III Yapısal Blok (Piyasa Disiplini)

III. yapısal blok, bankaların finansal durumları hakkındaki bilgileri kamuya açıklama hususunu içerir. Basel komitesi’nin piyasa disiplini ile amaçladığı şeffaflığı artırmaktır56. Piyasa disiplini ile, asgari sermaye yükümlülükleri ve denetim otoritelerinin inceleme süreci tamamlanmaktır57. Piyasa disiplini başlığı altında bir bankanın diğer piyasa katılımcıları tarafından durumunun değerlendirilmesi de açıklanmaktadır58. Ayrıca III. yapısal blok kapsamında yapılan açıklamalar, ulusal ve uluslararası standartlarla uyumlu 54 _{BCBS (2004), a.g.e., s. 28.} 55 _{BCBS (2004), a.g.e., s. 8.} 56 _{Güner , a.g.e., s. 31.} 57 Başar, a.g.e., s. 30.

58 _{Burçkin, E., M. Acar Boyacıoğlu, “Basel II Uzlaşısı Çerçevesinde Önerilen “Đçsel Derecelendirmeye} Dayalı Yaklaşım”ın Bankalar Açısından Önemi”, VII. Ulusal Finans Sempozyomu Bildirileri, Đstanbul 22- 25 Ekim 2003, s. 171.

olmalı, farklılıklar ve çelişkiler içermemelidir. Bankaların yapacakları bu bildirimlerle ilgili çeşitli zamanlama kıstasları belirtilmiştir59. Bu çerçevede yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyebilecek her türlü bilginin piyasa katılımcılarına tam zamanında, eksiksiz ve belirlenen standart ve niteliklere sahip bir şekilde açıklanması sağlanmalıdır60.

III. yapısal blok, aşağıda ana başlıklar halinde anlatılmaktadır.

1.2.5.1. Kamuyu Bilgilendirme Yükümlülüğü

Kamuyu bilgilendirme ile asgari sermaye gereksinimi hesaplanırken hangi yöntemin kullanılacağı ve sistemde hangi finansal araç ve işlemlerin uygulanabileceğinin belirlenmesi amaçlanmaktadır61.

Denetim otoritelerinin bankaları bilgilendirme yükümlülüklerine tabi tutarken çeşitli yöntemler uygulamaktadır62. Denetim otoriteleri aylık ve yıllık mali bilgilerini gösterir raporları bankalardan istemektedir. Bankalar ayrıca görsel basın veya internet yoluyla ilgili bilgileri kamuyla paylaşmak zorundadır. Bankalar, açıklanacak bilgileri belirlemek için kullandıkları yaklaşımı açıklamalı ve bilgilendirme süreci üzerindeki iç kontrol mekanizmasını tanımlayan, yönetim kurullarınca onaylanmış resmi bir bilgilendirme politikasına sahip olmalıdır. Ayrıca bilgileri açıklarken bilgilerin doğruluğunu ve sürekliliğini sağlamak zorundadır. Bunun için gerekli sistem ve personeli bünyelerine katmak zorundadırlar.

1.2.5.2. Uygun Bilgilendirmenin Sağlanması

Bankaların kamuya bilgi açıklama yükümlülükleri denetim otoritelerinin insiyatifindedir. Bilgi açıklama, istikrarlı ve tutarlı biçimde olmalıdır. Denetim otoriteleri bankalar tarafından yasal raporlar verilmesini isteme yetkisine sahiptir. Denetim otoriteleri raporları kısmi olarak veya tamamını kamuoyuna açma yetkisine sahiptir. Raporlar yeteri kadar açık veya tutarlı değilse otorite, bankanın uyarılması veya para cezası verilmesi yetkisine sahiptir. Cezalar yetersizlik ve kusurun derecesine göre verilebilir. Açıklanan bilgiler denetim otoritelerinin öngördüğü koşullarla uyumlu olduğu sürece, kamunun

59 _{Yayla ve Kaya, a.g.e., s. 12.} 60

Küçüközmen, C., III. Yapısal Blok, Piyasa Disiplini, Ankara, 09 Aralık 2004, s. 8.

61 _{Đlhan M. D., Basel II Kriterleri Çerçevesinde Türk Bankacılık Sektöründeki Sermaye Yeterliliği} Sorununun Đncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Đstanbul 2006, s. 110.

62

erişimine açık web siteleri veya denetim otoritesi tarafından belirlenen kamusal denetim raporları gibi araçlar vasıtasıyla sunulabilir63.

