İstinaf Kanun Yoluna Başvurunun Hukuki Sonuçları

3.1.9.1 Aleyhe Karar Verme Yasağı

İstinaf kanun yoluna başvuruda başvuran lehine bir takım korumalar ortaya çıkmaktadır. Bunlardan birisi aleyhe bozma veya aleyhe karar verme yasağıdır. Bu yasak ilk olarak Roma hukukunda digestada “Reformatio In Peius” olarak yer almıştır.383

Aleyhe bozma yasağı; üst derece mahkemesinin kanun yolu denetiminde alt derece mahkemesi kararını mevcut halinden kanun yoluna başvuran aleyhine

381 _{YILMAZ, İİK Şerhi, s. 562.} 382 _{YILMAZ, İİK Şerhi, s. 1197-1198.}

383 _{PEKCANITEZ / ATALAY / ÖZEKES, s. 505; YILDIRIM, Kamil, Medeni Usul Hukukunda} Reformatio İn Peius Yasağı, Yeni Nöşatel Medeni Usul Kanunu, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Facultatis Decima Anniversaria-10.Yıl Armağanı, İstanbul, 1993, s. 145-177, (http://dspace.marmara.edu.tr/handle/11424/5560), (E.T. 29.05.2019) (YILDIRIM, Reformatio İn Peius), s. 147.

122

sonuç doğuracak şekilde karar verememesine denilmektedir.384

Başka bir deyişle aleyhe bozma yasağı gerek Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda gerek İcra ve İflas Kanunu madde 363’te açıkça belirtilmemiştir. Bu durum gerek doktrinde gerekse uygulamada genel itibariyle kabul görmektedir. Yine de bir kanun maddesi ile ilişkilendirmek gerekirse Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda yargılamaya hâkim olan ilkeler kısmında belirtilen madde 24 tasarruf ilkesi, madde 26 taleple bağlılık ilkesi

öne çıkarılabilecektir.385

Gerçekten de istinaf kanun yoluna başvuran taraf istinaf talebini hangi kısma özgülediyse o kısım açısından incelenecektir. Bu da istinaf ettiği kısım üzerinde tasarruf hakkının kullandığı ve sadece onu talep ettiği anlamına gelmektedir. İstinaf kanun yolundan incelenmesini talep etmediği kısım açısından gerekçeli kararı kabul ettiği açıktır. Bu ilkenin varlığının tarafların üst kanun yoluna başvuru hakkının da garantisi olduğu söylenebilir. Taraflar eğer mevcut durumdan daha kötü sonuçların ortaya çıkacağından şüphe ederlerse üst kanun yoluna başvurmaktan sarfınazar edeceklerdir. Bu durumda üst kanun yolunun amacına tamamen terstir.

Aleyhe karar verme yasağının da genel itibariyle sınırı, re’sen araştırma ilkesinin uygulandığı davalar, kamu düzeni ve hukuki sebeplerdir. Bölge adliye mahkemesi bu üç durumda aleyhe bozma yasağı kapmasında değerlendirme yapmayacaktır. Zira hukuki sebepler mahkemece değerlendirilmesi gerektiği için tarafların bu konuda aleyhe bozma yasağı kapsamından faydalanması mümkün değildir. Gerçekten de Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 33 hâkim Türk hukukunu re’sen uygular demekle, hâkimin hukuki sebepler konusunda tarafların

nitelendirmesiyle bağlı kalmaması gerektiğine işaret etmektedir.386

Aleyhe bozma yasağı taraflardan sadece birinin üst kanun yoluna başvurmasında uygulanabilecektir. Her iki tarafın üst kanun yoluna başvurması halinde yasağın uygulanması mümkün değildir. Bu durumda istinaf mahkemesi sadece tarafların istinaf sebebi yaptıkları hususlar üzerinde değerlendirme

yapacaktır.387

Aleyhe bozma yasağının icra ve iflas hukuku çerçevesinde sınırı kamu

384 _{MERAKLI YAYLA, s. 91; PEKCANITEZ / ÖZEKES / AKKAN / TAŞ KORKMAZ, C.3. s.} 2172; YILDIRIM, Reformatio İn Peius, s. 153.

385

AKKAYA, s. 226.

386 _{PEKCANITEZ / ÖZEKES / AKKAN / TAŞ KORKMAZ, C.3. s. 2182.}

387 _{ATALI, Murat, Medeni Usul Hukukunda Aleyhe Bozma Yasağı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014,} s. 34.

