Factoring

Factoring, büyük miktarda kredili satışlar yapan firmaların, bu satışlardan doğan alacak haklarının "factor" veya "factoring şirketi" olarak adlandırılan finansal kuruluşlar tarafından satın alınması esasına dayanan bir finansal tekniktir. Bir factoring anlaşması ile factor, satıcı firmanın yaptığı kredili satışlarla ilgili her türlü muhasebe kayıtlarının tutulması, kredili satışlardan doğan alacakların vadesinde tahsil ve takip edilmesi, alacakların tahsil edilmemesi halinde doğacak kayıpların tam olarak karşılanması, satıcı firmaya kredili satış tutarlarının belirli bir oranında kredi verilmesi, potansiyel ve mevcut

109 _{Ulukanlı, a.g.e., s.34.} 110

Uyanık, S., Proje Finansmanında Finansal Kiralamanın Rolü, TOBB Yayınları, Ankara, 1990, s. 18.

111 _{IFC, Leasing in Emerging Markets, Lessons of Experience Series, The World Bank, Washington,} s.2.

müşterilerin mali durumları hakkında bilgi toplanması ve malların satış imkanlarını arttırmak üzere piyasa araştırması yapılması gibi fonksiyonları üstlenmektedir112.

Bir faktoring işlemi sırasıyla şu işlemlerden oluşmaktadır. Đlk önce faktoring işleminden faydalanacak firma factor kuruluşuna başvurur. Başvuruda, kendi hesaplarının son durumunu, daimi müşterilerinin isim ve adreslerini, bunların çalıştığı bankaları, bu müşterilere önceki yıllarda yapılan ortalama satış tutarlarını, satışa konu olan mal çeşitleri bildirilir. Factor bu bilgiler ışığında söz konusu mal piyasası ve borçluların ödeme gücü konularında araştırmalar yapar ve uygun bulduğu takdirde, bütün alacakların ülke ve mal bazında, global ya da sınırlı olarak satın alınmasına karar verir. Bu sürecin sonunda factor ile firmalar arasında bir factoring anlaşması imzalanır. Üzerinde borçlu kişilerin isimleri, fatura tarihi ve vade tarihinin gösterildiği alacak senetlerini, alacakların devri konusunu düzenleyen bir form ekinde factora iletilir. Formun iki taraf arasında imzalanmasından sonra devir gerçekleşmiş olur. Malların müşteriye gönderildiğini gösteren sevk vesaikini form ekinde factor kuruluşuna vererek söz konusu mallara ilişkin alacak, yapılan anlaşmaya göre vadesinde ya da vadesinden önce factorden alınır113. Factoringde, factor kuruluşun firmanızın anlaşma çerçevesinde yapacağı tüm kredili satışları onaylaması söz konusu olup, factorün onayı dışında gerçekleştirilen satışlarla ilgilenmemektedir114.

Factoring işleminin belli başlı üç fonksiyonu bulunmaktadır. Bunlar115;

i) Finansman (Kredi) Fonksiyonu: Factoring şirketi tarafından satın alınan alacaklar

karşılığında, alacağın %80 veya %90’ı oranında ön ödeme yapılması işlemidir.

ii) Hizmet Fonksiyonu: Alacağı devreden müşterilerin bu alacaklarının kayıtlarının

tutulması, müşteri adına ihtar ve tahsil işlemlerinin üstlenilmesi ve gerektiğinde alacağın cebri icra yolu ile elde edilmesi, müşterilerin kredili satış yaptıkları alıcılara ilişkin bilgilerin toplanılarak müşterilere sunulması işlemidir.

iii) Teminat Fonksiyonu: Müşteri tarafından devredilen alacağın ödenmeme

riskinin üstlenilmesi işlemidir.

112 _{Factoring, Finans Dünyası,KOBĐNET,}

http://www.kobinet.org.tr/hizmetler/bilgibankası/finans/003b.html, (Erişim: 16 Nisan 2008).

113 _{Crichton, S., C. Ferrier, Understanding Factoring and Trade Credit, Waterlow Publisher, London,} s. 34.

114 _{Leasing, Factoring Nedir?, http://www.bilgipasaji.com/forum/muhasebe-ekonomi-finans-borsa.html,} (Erişim: 17 Nisan 2008).

115 _{Demir, V., B. Sipahi, Satıcı Firmalar (Factor Kullananlar) Açısından Factoring Đşlemlerinin Finansman} ve Muhasebe Boyutuyla Đncelenmesi, s.2., archive.ismmmo.org.tr/.../53MaliCozum/18%20- %2053%20VOLKAN%20DEMĐR%20&%20BARIŞ%20SĐPAHĐ%20.doc, (Erişim: 26 Mayıs 2008).

Bir factoring işleminde yukarıda bahsedilen fonksiyonların tamamının ya da bu fonksiyonlardan sadece bir tanesinin yer almış olması factoring işleminin niteliğini değiştirmemektedir. Ancak tüm factoring işlemlerinde hizmet fonksiyonu ortak olup, bu fonksiyonun olmadığı bir factoring işlemi düşünülemez.

