İstanbul Menkul Kıymetler Borsası

Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsası ya da kısaca ĠMKB , sermaye piyasasında faaliyet gösteren banka ve aracı kurumlara saklama ve takas hizmeti veren kuruluĢtur. Aynı zamanda özel bütçesi ve gelir kaynakları olan özerk nitelikli, tüzel kiĢiliğe sahip bir mesleki kuruluĢtur.

Mevzuatımıza göre borsalar, menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının, güven ve istikrar içinde, serbest rekabet koĢulları içinde kolayca alınıp satılabilmesine olanak sağlayan, oluĢan fiyatları saptamaya ve açıklamaya yetkili bulunan kamu tüzel kiĢileridir.(Tanör, 1999:390)

Dilbaz (Ağustos 2004) te ĠMKB‘nin tanımını Ģu Ģekilde yapmıĢtır; ĠMKB‘nin temel fonksiyonu halka arz edilmiĢ olan menkul kıymetlere güvenli ve istikrarlı bir ortamda likidite imkânı sağlamak olmakla birlikte, gerek ilsem gören Ģirketlerin bedelli sermaye artırımları yoluyla; gerekse halka arzların ĠMKB Birincil Piyasa‘da yapılmasına imkân sağlanmasıyla doğrudan, ĠMKB‘de iĢlem görecek olmanın Borsa dıĢı halka arzlara talep yaratması nedeniyle de dolaylı olarak, Sermaye Piyasası Kanunu‘nda yer alan anlamıyla tasarrufların menkul kıymetlere yatırılarak halkın iktisadi kalkınmaya etkin bir Ģekilde katılmasının sağlanmasına yardımcı olmaktadır.

ĠMKB TeĢkilat, Görev ve Esasları Yönetmeliği md. 6 ya göre ĠMKB, Menkul Kıymetler Borsaları Hakkında 91 sayılı KHK uyarınca kurulmuĢ, yetkilerini kendi

sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanan ve Sermaye Piyasası Kurulu‘nun gözetim ve denetimi altında olan tüzel kiĢiliği haiz bir kamu kurumudur.

Borsaya üye olabilecek, yani Borsa‘da iĢlem yapabilecekler SPK‘dan faaliyetleri için yetki belgesi almıĢ;

Yatırım ve kalkınma bankaları, Ticari bankalar,

Aracı kurumlardır. (ĠMKB, 2001:181)

ĠMKB‘nin resmi internet sitesi www.imkb.gov.tr adresinde tarihsel geliĢimi: 1985 Aralık: Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsası‘nın açılması,

1986 3 Ocak‘ta Cağaloğlu‘ndaki binada alım satımın baĢlaması,

1987 Ekim daha önce haftalık olarak hesaplanan Borsa endekslerinin günlük olarak hesaplanmaya baĢlaması,

1987 Kasım: Karaköy‘deki yeni binaya taĢınılması ve iĢlemlerin pano sisteminde gerçekleĢtirilmeye baĢlanması,

1989 Temmuz: Takas ve Saklama Merkezi‘nin kurulması,

1989 Ağustos: Yabancı yatırımcılara Türkiye‘deki her türlü menkul kıymete yatırım yapma ve karlarını transfer etme imkânı veren 32 sayılı Kararın yayımlanması,

1991 Haziran: Tahvil ve Bono Piyasası‘nın kurularak Kesin Alım-Satım Pazarı‘nın faaliyete baĢlaması,

1992 Ocak: Takas ve Saklama Merkezi‘nin ayrı bir Ģirket haline dönüĢtürülmesi,

1992 ġubat: Borsa kotundaki özel sektör tahvilleri ile gelir ortaklığı senetlerinin Tahvil ve Bono Piyasası Kesin Alım-Satım Pazarı‘nda iĢlem görmeye baĢlaması,

1992 Ekim: ĠMKB‘nin Dünya Borsalar Federasyonu‘na (WFE, önceki ismi FIBV) tam üye olarak kabul edilmesi,

1993 Ocak: Rüçhan Hakkı Kupon Pazarı ve Yeni Hisse Pazarı‘nın kurulması,

1993 ġubat: Tahvil ve Bono Piyasası Repo-Ters Repo Pazarı‘nın faaliyete baĢlaması,

1993 Ekim: ĠMKB‘nin SEC (U.S. Securities and Exchange Commission) tarafından yatırım yapılabilir yabancı borsa olarak tanınması,

1993 Aralık: Bilgisayarlı alım-satım sistemine 50 Ģirketle baĢlanması, 1994 Temmuz: Birincisi 10:00-12:00, ikincisi 14:00-16:00 saatleri

arasında olmak üzere seans sayısının 2‘ye, günlük iĢlem süresinin toplam 4 saate çıkarılması,

