IMO KARARLARI VE SİRKÜLERLERİ

Denizcilik konusunda sorunların çözülmesi ve uluslararası işbirliği faaliyetlerinde bulunmak üzere 19 Şubat-06 Mart 1948 tarihlerinde Cenevre’de düzenlenen BM Denizcilik Konferansı neticesinde Hükümetlerarası Denizcilik Danışma Örgütü (International Maritime Consultation Organization-IMCO)’nün Kuruluşuna ilişkin Sözleşme kabul edilmiş, 17 Mart 1958 tarihinde gerekli onay sayısına ulaşılınca yürürlüğe girmiş ve örgüt faaliyetlerine başlamıştır. 13 Ocak 1959 tarihinde yapılan bir anlaşma ile BM’ye bağlı bir uzmanlık kuruluşu olmuştur. 1982 BM Deniz Hukuku Sözleşmesinden sonra örgütün adı ‘Uluslararası Denizcilik Örgütü (International Maritime Organization- IMO) olarak değiştirilmiştir.135

IMO’nun amaçları, uluslar arası ticaretle ilgili teknik denizcilik konularında hükümetlerin yasaları ve uygulamaları bakımından işbirliğini sağlayacak bir mekanizma kurmak, deniz işlerinde can ve mal güvenliği ile verimli çalışma bakımından en yüksek standartların kabulünü desteklemek, uluslararası deniz ticaretinde ayırım gözetici işlemleri ve gereksiz sınırlamaları önlemek, denizcilik ve gemicilik alanında BM organlarına ve uzmanlık kuruluşlarına görüş bildirmek, deniz ulaşımından kaynaklanan deniz kirliliği ile mücadele etmektir. Açık denizlerde seyir güvenliği yönünden gerekli teknik önlemlerin alınmasını ve buna ilişkin uluslararası kuralların düzenlenmesini teşvik etmek, IMO’nun en önemli görevleri arasında yer almaktadır. Genel Kurul, Meclis (Konsey), Sekreterya, Deniz Güvenlik Komitesi (Maritime Security Committee - MSC), Deniz Çevre Komitesi (Maritime Environment Committee - MEC) başlıca organlarıdır, merkezi Londra’dadır.

80

IMO’nun ana komitelerinden biri olan MSC’nin 26 Kasım - 05 Aralık 2008 tarihleri arasında düzenlenen 85’nci toplantısında Somali açıklarında haydutluk ve silahlı soygun eylemleriyle ilgili olarak IMO’nun öncelikleri 3 madde halinde özetlenmiştir. Bunlar:

(i) Somali açıklarında ve Aden Körfezi’nde seyreden gemilerdeki yolcuların, balıkçıların ve denizcilerin korunması;

(ii) WFP kapsamında Somali’ye yapılan yardımların %90’ının deniz yoluyla gerçekleştirildiği dikkate alınarak yardım sağlayan gemilerin, yardımları güvenli şekilde ulaştırmalarının sağlanması;

(iii) _{Ulaştırma ve ticaret bakımından stratejik öneme haiz Aden Körfezi boyunca} deniz yolu güvenliğinin korunmasıdır.136

IMO tarafından deniz haydutluğu ve silahlı soygun eylemlerine karşı çok sayıda karar ve sirküler yayınlanmıştır.

a. Kararlar

IMO tarafından deniz haydutluğu ve silahlı soygun eylemleri konusunda yayınlanan ve halihazırda yürürlükte olan kararlar aşağıda belirtildiği gibidir.

(1) A.545 (13) Sayılı Karar

27 Kasım 1983 tarihinde alınan “ Deniz Haydutluğu ve Silahlı Soygun

Eylemlerinin Önlenmesine Yönelik Tedbirler” başlıklı ve A.545 (13) sayılı karar, devletleri deniz haydutluğu ve silahlı soygun olaylarıyla mücadeleye üst düzeyde önem vermeye davet etmektedir. Devletlerden, herhangi bir saldırı veya saldırı girişimi

136 International Maritime Organization, “Address of the Secretary-General at the Opening of the Eighty-Fifth Session of the Maritime Safety Committee”, 26 November 2008.

