BÖLGESEL ANDLAŞMALAR VE MÜNFERİT GİRİŞİMLER

a. Bölgesel Kuruluşlar

Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN), Afrika Birliği, İslam İşbirliği Teşkilatı (İslam Konferansı), Malakka Boğazı Kıyıdaş Ülkeler Andlaşması (MALSINDO, Malezya-Singapur-Endonezya), Amerika Birliği, Latin Amerika Ülkeleri Birliği (LAILA)’nin deniz haydutluğu ile mücadeleye ilişkin hukuksal girişimleri yaygınlaşmamış ve kısıtlı düzeyde kalmıştır. Bölgesel kuruluşların deniz haydutluğu mücadelesi ve münferit girişimleri beşinci bölümde incelenecektir. Yeni bir uluslararası hukuk kaynağı olması ve diğer bölgelere de örnek teşkil etmesi açısından aşağıdaki kısımda yalnızca ReCAAP (Asya’da Deniz Haydutluğu ve Gemileri Hedef Alan Silahlı Soygun ile Mücadele Hakkında Bölgesel İşbirliği Anlaşması)’na yer verilecektir.

b. ReCAAP (Asya’da Deniz Haydutluğu ve Gemileri Hedef Alan Silahlı Soygun ile Mücadele Hakkında Bölgesel İşbirliği Anlaşması)

Bangladeş, Brunei, Çin, Endonezya, Filipinler, Güney Kore, Hindistan, Japonya, Kamboçya, Laos, Myanmar, Singapur, Sri Lanka, Tayland ve Vietnam arasında 11 Kasım 2004 tarihinde imzalanan ve 4 Eylül 2006 tarihinde yürürlüğe giren Güneydoğu Asya’da Deniz Haydutluğu ve Gemileri Hedef Alan Silahlı Soygun ile Mücadele Hakkında Bölgesel İşbirliği Anlaşması (the Regional Cooperation Agreement on Combating Piracy and Armed Robbery Against Ships in Asia, ReCAAP)154 _{henüz Endonezya ve Malezya}

tarafından onaylanmamıştır.

Bu anlaşma ile taraf olan devletlerin üç alanda işbirliği yapmaları amaçlanmıştır. Bu işbirliği alanlarının ilki bilgi paylaşımı, ikincisi sınır dışı etme ve karşılıklı adli yardımlaşma da dahil deniz haydutluğu ve gemilere yönelik silahlı soyguna engel olmak ve bastırmak için gerekli hukuki ve yargısal tedbirlerin alınması için çaba göstermek, üçüncüsü de eğitim ve staj programları gibi teknik yardımı da içeren geliştirme sürecinde işbirliğidir.

96

Toplam 22 maddeden oluşan ve BMDHS ile uyumlu olan anlaşmanın birinci maddesinde tanımlar, ikinci maddesinde genel hükümler, üçüncü maddesinde taraf devletlerin genel yükümlülükleri yer almaktadır. Bu yükümlülükler; deniz haydutluğu ve gemileri hedef alan silahlı soyguna engel olmak ve bastırmak, deniz haydutlarını ya da gemileri hedef alan silahlı soygun yapan kişileri yakalamak, deniz haydutluğunda ya da gemileri hedef alan silahlı soygunda kullanılan gemileri ya da hava taşıtlarını müsadere etmek, deniz haydutluğu ya da gemileri hedef alan silahlı soygun eylemlerinin mağduru olan gemilerin ve şahısların kurtarılmasıdır.155

Dördüncü maddesinde taraf devletler arasında yakın işbirliğini sağlamak üzere Singapur’da konuşlandırılacak Bilgi Paylaşım Merkezi (BPM) (ISC, Information Sharing Center)’nin yapısı, organları, işleyişi, yetki ve sorumlulukları belirtilmektedir. BPM her taraf devletin bir temsilcisinin katılımıyla bir araya gelen Yönetim Konseyi ile onun belirlediği politikalara uygun olarak uygulamadan, idari ve mali konulardan sorumlu olan Sekreterlik’ten oluşmaktadır.

Beşinci maddesinde Bilgi Paylaşım Merkezi üyelerinin ayrıcalık ve dokunulmazlıklarına yer verilmektedir.

Altıncı maddesinde bağış dahil gelir kaynakları, denetim, mali hususlar açıklanmaktadır.

Yedinci maddede belirtilen Bilgi Paylaşım Merkezi’nin görevleri aşağıda olduğu gibidir.

Deniz haydutluğu ve gemilere yönelik silahlı soygun olayları ile ilgili olarak taraf ülkelere kesintisiz bilgi akışı sağlamak,

Taraf devletler tarafından gönderilen deniz haydutluğu ve gemilere yönelik silahlı soygun olayları ile ilgili bilgileri ve varsa deniz haydutluğu ve gemilere yönelik silahlı soygun olaylarına karışan kişiler ve uluslararası organize suç grupları hakkında

97

bilgileri toplamak ve analiz etmek, toplanmış ve analiz edilmiş bilgileri esas alarak istatistikler ve raporlar hazırlamak ve taraf devletlere bunları göndermek, deniz haydutluğu ve gemilere yönelik silahlı soygun tehdidinin olması muhtemel olduğuna inanılacak makul sebepler varsa taraf devletleri uygun bir biçimde ikaz etmek, Taraf Devletler arasında madde 10 kapsamında iletilen talepleri ve 11’inci maddede atıfta bulunulan tedbirler hakkındaki bilgileri dolaştırmak, toplanan ve analiz edilen bilgileri temel alarak gizli olmayan istatistikler ve raporlar hazırlamak ve bunları denizcilik sektörüne ve Uluslararası Denizcilik Örgütü’ne dağıtımını sağlamak, deniz haydutluğunu ve gemilere yönelik silahlı soygun olaylarını önleyecek ve bastıracak diğer faaliyetleri Yönetim Konseyi (Governing Council)’nin kabulüne bağlı olarak icra etmek.

