:1-19.}

214 _{Harman, “Hz. İbrahim ve Kurban”, s.99.}

215 _{Ay, “Hz. İbrahim Kıssasına Arkeolojik Bir Projeksiyon”, s.194.} 216 _{Çıkış 34:19-20.}

217 _{Ay, “Hz. İbrahim Kıssasına Arkeolojik Bir Projeksiyon”, s.101.} 218 _{Tekvin 22:19.}

219 _{Tekvin 21:22-23, 22:19.} 220 _{Tekvin 21:12-21.} 221 _{es-Saffât 99/100-107.} 222 _{Tekvin 22:7.}

ile Tevrat’taki bilgilerin örtüşmediğini ve “Kur’an kıssalarının kaynağı Kitab-ı Mukaddestir” iddiasının ne derece akim kaldığının göstergesidir. “Şayet bu anlatılanlar arsında bir paralellik olsaydı, belki o zaman bu iddianın üzerinde durabilirdi.”223

Hz. İbrahim’in oğlunu kurban etmekle mükellef kılınması, imtihan boyutunun yanında, belki de kendi dönemlerinde var olan bir geleneği de yıkmıştır.224 Çünkü Hz. İbrahim’in bu konudaki sadakati ve kararlılığı, herhangi bir tepkiye neden olmamıştır. Bu durum önceki bir alışkanlığın söz konusu olabileceği ihtimalini güçlendirir.

Kurban meselesi hem Tevrat’ta hem de Kur’an’da yer almaktadır. Kıssa ile ilgili müşterek bilgilerin yanında birbirinden çok farklı bilgiler de mevcuttur. Tevrat daha çok kutsal şecere üzerinde dururken, Kur’an bu hususta mesaja önem verir. Müslümanlarla Yahudiler ve Hristiyanlar kimin kurban edildiği konusunda birbirlerinde ayrılırlar. Kur’an kimin kurban edildiğinden, ne zaman ve nerede bu olayın gerçekleşeceğinden açıkça bahsetmez. Tevrat ise kurban edilenin İshak olduğunu, Hz. İbrahim (as)’in bunun için Beytelin doğusunda bir mesken edindiğini, Moriya diyarında oğlunu kurban ettiğini belirtmektedir.225

223 _{Şimsek, Kur’an Kıssalarına Giriş, s.53.}

224 _{Ay, “Hz. İbrahim Kıssasına Arkeolojik Bir Projeksiyon”, s.195.} 225 _{Tekvin 22:1-19.}

3. KUR’AN’DA VE TEVRAT’TA HZ. İBRAHİM KISSASININ