81

yaşandığında IMO’nun bilgilendirilmesi talep edilmektedir. Ayrıca, devletlerin gemi sahiplerine, kaptanlara ve mürettebata alınması gereken tedbirlerle ilgili tavsiyelerde bulunması gerektiği belirtilmektedir.137

(2) A.683 (17) Sayılı Karar

06 Kasım 1991 tarihinde alınan “Gemilere Yönelik Deniz Haydutluğu ve

Silahlı Soygun Eylemlerinin Önlenmesi” başlıklı ve A.683 (17) sayılı kararla, devletlerin deniz haydutları veya silahlı soygun olayları ve kullanılan yöntemler konusunda kendi karasularında geçen gemileri maksimum düzeyde bilgilendirmesi tavsiye edilmektedir. IMO Genel Sekreteri’nin deniz haydutluğu ve silahlı soygun eylemleri ile ilgili olarak IMO’ya gelen her türlü bilgiyi üye ülkelere yayması ve söz konusu suçları önlemeye yönelik teknik yardım isteyen ülkelerin taleplerini karşılamak için olanakları araması talep edilmiştir.138

Söz konusu talebe uygun olarak IMO, üye ülkelerin bildirdikleri deniz haydutluğu ve silahlı soygun olayları ile ilgili 3 aylık ve yıllık raporlar hazırlamakta, kendi bünyesindeki tüm bilgileri ve istatistikleri üye ülkeler ile paylaşmaktadır.

(3) A.738 (18) Sayılı Karar

04 Kasım 1993 tarihinde alınan “Deniz Haydutluğu ve Silahlı Soygun

Eylemlerinin Önlenmesine Yönelik Tedbirler” başlıklı ve A.738 (18) sayılı karar, devletlere, kendi bayrağını taşıyan gemileri deniz haydutluğu ve silahlı soygun olayları hakkında uyarmasını ve önleyici tedbirler alınmasının sağlanmasını öngörmektedir. Ayrıca bir olay olduğunda en yakın Kurtarma Koordinasyon Merkezi’ne durumun bildirilmesini, haydutluk faaliyetlerine karışan kişilerin yakalanmasını ve tutuklanmasını kolaylaştırmak maksadıyla komşu devletlerle yakın işbirliği yapılmasını tavsiye etmektedir.139

137 International Maritime Organization, “Resolution A.545(13)”, 17 November 1983. 138 International Maritime Organization, “Resolution A.683(17)”, 06 November 1991. 139 International Maritime Organization, “Resolution A.738(18)”, 04 November 1993.

82

(4) A.922 (22) Sayılı Karar

29 Kasım 2001 tarihinde alınan “Deniz Haydutluğu ve Silahlı Soygun Suçlarını Soruşturma ve Kovuşturma Uygulama Kodu” başlıklı ve A.922 (22) sayılı karar, gemilere yönelik deniz haydutluğu ve silahlı soygun suçlarının soruşturulmasıyla ilgili usulleri düzenlemektedir. Buna göre, bu tür suçları işleyenleri yargılamak için ülkeler mevzuatlarını uyarlamalı ve BMDHS, SUA Sözleşmesi ve Protokolünü imzalamalı ve onaylamalıdırlar. Soruşturmayı yürüten kanun uygulayıcı birimlerin öncelikli amaçları; rehin alınan mürettebatın güvenli bir şekilde serbest bırakılmasını sağlamak, suçluları tutuklamak, delilleri muhafaza etmek, başka bir saldırıyı önleyebilmek için bilgi paylaşımında bulunmak, çalınan malları ortaya çıkarmak ve ilgili yetkililerle işbirliği içinde hareket etmektir. Kolluk birimlerinin bu konuda eğitim almasının gerekliliği vurgulanmaktadır. Deniz yoluyla kaçakçılık faaliyetleri ve deniz haydutluğu faaliyetlerinin bağlantılı olabileceği değerlendirmesi yapılmakta, kaynak ve çaba sarfiyatını önlemek için soruşturma aşamasında kurumlar arası işbirliğinin benimsenmesi önerilmektedir. Soruşturmayı yapan şahıslar tarafından hazırlanacak olay sonuç raporunda, olay sırasındaki hava ve deniz koşulları, seyir yönü ve gemi hızının belirtilmesinin, geminin detaylı olarak tanımlanmasının ve gemi resmi görüntülerinin paylaşılmasının soruşturma aşamasında faydalı olacağı belirtilmektedir. Yakalanan deniz haydutlarının muhtemelen daha önce de suça karıştığı değerlendirildiğinden bilgilerin tek bir merkezde toplanması ve merkezi Kuala Lumpur/Malezya’da bulunan Deniz Haydutluğu Rapor Merkezi (PRC, Piracy Report Center)’ne140 gönderilmesi tavsiye edilmektedir.

