Görevsizlik ve Yetkisizlik Üzerine Verilen Kararlar

Esas itibariyle İcra ve İflas Kanunu madde 4 hükmü icra mahkemelerinin görevini, icra ve iflas dairelerinin işlemlerine karşı yapılan şikâyetlerin ve itirazların incelenmesi ve karara bağlanması şeklinde belirtmiştir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 1 ve devamında düzenlenen görev kuralları ise niteliğine aykırı düşmediği hallerde İcra ve İflas Kanunu’nun göreve ilişkin kurallarıyla birlikte uygulanacaktır. Örneğin Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 20’de “Görevsizlik veya Yetkisizlik Kararı Üzerine Yapılacak İşlemler ve Yargı Yeri Belirlenmesi” başlığı altında düzenlenen kurallar icra mahkemelerince uygulanacaktır. Önemle belirtmek gerekirse Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda belirtildiği şekliyle göreve ilişkin kurallar kamu düzeninden olup davanın her aşamasında taraflarca ileri

sürülebileceği gibi mahkemece re’sen de gözetilebilecektir.259

Yukarıda icra mahkemesinin görevine giren işler sırasıyla belirtilmişti. Bu görevleri tekrara kaçmamak için yeninden sıralanmayacaktır. İcra mahkemelerine yapılan başvuruda hâkim o uyuşmazlığı çözmede kendisini görevli görmezse görevsizlik karar verecektir. Bu görevsizlik kararında dosyanın kesinleşme tarihinden itibaren iki hafta içerisinde başvurulması halinde görevli mahkemeye gönderileceği

77

aksi takdirde davanın açılmamış sayılmasına karar verileceği belirtilecektir.260

Verdiği bu kararla birlikte hâkim dosyadan elini çekecek ve dosya usûle ilişkin nihai kararla sona ermiş olacaktır. Bu karara karşı, taraflar dosyanın görevli mahkemeye gönderilmesini talep edebileceği gibi karar eğer kesin değilse istinaf kanun yoluna götürebileceklerdir. Belirtildiği üzere istihkak iddiasına karşı dava olarak açılan iptal davalarının davaya cevap süresi içerisinde ileri sürülmesi gerekmektedir. Aksi takdirde süre geçirildiyse mahkeme görevsizlik kararı vermek durumundadır. Bu halde mahkeme usûle ilişkin nihai kararını kurmakta, işin esasına girmemekte ve verdiği karar usûle ilişkin nihai karar olmaktadır.

Görevsizlik kararı gibi yetkisizlik kararları da mahkemelerin usûle ilişkin nihai kararlarındandır. Yetki, bir uyuşmazlığa ya da davaya hangi yer mahkemesince

bakılacağını belirleyen kuraldır.261

Yetki kuralları Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 5 ve devamında düzenlenmiştir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 1 fıkra 8, Adalet Bakanlığı’nın icra dairelerini bir arada bulundurmaya ve aynı icra mahkemelerine bağlamaya yetkili olduğunu düzenlemiştir. İcra ve İflas Kanunu madde 4 fıkra 1 hükmüne göre Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun olumlu görüşüyle Adalet Bakanlığı tarafından icra mahkemeleri birden fazla kurulabilir. Birden fazla icra mahkemesinin bulunduğu yerlerde iş dağılımı ve buna ilişkin esaslar Hâkimler ve Savcılar Kurulu tarafından belirlenir. Birden fazla icra mahkemesi olduğu hallerde, icra ve iflas daireleri, icra mahkemelerine Adlî Yargı Adalet Komisyonu Başkanlıklarınca dönüşümlü olarak bağlanır. Böylelikle icra dairelerinin işlemlerinin şikâyet ya da itiraz yoluyla denetleyen icra mahkemelerinin yetkisini belirleme konusunda bir tereddüt meydana gelmeyecektir. Hangi icra dairesinin işlemi şikâyet ya da itiraz yoluna götürülecekse o icra dairesinin bağlı olduğu yer icra mahkemesine başvurulacaktır. Ancak bir şekilde uyuşmazlık yetkisiz icra mahkemesinin önüne gelirse mahkemece yetkisizlik kararı verilecek ve dosyanın iki hafta içinde yetkili icra mahkemesine gönderilmesini aksi halde davanın açılmamış sayılacağına karar

verileceğini belirtecektir.262

Usûle ilişkin nihai kararla dosyadan elini çeken icra mahkemesi kararına karşı istinaf kanun yoluna başvurulabilecektir. Her ne kadar icra

mahkemelerinin yetkilerinin uygulamada pek problem çıkartmayacağı

260

ARSLAN / YILMAZ / TAŞPINAR AYVAZ, s. 200; PEKCANITEZ / ÖZEKES / AKKAN /

TAŞ KORKMAZ, C.1. s. 245; UMAR, s. 89, TANRIVER, s. 150.

