Stratejik rezervler, bir güç sisteminin belirli birimlerine yönelik KÖM’dir. Kapasite Ödemeleri ve Kapasite İhaleleri ile karşılaştırılabilirler, ancak temelde iki ana nedenden dolayı onlardan farklıdırlar:
• Kapasite Ödemeleri de hedefe yönelik mekanizmalar olabilse de, Stratejik Rezerv kapsamında miktarlar İSİ tarafından, fiyat da piyasa tarafından belirlenir (bu, Kapasite İhalelerinde ortak bir özelliktir).
• Kapasite İhaleleri ve Stratejik Rezerv için ana tahsis mekanizması ihaleler olsa da, Stratejik Rezervde birimler yalnızca enerji piyasasının dışındadır.
Belçika, Finlandiya, Norveç, İsveç, Almanya ve Yeni Zelanda, bu tür güvenilirlik bazlı bir mekanizmayı kullanan iyi pazar örnekleridir.
◼ Mekanizma
Avantajlar
•Fiyatlar idari olarak ve önceden belirlendiğinden ve değişmeleri öngörülmediğinden, düzenleyici kurumlar bu politikanın tahmini maliyetlerini kolayca hesaplayabilir.
•Yatırımcılar tarafından basit olarak algılanır
•Sisteme yeni kapasite çekmekte çok etkilidir
Dezavantajlar
•Siyasi liderler son kullanıcılar/seçmenler için politikanın maliyetini düşürmeye
çalışacaklarından, siyasi olarak yanlı olabilir.
•Pek çok durumda, fiili teslimatla ilgisi yoktur (İspanya, başlangıçta ICAP piyasaları), ancak bunun üstesinden gelinebilir (Arjantin, İspanya değişiklikten sonra UCAP)
•Fazla yatırım yapma eğilimi nedeniyle sistem için toplam maliyeti artırır
•Fiyatlar merkezi olarak hesaplanır, piyasa tarafından sabitlenmez, bunlar optimal olmayan ödemelere ve dolayısıyla optimal olmayan kapasiteye neden olabilir
•Yalnızca enerji piyasasında fiyat sinyallerini bozar
•Diğer mekanizmalar, mevcut kapasite için daha düşük bir maliyetle eşit güvenilirlik sonuçları elde edebilir
Genellikle, zorunlu rezerv miktarı, merkezi bir kurum (düzenleyici kurum, İSİ) tarafından elektrik piyasasındaki gerçek kapasite ile gerekli hedef kapasite (talep, üretim ve iletim şebekesi gelişim tahminlerine dayalı olarak) arasındaki fark olarak hesaplanır. Kapasite, piyasanın dışından kapasite sağlamaya veya piyasadan çıkmaya istekli olanlar için ihaleye çıkarılır (çeşitli yöntemler mevcuttur) ve kazanan teklif sahipleri Sİ/İSİ ile özel sözleşmeler yapar.
Kapasite sağlayıcıları enerji piyasasının dışında olduğu için stratejik rezerv özünde Kapasite Ödemesinden farklıdır. Bu şekilde, eylemleri enerji piyasasında satış yapan oyuncuların aldıkları kararları etkileyemez ve fiyat çarpıklıkları ortaya çıkmaz. Bu da ani fiyat değişimleri üzerindeki etkiyi sınırlar (eğer mevcut olsalardı, ani fiyat değişimleri daha seyrek olurdu).
Bu rezervler, kapasite tahsis edilmeden önce belirlenmiş teknik kriterler kapsamında Sİ/İSİ tarafından etkinleştirilir. Yalnızca piyasa dışı birimler uygundur, bu nedenle bazı Avrupa ülkelerinde (Almanya, Belçika), aksi takdirde devre dışı olacak olan kullanım ömrü dolmak üzere olan termik santraller bu mekanizmaya dahil edilmiştir.
Almanya örneğinde, dört ayrı iletim şebekesi ve İSİ ile, ihaleyle kapasite satışı için ortak bir ihale platformu oluşturulmuştur.
◼ Ödemeler
Stratejik rezerv sağlayıcılarına yapılan ödemeler, genellikle ihale belgelerinde belirtilen çeşitli şekillerde olabilir: Doğrudan ödemeler (€/MW/yıl), opsiyon ödemeleri (işlem fiyatları dahil) veya her iki unsurun kombinasyonları.