Ayrıca deniz haydutluğu veya silahlı soygun olaylarını rapor eden gemilerin seyrinin aksamaması ve ek masraf çıkarılmaması için liman devletleri uyarılmıştır.141

(5) A.979 (24) Sayılı Karar

24’ncü Genel Kurul oturumunda 23 Kasım 2005 tarihinde kabul edilen A.979 (24) sayılı karar, büyüyerek devam eden bir sorun olan deniz haydutluğu ve silahlı

140 Deniz Haydutluğu Rapor Merkezi (PRC, Piracy Report Center), BM uzmanlık kuruluşu Uluslararası (IMO, Intrenational Maritime Organization) bağlısı Uluslararası Denizcilik Bürosu (IMB, Intrenational Maritime Bureau) bünyesinde oluşturulmuştur.

83

soygun olaylarını, ilk kez BM Güvenlik Konseyi’nin gündemine getirmiştir.142 _Söz

konusu kararda deniz haydutlarının saldırılarına maruz kalan gemileri ve mürettebatı korumak üzere BMGK’nın harekete geçmesi için çağrıda bulunulmuştur.143

(6) A.1026 (26) Sayılı Karar

29 Kasım 2007 tarihinde alınan “ Somali Açıklarında Gemilere Yönelik Deniz Haydutluğu ve Silahlı Soygun Eylemleri” başlıklı ve A.1026 (26) sayılı kararla devletlere bu konuda bir takım tavsiyelerde bulunulmuştur. Bunlar:

(i) Devletlerin kendi bayrağını taşıyan gemiler için, Somali açıklarında yapılması gerekenleri ve yardım talebi olduğunda irtibata geçilebilmesi için temas noktalarının iletişim bilgilerini içeren bir doküman hazırlaması;

(ii) Gerçekleşen saldırı veya girişimlerin ivedilikle bayrak devletine, en yakın kıyı devletine, en yakın Kurtarma Koordinasyon Merkezi’ne ve bölgede görevli güvenlik güçlerine bildirilmesi;

(iii) Deniz haydutlarının yargılanması için iç hukukta gerekli olan tüm tedbirlerin alınması;

(iv) Bir devletin yetkili organına deniz haydutluğu ile ilgili bir bildirimde bulunulduğunda, ilgili makamın bölgedeki diğer gemileri uyarmasıdır.144

Belirtildiği gibi BM’in teknik uzmanlık kuruluşu olan IMO kendisine bağlı birimleriyle birlikte gemicilik, denizcilik, can ve mal güvenliği, deniz kirliliğinin önlenmesi, gemilerin ve deniz güvenliğinin sağlanması konularına yönelik olarak yoğun bir şekilde çalışmaktadır. Deniz haydutluğu ile mücadele konusunda görev ve sorumlulukları dahilinde tam zamanlı ve düzenli bir şekilde çalışarak gerekli önlemlerin zamanında alınmasını sağlamakta ve ayrıca görülen eksiklikleri kararları ve sirkülerleriyle

142 Emrah Yaman, ‘‘Korsanlık ve Gemilere Karşı Silahlı Soygun Eylemleri’’, Deniz Ticareti,Aralık,2008, s.71. 143 International Maritime Organization, “Resolution A.979(24)”, 06 February 2006.

