Afet Müdahalesinde İnsangücü Planlamasını Gerektiren Temel Sektörler:

Afet müdahalelerine yönelik insangücü planlaması yaparken, afet müdahalesinde yer alan temel sektörlerin sorumluluklarını yerine getirecek nitelik ve nicelikte insangücü planlaması yapmak gereklidir. Afet müdahalelerindeki sektörleri şunlardır:

• Acil İhtiyaç Değerlendirmesi

Planlama yaparken acil değerlendirmeyi idare edebilecek yeterli personel ve gönüllülerin bulunduğunu belirleyebilmek önemlidir. Etkili olabilmesi için; değerlendirme çalışmasının başlamasından önce iyi planlanıp organize edilmesi gerekmektedir. Çoğu durumda kapsamlı bir ihtiyaç değerlendirilmesinin acil durumdan hemen sonra gerçekleştirilmesi ve müdahale ve iyileştirme sürecinde güncellenmesi gerekmektedir.

177

Ayrıca çalışanların ve gönüllülerin, değerlendirmeler sırasında genel kriterleri, standartları ve göstergeleri kullanabilmesi için iyi eğitim almış olmaları sağlanmalıdır.

o Değerlendirmeden kim sorumlu ve ne zaman ( örneğin hemen, üç gün sonra, iki haftada gibi) gerçekleştirilecek? Değerlendirmeyi yapacak ekipler, çeşitli özelliklere sahip ve birçok sektörden uzman kişilerden oluşturulmalıdır.

o Acil durumun her safhasında hangi bilgiler gerekmektedir? o Müdahale ekipleri nerde ve nasıl oluşturulacak ve eğitilecektir? o Aciliyetin belirlenmesinde hangi standartlar kullanılacaktır?

Sorularına cevap verebilecek nitelikve nicelikte ihtiyaç tespiti yapabilecek insangücü planlaması yapılmalıdır.

• Kurtarma ve Tıbbi Yardım

Afetler genelde ölümlerle ve yaralanmalarla sonuçlanır. Yapılan plan şunları içermelidir;

o Planda belirtilen senaryolar sonucu hangi çeşit yaralanmalar ve tıbbi ihtiyaçlar ortaya çıkacaktır?

o Arama kurtarma faaliyetlerinin organizasyonundan kim sorumlu olacak?

o Cesetler nasıl ele alınacak?

o İlkyardımı, geçici ambulans hizmetini ve hasta tahliyesini kim organize edecek?

o Hangi dağıtım ve kayıt sistemleri kullanılacak?

o Tıbbi tahliye ve hastane hizmetlerinden kim sorumlu olacak?

• Sağlık

Aşağıdaki sağlık ve beslenme konularının afet müdahale ve acil durum planlamasında düşünülmesi gerekmektedir;

178

o Sağlık ve beslenme ihtiyaçlarından kim sorumlu olacak? o Yerel sağlık yapılanması ne ve acil durumlarda nasıl işliyor?

o Bulaşıcı hastalıklar (örneğin kızamık) için aşılar nerede yapılacaktır? o Ana ilave beslenme ihtiyaçları (çocuklar, hamileler ve emziren

kadınlar) nelerdir veya özel beslenme programlarına ihtiyaç var mıdır?

o Sağlık hizmetleri, hastalık önlemleri ve toplum sağlığı kampanyalarından hangi hükümet yada sivil toplum kuruluşları sorumlu olacaktır? Ev sahibi ulusal dernek hangi roldedir?

o Sağlık koruması/beslenme kışın farklılık gösteriyor mu? Hangi şekilde? Kışın gerçekleşebilecek bir acil durumda hangi özel tedbirler düşünülmelidir?

o Aşırı kalabalıklaşma problemi nasıl çözülebilir? Bu problem sağlık hizmetlerine acil durumdan önce ve sonra nasıl yansıyabilir?

o Farklı nüfus grupları (örneğin çocuklar, hamile kadınlar gibi) için hangi tedbirler alınmalıdır?

o Hangi tıbbi tedaviler ve tıbbi ekipmanlar mevcut? Neler gerekebilir? İlave tedarik malzemesi gerekebilir mi?

o Depolama kapasiteleri yeterlimi? Değilse neler yapılmalı?

• Su Sanitasyon

Acil durumlarda içme suyu olarak genellikle göller gibi durgun sular kullanılmaktadır. Bu ise pek çok önemli sağlık problemine neden olmaktadır. İnsanlar gıdasız daha uzun süre yaşayabilirken susuz yaşama süresi daha kısadır.