123 düzenine aykırı bir durumun olmasıdır. İhalenin feshini talep eden borçlu/davacının davasının reddedilmesi halinde aleyhine para cezasına hükmolunması gerekmektedir (İİK m. 134 f. 2). İcra mahkemesince para cezasına hükmolunmaksızın davası reddedilen borcu/davacı kanun yoluna başvurduğunda, aleyhe bozma yasağı

uygulanmayarak para cezasına hükmolunması için karar

kaldırılabilecek/bozulabilecektir.388

3.1.9.2 Usûli Kazanılmış Hak

İstinaf kanun yolunda değerlendirilecek diğer kavram usûli kazanılmış hak kavramıdır. Usûli kazanılmış hak kavramı önceki kanun döneminde ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda düzenlenmemiştir. Usûli kazanılmış hak kurumu uygulama alanı oldukça geniş olmakla birlikte hukukumuzda Yargıtay’ın içtihatları

ile oluşturulmuştur.389

Usûli kazanılmış hak, mahkemenin veya tarafların yapmış olduğu usûli işlem ile taraflardan biri lehine doğmuş ve uyulması zorunlu haktır. Usûli kazanılmış hak Yargıtay’ın bozma kararı üzerine alt derece mahkemesince yapılacak olan yargılamanın sınırlarının belirlenmesi amacına hizmet etmektedir. Yani Yargıtay bozma kararından sonra alt derece mahkemesi bozma kararına uyduktan sonra kanun yoluna başvuran aleyhine karar verememesi usûli kazanılmış hakkın sınırıdır. Bu meyanda usûli kazanılmış hak Yargıtay’ın bozma kararına uyulması ile ortaya çıkacak olup Yargıtay’ca ilk defa bu amaca hizmet etmesi için

kullanılmıştır.390

388 _{Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2013/4131 Esas ve 2013/12296 Karar 1/4/2013 tarihli kararında,}

“İİK.nun 134/2.maddesi uyarınca ihalenin feshi talebinin reddine karar verilmesi halinde mahkeme davacıyı feshi istenilen ihale bedelinin yüzde onu oranında para cezasına mahkum eder. Yasanın bu hükmü emredici nitelikte olup kamu düzenine ilişkin bulunduğundan mahkemece re'sen uygulanmalıdır. Hukuk Genel Kurulu'nun 06.10.2004 tarih ve 2004/1-433 esas sayılı kararında da benimsendiği üzere kamu düzenine aykırılıkta aleyhe bozma ilkesi nazara alınamayacağından, mahkemece ihalenin feshi istemi reddedilen davacı aleyhine para cezasına hükmedilmesi gerekirken, bu hususun gözardı edilerek olumlu ya da olumsuz bir karar verilmemesi yasaya aykırı bulunmuştur.”

denilmekle aleyhe bozma yasağının kamu düzenini gerektirdiği hallerde uygulanmayacağına hükmetmiştir. Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2015/26315 Esas ve 2015/28420 Karar 17/11/2015 tarihli kararı. Kararlar için bkz. (www.kazanci.com) (E.T. 12/11/2019)

389

AKKAYA, s. 229; PEKCANITEZ / ÖZEKES / AKKAN / TAŞ KORKMAZ, C.3. s. 2188;

YILDIRIM, Reformatio İn Peius, s. 155.

390 _{MERAKLI YAYLA, s. 93, 94; PEKCANITEZ / ÖZEKES / AKKAN / TAŞ KORKMAZ, C.3.} s. 2188, 2189.

124 Belirtildiği üzere kanun yollarında usûli kazanılmış haktan söz edebilmek için bir bozma kararı olması ve mahkemece bu karara uyulması gerekmektedir. 20 Temmuz 2016’dan sonra uygulanmaya başlayan istinaf kanun yolu sisteminde bölge adliye mahkemesi bozma kararı vermesi mümkün değildir. Bölge adliye mahkemesi incelemesinde istinaf başvurusunu reddedebileceği gibi; işin esasına girerek de karar verebilecektir. İşin esasına girip doğrudan karar vermesi halinde veya Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 353 fıkra 1 bent a’da belirtilen hallerde dosyayı ilk derece mahkemesine iade ettiği hallerde Yargıtay’ın bozma kararı gibi bir durum ortaya çıkmayacaktır Bu sebeple istinaf kanun yolu incelemesinde usûli kazanılmış

hak durumu ortaya çıkmayacaktır.391

3.1.10 İcra Mahkemesi Kararlarına Karşı İstinaf Kanun Yoluna Kötü Niyetle