84

tamamlamakta ve deniz haydutluğuna ilişkin uluslararası hukuk kurallarına da çok büyük katkılar sağlamaktadır.

b. Sirkülerler

Deniz haydutluğu ve silahlı soygun eylemlerine karşı alınacak tedbir ve tavsiyelere ilişkin olarak IMO MSC tarafından 1986 yılından Ağustos 2009’a kadar 18 adet sirküler çıkarılmıştır.145 Söz konusu sirkülerler tarih, sayı numarası ve başlıklarıyla

aşağıda belirtilmiştir. Bunlar;

(i) 26 Eylül 1986 tarihli, MSC/Circ.443 sayılı ve “ Gemideki Mürettebat ve Yolculara Karşı Gerçekleştirilen Yasa Dışı Eylemlerin Önlenmesine Yönelik Tedbirler” başlıklı sirküler;

(ii) 22 Haziran 1987 tarihli, MSC/Circ.475 sayılı ve “Gemideki Mürettebat ve Yolculara Karşı Gerçekleştirilen Yasa Dışı Eylemlerin Önlenmesine Yönelik Tedbirler” başlıklı sirküler;

(iii) 22 Haziran 1987 tarihli, MSC/Circ.476 sayılı ve “Gemideki Mürettebat ve Yolculara Karşı Gerçekleştirilen Yasa Dışı Eylemlerin Önlenmesine Yönelik Tedbirler” başlıklı sirküler;

(iv) 18 Ağustos 1992 tarihli, MSC/Circ.597 sayılı ve “Saldırıya Uğrayan Gemilere Gecikmeksizin Destek Sağlamak Üzere Deniz Otoritelerinin Arama Kurtarma Hizmetinden Faydalanılmasına Yönelik Tavsiye” konulu sirküler;

(v) 16 Haziran 1999 tarihli, MSC/Circ.622/Rev.1 sayılı ve “Gemilere Yönelik Deniz Haydutluğu ve Silahlı Soygun Eylemleriyle Mücadele için Tavsiyeler” başlıklı sirküler;

145 International Maritime Organization, “Information Resources on Piracy and Armed Robbery at Sea Against Ships”, 11 February 2010.

85

(vi) 20 Temmuz 1995 tarihli, MSC/Circ.700 sayılı ve “Gemilere Yönelik Deniz Haydutluğu ve Silahlı Soygun Eylemleri” başlıklı sirküler;

(vii) 06 Haziran 1997 tarihli, MSC/Circ.805 sayılı ve “Deniz Haydutları veya Silahlı Soyguncuların Saldırısına Maruz Kalan ve Saldırı Tehdidi Altındaki Gemiler Tarafından Radyo Sinyallerinin Kullanılması Rehberi” başlıklı sirküler;

(viii) 06 Haziran 2000 tarihli, MSC/Circ.967 sayılı ve “Deniz Haydutluğu ve Silahlı Soygun Eylemleri ile ilgili olarak Kurtarma Koordinasyon Merkezleri’ne yönelik Direktifler” konulu sirküler;

(ix) 20 Aralık 2000 tarihli, MSC/Circ.984 sayılı ve “Gemilere Yönelik Deniz Haydutluğu ve Silahlı Soygun Suçlarının Soruşturulmasına Yönelik Taslak Uygulama Kodu” başlıklı sirküler;

(x) 29 Mayıs 2002 tarihli, MSC/Circ.623/Rev.3 sayılı ve “Deniz Haydutluğu ve Silahlı Soygun Faaliyetlerinin Bastırılması ve Önlenmesine İlişkin Gemi Sahipleri ve Gemi İşleticileri ile Kaptanlar ve Mürettebat İçin Rehber” başlıklı sirküler;

(xi) 10 Haziran 2003 tarihli, MSC/Circ.1073 sayılı ve “Gemilere Yönelik Şiddet İçeren Eylemler Hakkında Deniz Kurtarma Koordinasyon Merkezleri’ne Yönelik Direktifler” başlıklı sirküler;

(xii) 15 Haziran 2007 tarihli, MSC.1/Circ.1233 sayılı ve ”Somali Açıklarında Gemilere Yönelik Deniz Haydutluğu ve Silahlı Soygun Eylemleri” başlıklı sirküler;

