İdârî işlemler beş açıdan tasnife tabi tutul-maktadır. Bu tasnifler, organik açıdan, maddî açıdan, irâdelerin açıklanması açılarından, hukuksal etkilerinin niteliği açısından ve iptal davalarına konu edilme açısından yapılmaktadır.
Organik Açıdan İdârî İşlemler
İdâre işlevi sadece devletin yürütme organının doğal uzantısı konumunda olan idâre aygıtı tara-fından değil, devletin bütün organları taratara-fından yerine getirilmektedir. Böyle olunca idârî işlemler, sadece yürütme organı veya idâre aygıtı tarafından değil, bütün devlet organları tarafından yapılma-sı da doğaldır. İşte organik tasnif bir idârî işlemin hangi devlet organı tarafından yapıldığını belirle-yen bir tasniftir. Organik tasnife göre idârî işlemler;
yasama organının idârî işlemleri, yargı organının idârî işlemleri ve yürütmenin (idârenin) idârî iş-lemleri olmak üzere üçe ayrılmaktadır.
Yasama Organının İdârî İşlemleri Yasama işlevi içerisinde değerlendirilemeyen ve yasama işlevinin daha kolay ve verimli yerine geti-rilmesine yönelik olan, yasama organının günlük, ortak gereksinimlerini karşılama amacı güden ve yasama organı içinde yer alan kamusal makamların tek yanlı irâde açıklamasıyla oluşan kamu hukuku işlemlerine, yasama organının idârî işlemleri denir (Akyılmaz-Sezginer, 2001, s.32; Gözübüyük-Tan, 1999, s.136). Örneğin milletvekillerinin
aylıkları-nın hesaplanarak bordrolarıaylıkları-nın yapılması, millet-vekilleri için danışman atanması vs. yasama organı-nın idârî işlemleridir.
Yargı Organının İdârî İşlemleri
Yargı işlevi içerisinde değerlendirilemeyen ve yargı işlevinin daha kolay ve verimli yerine geti-rilmesine yönelik olan, yargı organının günlük, ortak gereksinimlerini karşılamayı hedefleyen ve yargı organı içinde yer alan kamusal makamların tek yanlı olarak irâde açıklamasıyla oluşan kamu hukuku işlemlerine, yargı organının idârî işlemleri denir (Sarıca, 1949, s.206; Gözübüyük-Tan, 1999, s.139). Örneğin; adalet komisyonunun, başkanı tarafından toplantıya çağrılması, yargıcın, mah-keme kaleminde görev yapan memurlar arasında görev dağılımı yapması, mahkeme binasının ısıtıl-masına yönelik yakıt ihalesine çıkılması için karar alınması vs. yargı organının idârî işlemleri olarak hukuk dünyasına çıkarlar.
Yürütmenin (İdârenin) İdârî İşlemleri İdârenin yapmış olduğu idârî işlemler şöyle tanımlanabilir: Yürütme organı ve onun doğal uzantısı konumundaki idâre aygıtının, kamusal yetkileri kullanarak tek yanlı irâde açıklamasıyla oluşan kamu hukuku işlemlerine, idârenin idârî işlemleri denir (Özay, 1996, s.317). Bu tür idârî işlemlere; olağanüstü hâl ilanından kamulaştır-maya, bir öğrencinin kaydının yapılmasından ge-nelkurmay başkanının atanmasına kadar binlerce örnek verilebilir.
Fakültenzin size mezun etme işlemi ile fakülte idâresinin sahip olduğu üs-tün ve ayrıcalıklı yetkiyi iliş-kilendiriniz.
İdârî işlemin özelliklerini
araştırınız. İdârî işlemin özelliklerini
anlatınız?
Öğrenme Çıktısı
1 İdârî işlem kavramını özetleyebilme
Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş
Maddi Açıdan İdârî İşlemler
İdârî işlemlerin, doğurdukları hukuksal sonuca göre kendi aralarında yapılan tasnife, maddî açıdan tasnif denmektedir. Bu tasnife göre idârî işlemler, dörde ayrılmaktadır. Bunlar; genel düzenleyici iş-lemler, birel işiş-lemler, karma işlemler ve birden çok ilgiliye yönelik bireysel işlemlerdir.
Genel İşlemler
Genel işlemler ile sürekli, soyut, nesnel ve genel durumlar belirlenir. Bunlar, hukuk düzenine yeni kurallar getiren, var olan kuralları veya bir kuralı değiştiren ya da kaldıran işlemlerdir. İdârî işlem ni-teliğindeki genel işlemler; tüzükler, yönetmelikler ve adsız düzenleyici işlemlerdir. Genel işlemlere
“kural işlem”, “düzenleyici işlem” ve “genel düzen-leyici işlem” de denmektedir. Kural işlemler, bir kez uygulanmakla tükenmezler, kişisel değildir, kapsa-mına giren her kişi, nesne ve olaylara sürekli biçim-de uygulanırlar. Genel işlemler, hukukun uygun gördüğü araçlarla yayınlanırlar veya duyurulurlar (Gözübüyük-Tan, 1999, s.890).
