İvaz Paşa’nın Mezar Taşı - AHÎLERE AİT MENKUL ESERLER

5. AHÎLERE AİT MENKUL ESERLER

5.4. İvaz Paşa’nın Mezar Taşı

Bulunduğu Yer:Bursa Pınaraşı Mezarlığı, İvaz Paşa Mahallesi, İvaz Paşa Sokak Envanter No:-

Ölçüleri:

Başucu Taşı: Yüksekliği:145 cm Genişliği:53 cm. Taş Kalınlığı: 10 cm. Ayakucu Taşı: Yüksekliği: 137 cm Genişliği: 53 cm, Taş Kalınlığı: 10 cm. Cinsi:Mermer

Tarihi:1427-1428 Metni:

Başucu Taşının Dış Yüzü

-

لاق

هيلع الله یيلص یبنلا

و

ملس

-

نولاقني لب نوتومي لا نونمؤملا

-

ءاقبلاراد ىلا ءانفلاراد نم

-

نوبرشي سانلا لك سٔاك توملا

ه

ا

1 - Kale’n-Nebiyyü sallallahu aleyhi ve sellem 2 - El-mü’minûn lâ yemûtune bel yünkalûne 3 - Min dâri’l-fenâi ilâ dâri’l-bekâi

4 - El-mevtü ke’s küllü’n-nâsi yeşrebünhâ. Mânası:

Peygamber salâllahü aleyhi vesellem

Müminler ölmezler, darü’l-fenâdan darü’l-bekaya göçerler buyurdu, Ölüm bir kadehtir ve bütün insanlar onu içecektir.

Başucu Taşının İç Yüzü

-

و نباب رباقلا

سانلا لك

د

ا

هليخ

-

نملاتبجلا

دبلت

توملاهيندلا

هبلت

-

هنبلانملاتبجلا

رصق

ليزنملاربقلا

-

هرفينملاتبجلا

هبكرمتيحلاهينودف

1 - El-kabrü bâbün ve küllü’n-nâsi dahîlühu

2 - ‘Acibtü limen talebe’d-dünya ve’l-mevtü talebeh 3 - ‘Acibtü limen benâ’l-kusûr ve’l-kabrü menzilüh

Mânası:

Kelam-ı kibar olarak ifade edilen kıt’a şu anlamı taşır: Kabir bir kapıdır ve bütün insanlar oraya girer.

Ölüm kendisini işler olduğu halde dünyayı istiyene, Menzili kabir olduğu halde kasırlar bina edene,

Bineği hayat gibi inilecek bir şey olduğu halde, dünyayı ferah/sevinçli bir yer olarak görmesine şaştım.

Ayakucu Taşının Dış Yüzü

-

وت

حرملا يّف

و

روفغملا م

لا

ص

ع

د

شلا

ه

دي

-

لارمٔا لا

ربكل

رتحلارحلارقلا

-

بحاصملاعل ىفارزولاتوتق

-

ناسحلاىفعكلاتصابملقلافصلا

1 - Tuvuffiye el-merhûm el-mağfûr es-Sa’îd eş-Şehîd 2 - El-emirûl-kebîr ve’l-kırmu’l-hayri’l-hatîr

3 - Kıdvetü’l-vüzerâ fi’l-âlem sAhîbü

4 - Es-seyf ve’l-kalem bâsitu’l-keffi ve’l-hisân331 Manası:

Merhum,mağfur, sâid ve şehit, Emir-i kebîr, hayırlı ve hatırı sayılır, Âlemde vezirlerin muktedası,

Kılıç ve kalem sahîbi, cömerd ve iyi eserler vucuda getiren. Ayakucu Taşının İç Yüzü

- 1

ه

تاكربلاوبٔاناسنٔلاونلاتصلاو

- 2

اوع جاحلل تانسحلا عبنم

ذ

نب اشاپ

- 3

زاوع نب ديزياب ىخا ربكلاردصلا

رث باط

ا

- 4

ملا تّنج للعجو

ث

هدعقلا ىذ ءرحش نم ىسط ىف موحاو

- 5

هيمنامسو هنيسلاسو هدحيا هتنص

۸۳۱

1 - Hulâsatü nevi’l-insan ebü’l-berekât 2 - Menbau’l-hasenât el-Hâc İvaz Paşa332_bin

331_{Bu satır Demet Karaçağ’ın tezinde “Es-seyfi ve’l-kalemi ve’l-hisab basitu’l-keffi” olarak} okunmuştur. Karaçağ, D., Bursa Mezartaşları (14. 15. Yy), (Gazi Üniversitesi Y.L. Tezi), Ankara, 1992, s.64; “Hisân” ifadesiyle kendisinin hesap, aritmetik bildiği anlaşılmaktadır.