Yukarıda belirten işleyiş tarzına sahip factoring şirketleri, mevzuatta, mal ve hizmet satışlarından doğmuş veya doğacak alacakları temellük ederek tahsilini üstlenen, bu alacaklara karşılık ödemelerde bulunarak finansman sağlayan şirketler olarak tanımlanmaktadır. Bu tanım hareket noktası olarak alındığında, factoring şirketleri fonksiyonel olarak116;

• Peşin ödeme imkanı olmadan gerekli girdiyi sağlayamayan kuruluş ile bu girdiyi vadeli olarak sağlama gücüne sahip olmadığından satış yapamayan şirket arasındaki, ihtiyaç duyulduğu halde gerçekleşemeyen ekonomik ilişkinin, satış yapacak şirketin vadeli alacağının devir alınarak bu şirkete finansman sağlanması yoluyla gerçekleşmesini sağlayan,

• Alacakların tahsil edilebilmesi riskinin devralınması yoluyla şirketlerin yeni işlere girebilmesine destek veren,

• Alacakların devralınması karşılığında sağladığı finansmanla şirketlerin işletme sermayelerinin güçlenmesine yardımcı olan,

• Đhracatçı ve ithalatçı şirketlere ülke dışındaki şirketler hakkındaki istihbarat niteliğindeki bilgiyi sağlayan, yurt dışındaki veya yurt içindeki alıcı firmaların akreditif açma zorunluluğunu ortadan kaldıran, yabancılarla doğabilecek iletişime ve yasal prosedür kaynaklı sorunları muhabir factoring şirketi aracılığı ile çözen, bu çerçevede, yerleşik firmaların rekabet gücünün artmasına ve uluslararası pazar payının büyümesine imkan sağlayan,

• Alacaklara ilişkin takipleri ve muhasebe kayıtlarını yaparak, şirketlerin üretim verimliliğinin artırılması ve pazar payının genişletilmesi alanında yoğunlaşabilmelerine hizmet eden şirketler olarak ortaya çıkmaktadır.

Factoring’in öncelikle kullanıldığı sektörler tekstil ve deri, elektronik ve elektrikli ev aletleri, gıda, otomotiv ve otomotiv yan sanayi, kağıt – orman, basın yayın, kimya, metal,

116 _{T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Yayınları, 20 Ağustos 2001 Tarihli Basın Bildirisi,} http://www.hazine.gov.tr/duyuru/basin/mevzuat.html, (Erişim: 17 Nisan 2008).

makine ve makine parçaları, inşaat malzemeleri, maden ve reklam hizmetleridir117. Factoring bazı satış çeşitlerinde uygulanamamaktadır. Bunlar; peşin satışlar, konsinye satışlar, proforma faturalı satışlar, taahhütlü satışlar ve perakende satışlardır.

Factoring’in çok farklı çeşitleri bulunmaktadır. Bunların en çok kullanılanları aşağıda verilmiştir118.

Rücu Edilebilir Factoring: Đşletmelerin yalnızca finansman ve tahsilat ihtiyaçlarına

cevap verildiği rücu edilebilir factoring uygulamasında, alıcı riski factor tarafından üstlenilmez. Bu sistemde, satıcı vadeli satışlardan doğan alacaklarını factora rüculu devreder ve bu alacakların karşılığının belirli bir yüzdesini nakit olarak alır. Tahsilat işlemleri factor tarafından yürütülür, ancak tahsili gerçekleşmeyen alacaklar için factorun satıcıya rücu etme hakkı saklıdır.

Bildirimsiz Factoring: Bildirimsiz factoring, alıcıya ödeme bildiriminin yapılmadığı

türdür. Bu uygulamada satıcı, vadeli satışını nakde çevirmekte, alıcı riskini factora devretmekte ancak, vade tarihinde tahsilat takibini kendisi yapmaktadır.

Vade Factoringi: Tahsilat ve riskin üstlenilmesi hizmetlerinin verilmesi esasına

dayanan vade factoringi uygulaması işletmelere finansman hizmeti sağlamaz.

Toplu Đskonto: Đşletmenin elinde bulunan kısa vadeli alacaklarının factor tarafından

satın alınarak yalnızca finansman sağlandığı factoring türüdür. Borçlulara factora ödeme yapmaları için bildirimde bulunulmasına rağmen, işlem rücu etme esasına göre yürütüldüğünden factor, borç tahsilatından ve alıcı riskinden sorumlu değildir.

Fatura Đskontosu: Tahsilat hizmetine ve riskten korunmaya ihtiyacı bulunmayan

işletmelere sadece finansman kolaylığının sağlandığı çalışma biçimidir. Toplu iskonto yönteminden farkı, borçlulara bildirimde bulunulmamasıdır.

Aracılı Factoring: Borçlunun ödememe riskine karşı korunma ile finansman

hizmetinin sağlandığı bu türde satıcı, factorun acentası olarak hareket etmekte ve tahsilat takibini factor adına yapmaktadır.

KOBĐ’ler alacaklarının tahsili konusunda zaman zaman sorunlarla karşılaşmaktadır. Bu sorunlar alacaklarını tahsil edememe veya geç tahsil etme şeklinde gerçekleşmektedir.

117

Summers, B., N. Wilson, Trade Credit Management and the Decision to Use Factoring: An

Empirical Study, Journal of Business Finance&Accounting, January-March 2000, s. 46.

118 _{Factoring Türleri, Strateji Factoring Hizmetleri, http://www.stratejifactoring.com/factoringtürleri.asp;} (Erişim: 17 Nisan 2008).

KOBĐ’ler factoring ile bu sorunları kolayca aşabilirler. Böylece hem finansal durumlarını bir düzene sokup, hem de yapacakları yatırım kararlarına daha objektif bakabilirler.