JAPONYA’DA AFET YÖNETİMİ

Japonya, topoğrafyası ve iklim koşullarından dolayı, deprem fırtına ve sel felaketi gibi doğal afetlerle sık sık karşılaşan bir ülkedir. Bilindiği üzere bulunduğu konum

207 _{9 Ocak 1997 Tarih ve 22872 Sayılı Resmi Gazete}

208 _{Mikdat Kadıoğlu, Türkiye Kızılay Derneği Afetlerde Psikososyal Hizmetler Panel Raporu} sy. 15

209 _{Türkiye Acil Durum Yönetimi (TAY) Uluslar arası Acil Durum Yönetimi Sempozyumu 11-14} Ankara, Kasım 2002

135

itibariyle dünyada deprem enerjilerinin %10’u Japonya ve çevresine dağılmış durumdadır.

Japonya’nın afetlere müdahale sürecinde 1959 yılında yaşanan Ise-Wan tayfunu bir dönüm noktası olmuştur. Bu tarihten itibaren;

• Müdahale yaklaşımına karşı önleyici yaklaşım • Bireysel yaklaşıma karşı kapsamlı yaklaşım

• Afet azaltılması için yatırımlar yapılması yaklaşımları benimsenmiştir.210

“Japonya’nın afet yönetim programları, 1961 yılında yürürlüğe giren Afete Karşı Önlemler Kanunu’na dayanmaktadır.211”

Afete Karşı Önlemler Kanunu, Japonya’da afet yönetimi için temel teşkil etmektedir. Kanunun ana içerik konuları aşağıda belirtilmiştir.

1- Afet yönetiminin yetki alanları ve sorumluluklarının tanımı 2- Afet yönetim sistemi

3- Afet yönetim planı 4- Afete hazırlık 5- Afete acil müdahale 6- İyileştirme

7- Mali önlemler 8- Olağanüstü hal212

Afet yönetiminin teşkilatlanması: Japonya’da biri daimi diğeri afet durumlarında olmak üzere iki ayrı örgütlenme mevcuttur.

Daimi örgütlenme, Japonya’da hükümet idaresi, ulusal bölgesel ve kentsel seviyelere ayrılmıştır. Her bir seviyenin görev ve sorumlulukları kanunla belirlenmiş olup, aynı husus afet yönetimi için de geçerlidir.

Ulusal hükümette, Başbakanın başkanlık ettiği bir Merkezi Afet Yönetimi Konseyi bulunmaktadır. Konsey, Hükümetin afet yönetimi ile ilgili yerel planların

210 _{JICA Japon Afet Yönetimi Sunumu}

211 _{TAY Uluslar arası Acil Durum Yönetimi Sempozyumu sy.127} 212 _{Japon Hükümeti Kabine Ofisi, Japonya’da Afet Yönetimi}

136

geliştirilmesinden, çeşitli yönetim programlarının uygulanmasından ve doğal afetlere hazırlıklı olmaktan sorumludur.

Japonya’da doğal afetler konusundaki örgütlenme ve koordinasyon mekanizmasından sorumlu makam, National Land Agency (NLA) içindeli Afetleri Önleme Bürosu’dur.

NLA, başbakanlığa bağlı bir kurum olup, başkanı devlet bakanı olarak kabul edilmektedir. NLA içinde yer alan Afetleri Önleme Bürosu’nun yapılanması ise:

1- Genel Yönetim Dairesi

2- Afetleri Önleme Koordinasyon Dairesi 3- Yeniden İnşa ve İyileştirme Dairesi

4- Deprem Felaketinde Karşı Tedbirler Dairesi

5- Afetlere Karşı Tedbirleri Uygulama Dairesi ve bu daireye bağlı olan Haberleşme Ofisi Şeklindedir.