Sekizinci maddede BPM Sekreterlik organının Yönetim Konseyi politikaları doğrultusunda işleyişi, tarafların mükerrer faaliyetlerinden sakınılması, tarafların rızasına ve gizlilik koşullarına uygun olarak bilgilerin paylaşım ve yayımı açıklanmaktadır.

Dokuzuncu maddede bilgi paylaşımına ilişkin hususlar yer almaktadır. Her devlet BPM ile iletişimden sorumlu olacak bir odak noktası tayin edecek ve tayin ettikleri odak noktası ile kurtarma koordinasyon merkezleri de dahil olmak üzere diğer tüm ulusal makamların ve ilgili sivil toplum örgütlerinin etkin bir iletişim içinde olmalarını sağlamakla yükümlü olacaktır. Anlaşmaya taraf olan devletler kendi ülkelerine kayıtlı bulunan gemilerin, gemi sahiplerinin ya da donatanlarının, deniz haydutluğu olayları ile gemileri hedef alan silahlı soygun olaylarını ilgili ulusal makamlara ve gerektiği durumlarda BPM’ye ihbar etmelerini sağlayacak her türlü tedbirleri alacaklardır.156

Onuncu maddede bilgi paylaşımına ilişkin işbirliği talepleri yer almaktadır. Taraf ülkeler deniz haydutluğu ve gemilere yönelik silahlı soygun olayları hakkında bilgi isteyebileceklerdir. Deniz haydutları, silahlı soyguncular, haydut gemi ve uçaklar, mağdur kişiler, mağdur gemilerin belirlenmesine ilişkin bu bilgiler BPM ve taraf ülkelerden doğrudan talep edilebilecektir. Taraflar ulusal ve uluslararası hukuk kurallarının izin verdiği sınırlar içerisinde tutuklama veya müsadereyi de içeren uygun tedbirlerin alınmasını, mağdur kişi ve gemilerin kurtarılmasını, BPM veya birbirlerinden doğrudan

98

isteyebileceklerdir. İade konusu da dahil olmak üzere cezai hususlarda yasal yardım talebi taraflar arasında doğrudan yapılabilecektir.

Onbirinci maddede talep edilen tarafın her türlü gayreti göstererek gereken tedbirleri almasını, ilave bilgilerin de talep edenden istenebilmesini, sonucun derhal BPM’ye bildirilmesini açıklamaktadır.

Onikinci maddede taraf devletlerden biri, ulusal yasa ve düzenlemelere uygun olarak, elinde bulunan deniz haydutlarını yargılama yetkisi bulunan diğer taraf ülkeye iade etmek için gayret edeceği belirtilmektedir.

Onüçüncü maddede taraf devletlerden biri, ulusal yasa ve düzenlemelere uygun olarak, diğer devletin isteğiyle kanıtların sağlanması gibi cezai hususlarda karşılıklı olarak yardımcı olacağı ifade edilmektedir.

Ondördüncü maddede taraf devletlerden her birinin, deniz haydutluğu ve gemileri hedef alan silahlı soyguna engel olmak ve bastırmak için mücadele kapasitesini geliştirmek üzere mümkün olan en üst düzeyde diğer taraf devletlerle işbirliği yapacakları, tecrübe ve uygulamaları paylaşmak üzere eğitim ve eğitim programları gibi alanlarda teknik yardım yapılacağı, BPM’nin de bu alanda mümkün olan en üst düzeyde işbirliği sağlamak üzere çaba göstereceği belirtilmektedir.

Onbeşinci maddede uygun görüldüğü takdirde taraf devletler arasında müşterek tatbikatlar veya başka şekillerde işbirliği düzenlemelerinin yapılabileceği açıklanmaktadır.

Onaltıncı maddede her bir taraf devletin, uluslararası standartlar ve uygulamaları, özellikle Uluslararası Denizcilik Örgütü’nün önerilerini göz önüne alarak gemileri, gemi sahiplerini, donatanlarını deniz haydutluğu ve silahlı soyguna karşı koruyucu tedbirler alma konusunda teşvik edecekleri belirtilmektedir.

99

Onyedinci maddede bu anlaşmanın yorumlanmasından veya uygulamasından kaynaklanan kayıp ve zararları da içeren anlaşmazlıkların, uluslararası hukuk kurallarına göre taraf devletler arasında görüşmeler yolu ile dostça çözümleneceği açıklanmaktadır.

Onsekizinci maddede anlaşmanın imzalama, onay, yürürlüğe girme ve katılma hususları yer almaktadır.

Ondokuzuncu maddede değişiklik, yirminci maddede çekilme, yirmibirinci maddede anlaşma metninin ingilizce olduğu, yirmiikinci maddede tescil hususları belirtilmektedir.

ReCAAP bu alanda ilk ve örnek bir bölgesel anlaşmadır. Taraf devletler arasında bilgiler ve istatistik verilerin paylaşımı, gerekli ikazların yayınlanması sürdürülmektedir. BPM’nin masrafları çoğunlukla Singapur olmak üzere taraf devletlerin ve özellikle Çin, Japonya ve Güney Kore’nin katkılarıyla karşılanmaktadır. Uluslararası anlaşmaların onaylanması için çaba gösterilmesi gerekmektedir.

100