Su sanitasyon için şu aşamaların belirlenmesi gerekmektedir.

o Yetkililerden su kaynaklarının kullanımı hakkında görüşleri alınmalıdır.

o Yerleşim yerlerine su dağıtımının nasıl yapılacağına karar verilmesi o Yaz ve Kış aylarına göre su kaynaklarının durumu

179

o Ekipmanlar

Su sanitasyonu sürecinde, kimin bu işten sorumlu olduğu, Su sanitasyonu ile ilgili kişilerin eğitilmesi ve bunun için eğitim programlarının hazırlanması gerektiği unutulmamalıdır.

• Gıda ve Beslenme

Gıda yardımları afetten etkilenen nüfusun acil durum boyunca ihtiyaçlarının karşılanmasını hedeflemektedir. Hazırlık planları bu gıda malzemelerin nasıl karşılanması gerektiği bilgisini içermelidir.

o Yardım ihtiyaçlarının dağıtılması ve koordinasyonundan kimin sorumlu olduğunun belirlenmesi

o Yerelde mevcut gıda imkanları o Bölgenin beslenme alışkanlıkları

o Özel beslenme ihtiyacı olan grupların belirlenmesi o Gıda bağışçılarına karşı kimin sorumlu olduğu

o Bölgenin coğrafi yapısına göre, bölge halkının kalori ihtiyacının belirlenmesi

Temel olarak bu noktalara cevap verebilecek nitelik ve nicelikte insangücünün belirlenmesi müdahalenin etkinliğini arttırıcı nitelikte olacaktır.

• Yardım

İnsani yardım planları ve özelde insangücü planları, afetzedelerin temel ihtiyaçlarının ( barınma, gıda ve su) en kısa sürede nasıl karşılanması gerektiğinin detaylarını kapsamalıdır. Diğer zorunluluk ise planlar, temizlik, hijyen, battaniye gibi ihtiyaçların nasıl karşılanacağını içermelidir.

180

o İhtiyaç olacak malzemeler ve mevcut olan malzemelerin tespit edilmesi, bunlar için gerekli lojistik anlaşmaların hazırlanmasını gerekli kılar o Yardım malzemelerinin nasıl dağıtılacağı, yöntemin belirlenmesi o Yerel kapasitenin tespit edilmesi

o Kayıt ve dağıtım sürecinin tasarlanması

o Dağıtımların yönetiminden kimin sorumlu olduğu o İhtiyaç değerlendirmelerinden kimin sorumlu olduğu

o İzleme ve değerlendirme sürecinin kurulması ve geliştirilmesi o Yardım faaliyetlerini kimin koordine edeceği

Yardım faaliyetlerinde koordinasyonun kalitesi, niteliği ve zamanı müdahalenin başarısını önemli ölçüde etkiler.

• Barınak

Acil durumlarda, barınaksız kalanlar ve barınakları güvensiz hale gelen afetzedeler için, güvenli barınaklar sağlanmalıdır. Barınak faaliyetleri içerisinde, evsiz kalanlara, çadır, geçici barınak veya kamu binalarında kalmaları sağlanmalıdır. Bu planlama sürecinde,

o Barınma ihtiyacı değerlendirmesini kimin yapacağı

o Etkilenen nüfusun yerleştirilmesi ile ilgili politikaların belirlenmesi o Hangi kamusal kurum yada sorumlu ile görüşmelerin ve

koordinasyonun sağlanması gerektiği

o Barınma ile ilgili mevsimsel çeşitliliklerden kaynaklanabilecek zorlukların belirlenmesi

o Barınma için kurulacak kamp alanlarının tanımlanması ve bu alanların belirlenmesinde yaşanabilecek problemlerin tespit edilmesi

o Barınma ile birlikte ne tür yardım faaliyetlerinde bulunulacağı o Barınma için gerekli olan kaynakların yerel kapasiteleri

181

gibi pek çok etmenin dikkate alınması gerekmektedir.

• Koruma ve Güvenlik

Afet müdahalelerinde koruma ve güvenlik çok boyutludur. Hem afetzedelerin korunması ve güvenliği sağlanırken diğer yandan afetzedelere yardımda bulunan kişilerin de güvenliğinin sağlanması gerekmektedir.

• Lojistik ve Taşıma

Acil müdahale operasyonlarında kaynakların taşınması büyük önem taşımaktadır. Lojistik hizmetlerin kalitesi, afet müdahale operasyonunun kalitesini doğrudan etkiler niteliktedir. Lojistik anlamda yapılacak planlamada temel olarak aşağıdaki ihtiyaçları cevaplar nitelikte olmalı, insangücü planlamasında bu görevleri yerine getirebilecek nitelik ve nicelikte personel planlaması yapılmalıdır.

o Afet alanına ulaşıma kullanılacak öncelikli rota ve alternatif yolların belirlenmesi

o Taşıma sözleşmelerinin yapılması

o Kullanılabilecek hava, deniz ve demir yollarının belirlenmesi o Kullanılabilecek akaryakıt ve araç parklarının belirlenmesi o Ulaştırma modelinin ve bedellerinin belirlenmesi

o Askeri ve kamu otoriteleri ile anlaşmaların yapılması ve insancıl yardımın geliştirilmesi

• İletişim

Afet müdahale sürecinde iletişim büyük önem taşımaktadır ve bu süreçte iletişim çevresi oldukça genişlemektedir. Yararlanıcılar, kamu kurumları, birlikte çalışılan kişi ve kurumlar, basın yayın organları ile karşılıklı olarak iletişim içinde bulunulması gerekmektedir. Tüm yardım çalışanlarının yararlanıcılarla

182

iletişim konusunda bilgilendirilmesi, yararlanıcı memnuniyetini olumlu yönde etkileyecektir.