1.2.5.3. Muhasebe Açıklamaları ile Etkileşim

Basel II hükümlerinin uluslararası muhasebe standartlarıyla çelişmemesi amaçlanmıştır. Yeni Basel hükümleri muhasebe otoritelerinin bilgilendirme standartları üzerinde çeşitli etkiler yapacaktır. Bu etkilerin en önemlisi, Basel II ile birlikte şeffaflığın artmasıyla mali bilgilerde daha kapsamlı bir bilgilendirme yapısının ortaya çıkmasıdır. Bu yapı ile muhasebe otoriteleri de kendi muhasebe sistemlerini geliştirmek durumunda kalacaklardır.

Finansal raporlarda açıklanan bilgilerin tutarlı, açık ve yayımlanan ek bilgilerle uyumlu olması gerekmektedir. Bir bilgi, bankanın yönetimi tarafından iç denetimden geçirilemezse, üst yönetim bilginin kamuyu bilgilendirme prensiplerine uygun bir biçimde tasdik edilmesini sağlamalıdır64.

1.2.5.4. Önemlilik

Yatırımcılar ve diğer kişilerin kararlarını değiştirecek bilgi, önemli kabul edilmektedir. Basel II kriterleri ile birlikte bankalar kurumsallaşma ve şeffaflık yolunda önemli bilgileri kamuoyuna ve denetim otoritelerine eksiksiz, tutarlı ve zamanında açıklamak zorundadır.

Basel Komitesi, bankaların finansal bilgilerinin açıklanmasında önemlilik prensibine ilişkin bir kural belirlememiştir. Açıklanan bilgiler tamamen bankanın vereceği kararlara dayanacaktır. Basel komitesi, bankanın vereceği bu kararın yeterli düzeyde olduğunu kabul etmektedir.

1.2.5.5. Bildirim Sıklığı

III. yapısal blok kapsamında açıklanacak bilgiler, altı aylık dönemler itibariyle yapılacaktır65. Piyasaların bankalardan daha fazla bilgi alabilmesi ve değerlendirilmesi

63

BCBS, Etkin Bankacılık Denetimi Đçin Temel Đlkeler, Bankacılar Dergisi, Sayı: 59, 2006, s.128. 64 _{Gordy, M., B. Howells, “Procyclicality in Basel II: Can We Treat The Disease Without Killing The} Patient?”, Journal of Financial Intermediation, doi: 10.1016/j.jfi.2005.12.002, s.396.

65

piyasadaki fiyatları ve fon hareketlerine etki edeceğinden, altı aylık dönemler Komite tarafından yeterli görülmüştür66.

Komite bu zamanlamaya bazı istisnalar getirmiştir. Örneğin, bankanın risk yönetim hedefleri, politikaları ve sistemleri hakkındaki bilgilendirmeler yıllık olarak yapılabilecektir. Uluslararası bankalar ile diğer büyük bankalar ve bunlarla ilgili önemli bankacılık iştirakleri; 1. kuşak (ana) sermayeleri, toplam sermaye gereksiniminin bileşenlerini üçer aylık dönemler halinde açıklamalıdırlar. Risk duyarlılığın fazlalaştığı, risk miktarları ve diğer konularla ilgili bilgilerin sık değiştiği zamanlarda tüm bu bilgiler üçer aylık dönemlerde açıklanmalıdır.

1.2.5.6. Bankaya Ait Gizli ve Özel Bilgiler

III. yapısal blok çerçevesinde açıklanması gereken bazı bilgilerin özel veya gizli olduğu istisnai durumlarda, bu bilgilerin kamuya açıklanması bankanın durumuna önemli ölçüde zarar verecektir. Söz konusu bilgiler müşterilere ait, yeni sistem vb. yatırımları içeren bir bilgi sistemini içerebilir. Bu nedenle bankalar kendi sistemlerine ait gizli bilgileri en üst derecede korumalı ve rakiplerinden saklamalıdır67.

1.2.5.7. Uygulama Kapsamı ve Bilgilendirme Yükümlülükleri

III. yapısal blok, prensip olarak tüm bankacılık sistemine konsolide olarak uygulanacaktır. Uygulama kapsamında, risk düzeyi ve değerlendirmesi için yöntem ve girdilerle ilgili bölümler; dönemler bazında niteliksel ve niceliksel açıklamalar ile değerlendirmenin güvenilir ve kaliteli olduğuna yönelik açıklamalar bulunmaktadır.