Afet Yönetiminin Temel Planı: Herhangi bir doğal afet durumunda ilk dakikadan itibaren hangi kurumun ne yapacağını, kurumlar arası koordinasyonun nasıl sağlanacağını, afetlere karşı önceden, afet sırasında ve sonrasında alınacak önlemler ve yapılacak işleri belirleyen dökümandır. Afet yönetim örgütleri, afet yönetimi, etkin acil durum ve iyileştirme faaliyetleri için, afete karşı önlemler kanunu’na dayalı bir afet yönetimi ana planı geliştirirler. Japonya’nın afet yönetimi ana planı, Merkezi Afet Yönetimi Konseyi tarafından geliştirilmektedir. Plan, afet yönetimi teşkilatlanması, afet yönetim programlarının teşvik edilmesi, afet iyileştirme ve yeniden yapılanma faaliyetlerinin daha hızlı ve etkin olarak yürütülmesi ile bilimsel ve teknolojik araştırmaların teşvik edilmesi gibi hususlarda hükümetin temel politikasını ortaya koymaktır.

Konsey, yılda bir kez toplanarak uygulamaların getirdiği tecrübe ışığında, Temel Plan’ı gözden geçirmekte ve iyileştirmeler yapmaktadır.

137

Afet Yönetimi Ana Planı, her bir teşkilatın görev ve sorumluluklarını tanımlayan mevcut plan, deprem ve volkanik patlama gibi her afet tipi için oluşturulan ve hazırlıklı olma, acil durumda harekete geçme, iyileştirme ve yeniden yapılanma gibi öğeleri içeren bir idari zaman çizelgesine sahiptir.

Japonya’da halkın doğal afetler konusunda eğitim görevi belediyelere verilmiş bulunmaktadır. Her bir şehir belediyesi o şehrin uğraması olasılığı bulunan doğal afeti dikkate alarak, halkı eğitici broşürler hazırlayarak, dağıtmakta, ilkyardım kursları düzenlemekte, her semt için gönüllülerden müteşekkil yardım ekipleri oluşturmaktadır.

Afete Hazırlıklı Olmanın Pekiştirilmesi:

a- Afet Önleme Girişimlerinin Araştırılması: afetleri kontrol altına alma faaliyetlerinin çeşitli teşkilatlar tarafından yerel halk ile işbirliği içerisinde doğru ve hızla yürütülmesini sağlamak amacıyla, düzenli olarak yeterli hazırlık ve alıştırma faaliyetleri organize etmek son derece önemlidir. Japonya’da her sene, “Afet Önleme Günü” olarak ilan edilen 1 Eylül’de ulusal ve yerel hükümetler geniş ölçekli “kapsamlı afet yönetimi alıştırmaları” yapmaktadır.

b- Afet Yönetimi Ekipmanlarının Geliştirilmesi: Afet yönetimi faaliyetlerinin hızlı ve etkin olarak yürütülmesi için meteoroloji uyduları, hava radarları, sismograflar ve diğer gözemle ekipmanları ile acil iletişim için iletişim ve yayın ekipmanları gibi araçlar kullanılmaktadır.

Acil Durum Cevap Sistemi: Bir acil durum olduğunda, meydana gelen hasarın büyüklüğü ve durumun tespiti gibi konularda en kısa zamanda bilgi alıp, ilgili kurum ve kişilere rapor vermek son derece önemlidir. Bu bilgilere dayanarak, ulusal hükümet bir acil durum ve afete karşı önlem merkezi oluşturur. Gerekli görüldüğü takdirde, afetin etkili olduğu bölgelerdeki ihtiyaçlara hızlı bir şekilde yanıt vermek için afet bölgelerinde de yerel afet masaları ve teşkilatlar kurulabilir.

138

Bölgesel ve yerel hükümetler, ihtiyaçlar doğrultusunda afet masalarını ve programlarını organize edebilirler.