(xiii) 16 Nisan 2009 tarihli, MSC1/Circ.1302 sayılı ve “Somali Açıklarında Gemilere Yönelik Deniz Haydutluğu ve Silahlı Soygun Eylemleri” konulu sirküler;

(xiv) 16 Haziran 2009 tarihli, MSC.1/Circ.1332 sayılı ve “Somali Açıklarında Gemilere Yönelik Deniz Haydutluğu ve Silahlı Soygun Eylemleri” başlıklı sirküler;

86

(xv) 26 Haziran 2009 tarihli, MSC.1/Circ.1333 sayılı ve ”Gemilere Yönelik Deniz Haydutluğu ve Silahlı Soygun Eylemleri” başlıklı sirküler;

(xvi) 23 Haziran 2009 tarihli, MSC.1/Circ.1334 sayılı ve “Deniz Haydutluğu ve Silahlı Soygunun Bastırılması ve Önlenmesine İlişkin Gemi Sahipleri ve Gemi İşleticileri ile Kaptanlar ve Mürettebat İçin Rehber” başlıklı sirküler;

(xvii) 29 Eylül 2009 tarihli, MSC.1/Circ.1335 sayılı ve “Somali Açıklarında ve Aden Körfezi’nde Deniz Haydutluğunun Caydırılması İçin En İyi Uygulamalar” başlıklı sirküler;

(xviii) 03 Ağustos 2009 tarihli ve SN.1/Circ.281 sayılı ve “Aden Körfezi’nden geçen gemiler için Uluslararası Tavsiye Edilen Transit Koridor (Internationally Recommended Transit Corridor: IRTC)” konulu sirküler;

Söz konusu sirkülerde mevcut durum analizi yapılarak Somali açıklarında gemilere karşı düzenlenen haydutluk ve silahlı soygun eylemlerini caydırmak maksadıyla alınabilecek güncel en iyi uygulamalar belirtilmiş olup armatörlere,kaptanlara ve mürettebata yönelik tavsiyelerde bulunulmaktadır. Bunlar;

Genel itibariyle,

(i) Gemilerin Uluslararası Tavsiye Edilen Transit Koridoru’ndan geçmesi;

(ii) Gemide silahlı özel güvenlik personeli görevlendirilmemesi;

(iii) ISPS Code’un gerektirdiği haydutluğa ve silahlı soygun olaylarına karşı güvenlik alanında mürettebatın eğitilmesi, geçiş sırasında Otomatik Tanımlama Sistemi (Automatic Identification System, AIS), radyo, telsiz gibi dışarıyla bağlantı kurulabilecek ve mevki belirtecek cihazların tamamen kapatılması;

87

(iv) Riskli bölgeden geçişten 3-4 gün önce gemilerin MSCHOA (Maritime Security Centre Horn of Africa (Afrika Boynuzu Deniz Güvenliği Merkezi)’ne kayıt yaptırması ve bilgilerin UKMTO (United Kingdom Maritime Trade Operations, Birleşik Krallık Deniz Ticaret Harekatı) ile irtibata geçilerek güncellenmesi;

(v) Tehlikeli sulardan geçen gemilerde ilave personel bulundurulması;

(vi) Yemen karasularında saldırıya uğrayan gemilere yabancı askeri güçler tarafından müdahale edilemeyeceği için Yemen karasularına girilmemesidir.

Halihazırda yabancı güçlerin deniz haydutluğu ve silahlı soygun faaliyetleri ile mücadele maksadıyla kendi karasularına girmesine izin veren iki devlet bulunmaktadır. Bunlardan ilki Somali, ikincisi Seyşeller Cumhuriyeti’dir. Seyşeller Cumhuriyeti, Aralık 2009’da AB ile imzalanan anlaşma paralelinde kendi karasularında operasyon icra etme yetkisini, Somali’den farklı olarak, yalnızca AB Deniz Gücü (European Union Naval Force, EUNAVFOR)’ne vermiştir.

Belirtildiği gibi sirkülerler de IMO kararları gibi BMGK kararlarını teknik olarak daha alt düzeylerde ayrıntılarla tamamlayan dokümanlardır. İhtiyaç duyuldukça teknik konularda uzmanlık görüş ve önerileri yayınlanmaktadır.