Bununla birlikte basın yayın organları ile iletişimde ise, tüm yardım çalışanları yerine belirlenen bir halkla ilişkiler ve basın sözcüsünün bu konuda görev yapması, basına tek bir kanaldan ve tutarlı bilgi verilmesini sağlamaktadır. Basın ve halkla ilişkiler sorumlusu olarak görev yapacak personelin bu konuda eğitim alması, kamuoyunun doğru bir biçimde bilgilendirilmesini sağlar.

İletişim içinde önemli bir konuda afet müdahalesi çalışanlarının birbiri ile haberleşmesinin sağlanmasıdır ki, olağan dönemde kullanılan pek çok aracın, kullanılamaması durumunda hayati bir önem arz etmektedir. Mobil telefon ve kablolu iletişim araçlarının kullanılamadığı durumlarda, radyo frekansları aracılığıyla iletişimin sağlanması gereklidir. Bunun için, afet müdahalelerinde bu konuda teknik bilgiye sahip personelin görevlendirilmesi ve kullanılacak radyo frekanslarının önceden belirlenerek, diğer müdahale çalışanlarını bu konuda bilgilendirmek gerekmektedir. İletişim için yapılacak insangücü planlamasında şu temel soruların cevaplarını vermek önemlidir.

o Toplumu bilgilendirme stratejisi ne olacak?

o Mevcut çalışanlar, gazetecilerden ve diğer bilgi kaynaklarından, güvenilir bilgi akışını sağlayabilir mi veya kamusal bilgilendirme için personel istihdam edilmesi gerekir mi?

o Mevcut çalışanlar bilgi bültenleri için veri girişlerini zamanında yapabilir mi ?

o Bağışcılara yönelik olarak yardım çağrıları ve operasyonel raporlar mevcut çalışanlar ile sağlanabilir mi ?

o Medya ilişkileri, nasıl koordine edilmeli ve bilgiler program yöneticilerine hangi kanallarla nasıl gönderilmelidir?

183

• İzleme ve Değerlendirme

İzleme ve değerlendirme sürecinde görev alacak personelin belirlenmesinde, öncelikle izleme ve değerlendirme yapılacak sektör ve zamanlar belirlenmelidir. İzleme ve değerlendirme süreci ile birlikte, izlenilecek sektör hakkında gözlemciye bilgi verilmesi gerekmektedir.

Bu temel sektör faaliyetlerinde görev alacak çalışanların, nitelik ve nicelikleri farklılık göstermektedir. Temel olarak bu sektörlerde görevlendirilen personel, söz konusu sektörün sorumlusunu, ilişki içinde olduğu sektörlerin sorumlularını ve bilgi alış verişinde bulunacağı sektörleri bilmelidir. Hepsinden önce personel, görevlendirildiği sektörün gereklerini yerine getirebilecek bilgi ve beceriye sahip olmalı ve bu konuda istekli olmalıdır.

1.4.2 İnsangücü Planlaması Yapmanın Zorlukları

“İnsangücü planlaması sürecinde temel güçlük, planlanacak olan şeyin insanlar ilgili olmasında yatar. Başka bir deyimle, fiziksel, psikolojik, sosyal nitelikleriyle ölçüye vurulması çok güç, homojen özellikler göstermeyen bir üretim girdisidir. işgücü”223 “İnsangücü planlamasındaki sorunlardan bir de ekonomik ve sosyal yapılardaki belirsizlik olarak kabul edilir.”224 Afet müdahalelerinde görev alacak insangücünün planlaması bununla sorunla birlikte, afetin meydana getirdiği belirsizlikler ve insangücündeki olası kayıplar ve konuyla ilgili eğitim, güven ve fiziksel ihtiyaçlar gibi gereksinimlerin karşılanması gerekliliği di nedeniyle daha zor bir görev olarak karşımıza çıkmaktadır.

İnsangücü planlamasında iki ana boyutun bütünleştirilerek planlama sürecine sokulması gerekir. Öncelikle insangücü planlamasının teknik yönü, yani sayısal ya

223 _{Kaynak, İnsan Kaynakları Planlaması. Sy. 3} 224 _{Kaynak, İnsan Kaynakları Planlaması. Sy.7}