Eğer piyasa doğru cevabı vermiyorsa, bu rezerv birimleri son çare çözümü olarak devreye girer; bu nedenle kıtlık sinyalini vermek için referans piyasa fiyatının üzerinde devreye girmeleri gerekir. Dolayısıyla bazı verimsizlikler söz konusudur.
Stratejik rezerv, daha geniş pazara müdahale etmemek için, Kayıp Yük Değerine (KYD) yakın bir fiyattan devreye girmelidir. Böylelikle piyasada doğal fiyat oluşum süreci etkilenmemelidir ve üreticiler stratejik rezerv yokmuş gibi yatırım teşvikleri alır.11
Her durumda, kapasite ihaleye çıkarılırsa, piyasa en uygun fiyatlı çözümü bulma eğiliminde olacaktır. Rekabet açısından kısa vadeli sözleşmeler tavsiye edilmektedir.
◼ Süre
İSİ/merkezi kurum, sonraki yıllar için gerekli olan stratejik rezerv kapasitesini belirler (süre uzunluğu 1 ile 5 yıl arasında değişebilir) ve sözleşme uzunlukları da buna göre değişebilir.
Kısa vadeli sözleşmeler (1 yıllık), kapasite sağlayıcılara sistemde kalıp kalmamaya veya sistemden ayrılıp ayrılmamaya karar verme esnekliği sağlar (bunların, eskimiş altyapısı veya düşük kullanım faktörleri nedeniyle kullanımdan kaldırılma zamanı yaklaşmış birimler oldukları unutulmamalıdır). Aynı zamanda kapasite sahipleri arasındaki rekabeti de teşvik ederler.
◼ Diğer Özellikler
11 ACER, 2013. Kapasite ücretlendirme mekanizmaları ve iç elektrik piyasası.
Gelecek için gerekli hedeflenen kapasite öngörüsü yapılıyorsa, bu birimler enerji piyasasının dışında kaldığı sürece yeni üretim potansiyel olarak katılabilir. İhaleye talep kaynakları ve depolama birimleri de katılabilir.
Aktivasyon, süre uzunluğu ve bildirim sürelerine ilişkin teknik şartların sözleşmelerde açıkça belirtilmesi gerekir (aşırı kısıtlayıcı koşullar yüksek fiyatlara neden olabilir).
Sistem üzerindeki etkisi, aktivasyonu için belirlenen kurallara bağlıdır: Genellikle, sistem için sıkıntı süreleri bir eşik fiyatla belirlenir ve ardından stratejik rezerv aktive edilir. Bu eşik çok düşükse, tüm üreticiler için bir tavan fiyat görevi görecektir. Ancak, eşik doğru seviyede (KYD) ayarlanırsa, toptan satış fiyatlarında herhangi bir bozulma olmamalıdır.
AB, piyasalar yeni bir dengeye ulaşana kadar artan kesintili kapasiteyi desteklemek için bu tür mekanizmaları bir geçiş aracı olarak tavsiye etmektedir. Aşağıdaki ülkeler halihazırda stratejik rezerv mekanizmaları uygulamaktadır:
• Finlandiya, 2011 yılında 600 MW kapasiteli bir stratejik rezerv mekanizmasını uygulamaya koymuştur. Ancak 2013 yılında kapasite 365 MW'a düşürülmüştür.
• İsveç, 2011'de 2020'ye kadar kademeli olarak kullanımdan kaldırılacak olan bir rezerv başlatmıştır. Kapasite şu anda 1.500 MW civarındadır.
• Belçika, 2014 yılında 850 MW kapasiteli bir stratejik rezerv kurmuştur. 2014 kışında, üç nükleer santralin (Doel 3, Doel 4 ve Tihange 2) beklenmedik şekilde kullanılamaz hale gelmesi kıtlığı artırmıştır. Kıtlık durumlarının beklemesine rağmen ılıman kış ve piyasa tepkileri nedeniyle yük kaybı yaşanmamıştır. Daha ayrıntılı bir açıklama bölüm 4.4.8'de bulunabilir.
• Polonya'da stratejik bir rezerv için gerekli kapasite 800 ila 1.000 MW arasındadır.
◼ Avantajlar ve Dezavantajlar