332_{Ahî ibaresi olmasa da Ahî Bayezid’in oğlu yani bir Ahî’nin oğlu olması, oğlununda Ahî ünvanıyla} anılması ayrıca on yedi kemerbest içerisinde mimarlığında bulunması sebebiyle Ahî olarak

3 - Es-sadrü’l-kebir Ahî Bâyezid333_{bin İvaz tâbe serâhüm} 4 - Ve ce’ale’l-cennete mesvâhüm fi tâsi’ min şehri Zilka’de 5 - Senete ihdâ ve selâsîne ve semânemie (831 / 1427-1428)334

Manası:

İnsan nevinin özü, bereketlerin babası, Hasenatın kaynağı, Hacı İvaz Paşa Sadr-ı kebîr Ahî Bâyezid’in oğlu Onun cedlerinin mekânı Cennet olsun 831 yılı Zilkâde ayının dokuzuncu günü Genel Tanım:

Bursa Pınaraşı Mezarlığı, İvaz Paşa Mahallesi, İvaz Paşa Sokakta 30-35 m²’lik alan içerisinde türbede içerisindedir. 831/1427-1428 tarihli olan mezar taşı, düz yüzeyli, dikdörtgen formundadır. Günümüzede gayet iyi bir konumda gelmekle beraber üzerinin sonradan, basit dört taraftan açık, her cephede ikişer sivri kemerli bir mimariyle örtüldüğü görülmektedir. Sivri kemerle nihayetlenen mezar taşının taç kısmı rumî ve hatayî desenleriyle tezyin edilmiş335_{, taç ve sütuncelerle çevrili yüzeye} kitabe hakk edilmiştir.

Değerlendirme:

1942’de Kunter’in yayınlamış olduğu makalede 39. resimde Hacı İvaz Paşa’nın mezarı görülmektedir336_{. Bu tip şahîdelerin öncüleri Akşehir’de görülmeye} başlanmış ilerleyen zamanlarda Bursa’da da yer etmiştir337_.

değerlendirilmiştir. Bunu destekleyen diğer hususda Bursa Yeşil Camii’nde taç kapının sol niş üzerinde yer alan kitabedir. Kitabede “Hacı İvaz bin Ahî Bâyezid gufire lehuma” ifadesiyle Hacı İvaz Paşa’nın Ahî oğlu olduğu tekrar anlaşılmaktadır. Bkz. Kunter, H.B., “Kitabelerimiz”, Vakıflar Dergisi, Ankara, 1942, S:2, s.439.

333_{Hacı İvaz Paşa’nın babası Ahî Bayezid’in musanna mermer sandukası Kunter’in makalesinde 38.} resim olarak vermektedir. Tokat müze memuru Rıza Aykut tarafından Kunter’e gönderilen resimden anlaşıldığı kadarıyla kondüsyonuda iyi durumda olan ve zaten sonradan yapılan sandukaya Tokat Müzesinin teşhir salolunda, ön ve arka bahçesinde rastlanılmamıştır. Kunter, H.B., “Kitebelerimiz”,

Vakıflar Dergisi, 1942, S:2, s.480.

334_{Mermutlu, B., Öcalan, H.B., Tarihi Bursa Mezar Taşları – I Bursa Hazireleri, İstanbul, 2011,} s.278.

335_{Bursa’da XV. Asırda görülen bahsi geçen mezar taşı formu ve nebati süsleme uslubu kendine} mahsustur. Diğer örnekler için Bkz. Karamağaralı, B., age., 1992, (Resim 91).

336_{Kunter, H.B., agm.,s.480. (Resim 39)} 337_{Karamağaralı, B., age., 1992, s.7.}

Bahsi geçen resimde Hacı İvaz Paşa sağ tarafda ve kot farkından dolayı yukarıda yer alırken, günümüzde Hacı İvaz Paşa’nın mezarı solda kalmaktadır. Yine resimde Hacı İvaz Paşa’nın merkadı çokgen formlu sanduka biçimindeyken günümüzde düz yüzeyli ve dikdörtgen formludur. Dolayısıyla oğlu Ahî Çelebi ile mezar taşları değişmiştir. Muhtemelen mezarların üzerinin kapatıldığı zaman böyle bir yanlışlık olmuştur338_.

Mimar olan Hacı İvaz Paşa babası ve oğlunda görülen Ahî ifadelerinden kendisinin de Ahî olduğu ve Ahî bir mimar339_{ve devlet adamı olarak anmak} gerekmektedir.

Çandarlı İbrahîm (1421-1429) ile vezirlik hususunda aralarında husumet bulunmasından dolayı, Hacı İvaz Paşanın suikaste uğrayacağı endişesiyle yanında zırh bulundurması üzerine, muhalifleri alehinde tahta el koyacağı söylentisi çıkarınca II. Murad tarafından, divandan azl edilerek, gözlerine mil çekildi (1424). Bursa’da mecburi ikamete tabi tutulan paşa veba salgınından dolayı vefat etmiştir340_.

338_{Biz mezar taşlarını değerlendirirken bugünkü konumlarına göre değerlendirdik.}

339_{Sivas Ulu Camisini de Ahî mimar yapmıştır. Sivas Ulu Caminin tarihi hakkında kesin bilgi yoktur.II.} Kılıçarslan’ın (1155-1192) oğullarından Sivas ve Aksaray Meliki Melikşah Dönemi’nde Kızılarslan bin İbrAhîm tarafından Kul Ahî’ye yaptırıldığı sonrasında ise I. Gıyaseddin Keyhüsrev (1205-1211) döneminde tabir olunduğunu kaynaklar ifade eder. Bkz. Gürlevik, S., Sivas Mezar Kitabeleri Üzerine

Bir İnceleme(Sivas Ü. Yayınlanmamış Y.L. Tezi), Sivas, 2008, s.54.

Fotoğraf No:7 Hacı İvaz Paşa ve Ahi Çelebi Türbesi

Fotoğraf No:10 Hacı İvaz bin Ahi Beyazıd'ın Başucu Taşından Detay

Fotoğraf No:11 Hacı İvaz bin Ahi Beyazıd'ın Ayakucu Taşının İç Yüzünde “Ahi” İbaresi

Belgede Ahîlik müessesesine ait menkul eşyalar (sayfa 90-98)