261 _{YILMAZ, C.1, s. 259.} 262 _{KURU, Ders Kitabı, s. 82.}

78 söylenebilecekse de kanun koyucu bazı hallerde yetkiye ilişkin özel düzenlemeler getirmiştir. Aynı zamanda bazı düzenlemelerde de hem yetkiye hem göreve ilişkin özel hükümler getirmiştir. Bunlardan bazılarını kendine has özellik göstermesi sebebiyle incelenecektir.

İcra ve İflas Kanunu madde 134 fıkra 4 ihalenin feshine ilişkin şikâyet görevsiz veya yetkisiz icra mahkemesi veya başka mahkemeye yapılırsa, icra mahkemesince veya başka mahkemece evrak üzerinde inceleme yapılarak başvuru tarihinden itibaren en geç on gün içinde görevsizlik veya yetkisizlik kararı verileceğini ve bu kararlar kesin olacağını belirtmiştir. Gerçekten de borçlunun taşınmazları her zaman icra takibinin yapıldığı yerde bulunmamaktadır. Niteliği gereği bazı taşınırların da sökülüp satış mahalline getirilmesi mümkün olmadığından icra dairelerinin yetki çevresi dışında kalmaktadır. Bu sebeple icra dairesi bu gibi hallerde başka icra dairelerinden İcra ve İflas Kanunu madde 79, m. 360 gereğince istinabe yoluyla yardım talep eder. Anılan madde gereğince de şikâyetler o yer icra mahkemesince incelenecektir.

İcra ve İflas Kanunu madde 50 yetki hususunda özel bir düzenleme getirmiştir. Para ve teminat borcu için takiplerde Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun yetkiye ilişkin hükümlerine atıfta bulunulmuştur. Takibe esas olan akdin yapıldığı icra dairesinin de takibe yetkili olduğu belirtilmiştir. Yetkiye ilişkin itirazın da esasla birlikte yapılması halinde icra mahkemesinin yetki incelemesini öncelikle yapması ve bir karar vermesi gerektiği belirtilmiştir. İki icra mahkemesi arasında yetki konusunda ihtilaf çıkması halinde İcra ve İflas Kanunu madde 50 fıkra 3, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu madde 25’e gönderme yaparak uyuşmazlığın çözüleceği öngörülmüştür. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu madde 25, Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 22’ye denk gelmektedir. Bu sebeple Hukuk Muhakemeleri Kanunu düzenlemesine göre iki icra mahkemesi arasında yargı çevrelerinin belirlenmesi konusunda tereddüt varsa bunun bölge adliye mahkemesince çözüleceği kararlaştırılmıştır. Anılan maddenin ikinci fıkrasında ise; iki mahkemenin aynı dava hakkında göreve veya yetkiye ilişkin olarak verdikleri kararların kanun yoluna başvurulmaksızın kesinleşmesi halinde, görevli veya yetkili mahkemenin bölge adliye mahkemesince belirleneceği düzenlenmiştir.

79 Kıymet takdirine ilişkin şikâyetin yetkisiz icra mahkemesine yapılması halinde İcra ve İflas Kanunu madde 128/a fıkra 4 özel bir düzenleme getirmiştir. Mahkeme yetkiye ilişkin kararını dosyanın kendisine geldiği andan itibaren on gün içerisinde inceleyecek ve eğer yetkisiz olduğunu düşünüyorsa yetkisizlik kararı verecektir. İcra mahkemesinin verdiği bu karar kesin olup İcra ve İflas Kanunu madde 363’e göre de istinaf kanun yoluna götürülmesi mümkün olmadığı belirtmiştir. Bu kararlara karşı Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 20’de belirtilen yollar kullanılmadan doğrudan yetkili icra mahkemesine gönderilmesi talep edilmelidir.