1994 Kasım: Hisse senetlerinin tümünün bilgisayar ortamında alım satımına baĢlanması,

1995 Mayıs: ĠMKB‘nin Ġstinye‘deki yeni binasına taĢınması,

1995 Mayıs: Avrasya Borsalar Birliği‘nin (FEAS) ĠMKB baĢkanlığında, 12 üyeyle kurulması,

1995 Mayıs: ĠMKB‘nin Japon Aracı Kurumlar Birliği (JSDA) tarafından yatırım yapılabilir yabancı borsa olarak tanınması,

1995 Temmuz: ĠMKB Takas ve Saklama A.ġ.‘nin banka statüsüne geçmesi,

1999 Elektronik Rapor Dağıtımı (ERD)‖ projesi kapsamında Hisse Senetleri Piyasası ile Tahvil ve Bono Piyasasında gerçekleĢen iĢlemlere ait dökümlerin internet aracılığıyla üye ofislerine elektronik ortamda iletilmeye baĢlanması,

2007 Nisan: ĠMKB Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası bünyesinde Uluslararası Tahvil Pazarının, T.C. Hazinesinin ihraç ettiği ve Borsa kotunda bulunan Eurotahviller ile faaliyete geçmesi (16 Nisan 2007), 2009 ġubat: ġehir endekslerinin 9 il için hesaplanmaya baĢlanması.

2.1.3.4.1 İMKB’ nin Görev ve Yetkileri

ĠMKB‘ nin görev ve yetkilerini aĢağıdaki gibi sıralayabiliriz. (ĠMKB, 2001:181) Menkul kıymetlerin borsa kotuna alınması ile ilgili baĢvuruları Kotasyon Yönetmeliği‘nde belirtilen esaslar dahilinde incelemek, ek bilgi ve belgeler istemek, baĢvuruları değerlendirmek ve karara bağlamak,

Kanuni gerekler yerine getirilerek para, kambiyo ve kıymetli maden ve taĢlar ile vadeli iĢlemlerle ilgili piyasalar açmak,

Borsa‘da iĢlem görebilecek menkul kıymetler için türlerine göre menkul kıymetler pazarları oluĢturmak, bu pazarlarda iĢlem görecek menkul kıymetleri belirlemek ve borsa bülteninde yayınlamak, pazarlara borsa binasında yer tahsis etmek,

Borsa‘da pazarların çalıĢma gün ve saatlerini belirlemek ve borsa bülteninde ilan etmek,

Borsa pazarlarında yapılan iĢlemler sonucunda oluĢan fiyatları ve bu fiyatlardan yapılan toplam iĢlem miktarlarını seans bitiminde ilan etmek,

Borsada yapılan alım, satım iĢlemlerini güven ve istikrar içinde serbest rekabet Ģartları altında kolayca ve düzenli bir Ģekilde yürütülmesini sağlamak, bu kuralların dıĢına çıkan borsa üyelerine, ―ĠMKB Yönetmeliği‖nde belirtilen yaptırımları uygulamak,

Borsada olağan dıĢı olumsuz geliĢmelerin meydana gelmesi halinde, mevzuatın verdiği yetkiler içinde gerekli önlemleri almaktır.

2.1.3.4.2 İMKB’nin Teşkilat Yapısı

ĠMKB‘nin teĢkilat yapısı ve organların görevlerini ĠMKB‘nin Sermaye Piyasası ve Temel Bilgiler Kılavuzunda kısaca Ģu Ģekilde belirtilmiĢtir. (ĠMKB, 2004:181,185)

ĠMKB , Genel Kurul , Yönetim ve Denetleme Kurulu ile Komiteler ve Borsa BaĢkanı‘na bağlı BaĢkanlık TeĢkilatından oluĢur.

Genel Kurul: Borsa üyelerinden meydana gelir. Borsanın üst karar organıdır.

Yönetim Kurulu: Bir baĢkan ve 4 üyeden oluĢur. BaĢkan, CumhurbaĢkanı, BaĢbakan ve ilgi bakan tarafından imzalanan müĢterek kararname ile tayin edilen Borsa BaĢkanıdır. BaĢkanlık teĢkilatının baĢı ve Borsanın en üst amiridir. Üyeler, genel kurulca seçilir ve kendi aralarında bir baĢkan vekili seçerler.

Denetleme Kurulu: Borsanın denetleme organı, borsa genel kurul tarafından, genel kurul üyeleri arasından veya dıĢarıdan 2 yıl için seçilen 2 denetçiden oluĢur.

Komiteler: borsada bir baĢkan ve iki üyeden oluĢan üç komite bulunur.

Kotasyon Komitesi: Menkul kıymetlerin borsa kotuna alınması için yapılan baĢvuruları değerlendirerek raporunu yönetim kuruluna sunar.

Disiplin Komitesi: düzeni ve dürüstlüğü bozan ve Borsa islerine hile karıĢtıran, Borsa islerinin açık,düzenli ve dürüst yürütülmesi için yapılan düzenlemelere uymayanlarla ilgili kararlar alarak Yönetim Kurulu‘nun onayına sunulmasından sorumludur.

Uyuşmazlık Komitesi: Borsa Üyelerinin kendi aralarında veya borsa üyesi ile müĢterisi olan yatırımcılar arasında Genel Yönetmelik‘in 54. maddesinde tanımlanan ―Borsa ĠĢlemi‖nden kaynaklanan uyuĢmazlıkların incelenmesinde ve sonuçlandırılmasında Yönetim Kuruluna yardımcı olur.

Başkanlık Teşkilatı: Borsa baĢkanı ve ona bağlı tüm kiĢi ve birimlerden oluĢur.