Afet İyileştirme ve Yeniden Yapılanma Önlemleri: Afet iyileştirme ve yeniden yapılanmada, afetzedelerin yaşam koşullarının iyileştirilmesi, afetlerin yeniden meydana gelmesinin önlenmesi amacıyla fizikse imkanların yeniden inşası gibi hususlar ile daha fazla güvenliğe yoğunlaşmak suretiyle bölgesel iyileştirmenin temellerinin atılması hedeflenmektedir.

Aynı zamanda, bu bölgelerde yürümekte olan sosyal faaliyetlerdeki düşüş göz önüne alındığında, iyileştirme ve yeniden yapılanma çalışmalarının en kısa zamanda ve en az rahatsızlık verecek şekilde tamamlanması teşvik edilecektir.

Herhangi bir afet durumunda kanun gereği derhal oluşturulması öngörülen bir Acil Durum merkezi bulunmaktadır. Söz konusu kriz merkezine, çok büyük afetlerde başbakan, daha küçük afetlerde ise NLA’nın başkanı (devlet bakanı) başkanlık etmektedir.

NLA, normal dönemlerde sürekli olarak köylere kadar her bir bölgenin ve yerleşim yerinin haritalarını, yerleşim planlarını, binaların yapısını ve konumunu, her bir evde yaşayan insanların ayrıntılı bilgilerini bilgisayara işlemekte ve bir bilgi bankası oluşturmaktadır. Dolayısıyla bir afet anında, o bölgede yaşayan insanlar hakkında ayrıntılı bilgileri derhal arama, kurtarma ve yardım ekiplerine iletebilmektedir. Aşağıdaki şemada her düzeyde yetkili ve görevli birimlerin faaliyetleri ve görevleri görülmektedir

Tablo 15: Her düzeyde yetkili ve görevli birimlerin faaliyetleri ve görevleri Ulusal Seviye

Başbakan

Merkezi Afet Önleme Konseyi İlgili İdari Organlar

İlgili Kamu Teşkilatları

• Temel Afet Planları hazırlar,

yürürlüğe koyar ve

koordinasyonu sağlar.

139

Valilik Seviyesi Vali

Vilayet Afet Önleme Konseyi İlgili Yerel İdari Organlar İlgili Yerel Kamu Teşkilatı

• Faaliyetlerin genişletilmesi ve

yayılması icrası ve

koordinasyonu

• Vilayet Afet Önleme Planlarını hazırlamak

Belediye Seviyesi

Şehir, Kasaba ve Köylerin Belediye Başkanları

Belediye Afet Önleme Konseyi

• Mahaldeki Afet Önleme Planlarını icra eder

• Belediye Afet Önleme Planlarını hazırlar

Halk • Kendi kapasiteleri ölçüsünde afet

önleme çalışmalarına katılır

AFETLERE KARŞI PLANLANAN ACİL DURUM PLANLARI Söz konusu planlar şu konularda tedbirler ve Alt Planları içerir.

1- Olağanüstü faaliyetlerle ilgili sistemin kurulması 2- Bilgi toplama ve yayma

3- Afet yardım kanunun uygulamaları

4- Afet yardım kuvvetlerinin gönderilmesi ile ilgili karşılıklı yardım ve planlar 5- Yangınla mücadele ve tehlikeli maddelerin idaresi

6- Sel Felaketinden korunma ve yer sarsıntısına karşı tedbir alma 7- Güvenlik ve trafik kontrolü

8- Acil tahliye planı

9- Kurtarma ve Ambulans planı 10- Tıbbi tedavi ve ilkyardım planı

11- Olası ihtiyaçlar için içme suyu, gıda maddesi ve diğer erzakın temin edilmesi planı

12- Acil nakliye planı

13- Afetin olduğu bölgeyi temizleme ve salgın hastalıkları önleme planı 14- Barınacak yerle ilgili geçici tedbirler

15- Geçici okul, gelir ve iş sağlama planı

16- Yaşama imkanlarının korunması ile ilgili geçici tedbirler

140