Tüzük
Bir kanunun uygulanmasını göstermek veya emrettiği işleri belirtmek üzere, kanu-na aykırı olmamak şartıyla ve Danıştay’ın incelemesinden geçirilerek Bakanlar Ku-rulunca çıkarılan yazılı hukuk kuralları idi. Parlamenter rejim dönemimizde çıka-rılan tüzükler, yürürlükten kaldırılıncaya kadar veya Danıştay tarafından iptal edi-linceye kadar yürürlükte kalacaklardır.
Yönetmelik
Devlet teşkilatı içinde bulunan Devlet veya kamu tüzel kişiliğine sahip idârelerin kendi alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlayan veya kendi idârelerinin çalışma yöntemlerini düzenleyen hukuk kurallarıdır.
Adsız Düzenleyici İşlem
Anayasada yer alan tüzük ve yönetmelik dışında, idârenin bu isimleri kullanma-dan, yasal yetki ile ve yasalar çerçevesin-de kural koyduğu işlemlere verilen genel isimdir.
Parlamenter Rejim dönemimizce bir yasanın uygulanmasını göstermek veya emrettiği işle-ri belirtmek üzere, kanunlara aykırı olmamak ve Danıştay’ın incelemesinden geçirilmek koşuluyla Bakanlar Kurulu tarafından tüzükler çıkarılmak-taydı. Cumhurbaşkanlığı sistemimizde yeni tüzük-ler çıkarılmayacaktır. Ancak, Anayasanın geçici 21.
maddesinin (F) fıkrasının, “Bu (6771 sayılı) Kanu-nun yürürlüğe girdiği tarihte yürürlükte bulunan ka-nun hükmünde kararnameler, tüzükler, Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan yönetmelik-ler ile diğer düzenleyici işlemyönetmelik-ler yürürlükten kaldırıl-madıkça geçerliliğini sürdürür…” hükmü gereğince, yürürlükten kaldırılmadıkça veya Danıştay tarafın-dan İdari Yargılama Usulü Kanunun 7. maddesi-nin fıkrası çerçevesinde Danıştay tarafından iptal edilmedikçe yürürlükte kalacaktır.
Burada bir konuya daha işaret etmekte fayda vardır. Adsız düzenleyici işlemlerin de aslında bir adı vardır. Fakat adları anayasada geçmemektedir.
Onun için hukuk biliminde bunlara adsız düzen-leyici işlem denmektedir. Cumhurbaşkanlığı siste-mimizde en önemli adsız düzenleyici işlem türü, cumhurbaşkanı kararları olmuştur.
Birel İşlemler
Genel düzenleyici işlemlerin, belli bir kişiye, nesneye veya olaya uygulanması sonucu ve yalnız bunlar için geçerli durumlar oluşturan işlemlerdir (Çağlayan, 2000, s.45). Bunlara, “bireysel işlem”
de denmektedir. Bu tür işlemlerin hem öznesi hem de özne için oluşturduğu durum bellidir. Örneğin, bir öğrencinin bir bölüme kayıt yaptırması, ka-yıt yenilemesi, belediyenin yıkım kararı vs. Birel işlemler, ilgilisine kural olarak tebliğ edilir. Birel işlemler kendi içlerinde koşul işlemler ve öznel iş-lemler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Koşul İşlemler
Bir kişi, nesne ya da olaya ilişkin olarak yapılan genel bir hukuksal durumdan bir diğer hukuksal duruma geçme, hukuksal bir durumun içinde bu-lunma veya ondan çıkma sonucunu doğuran iş-lemlerdir (Özay, 1996, s.341; Akyılmaz-Sezginer, 2001, s.207). Koşul işlemlere “durum işlem,” “şart tasarruf” ve “şart işlem” de denmektedir. Bireysel bir işlem olan koşul işlemler, gerçek anlamda yeni bir hukuksal durum yaratmazlar. Koşul işlemler;
kişiyi, nesneyi veya olayı önceden var olan genel bir hukuksal duruma sokarlar. Belli kuralların kişiye, nesneye veya olaya uygulanmasını sağlarlar. Bu tür idârî işlemlerle oluşturulan hukuksal ilişkinin içeri-ği, nesnel olarak önceden çıkarılan hukuk kuralla-rıyla saptanmıştır. Gerek işlemi yapanların gerekse işlemden etkilenenlerin, koşul işlemin içeriğini be-lirleme hak ve yetkileri yoktur. Koşul işlemlere ör-nek olarak, ruhsat işlemleri, okullara kayıt işlemleri ve mezuniyet işlemleri gösterilebilir.
Öznel İşlemler
Belirli bir kişiye nesneye veya olaya özgü olarak yapılan ve bir benzeri bulunmayan bir durum oluş-turan işlemlere öznel işlem denir (Gözübüyük-Tan, 1998, s.312; Akyılmaz-Sezginer, 2001, s.208). Bu tür idârî işlemlerin en önemli özelliği, doğurdukla-rı hukuksal durumun daha önce hukuk ortamında hiç olmamasıdır. Örneğin, vergi tarh ve tahakkuk işlemleri, sınavlarda elde edilen notlar, öznel işlem niteliğindedir.
Karma İşlemler
Maddî açıdan hem genel düzenleyici işlem hem de birel işlem özelliği gösteren işlemlere karma iş-lem denmektedir (Özay, 1996, s.346). Örneğin imar planları ve belediye bütçeleri maddî açıdan karma nitelikli idârî işlemlerdir.
Birden Çok İlgiliye Yönelik Bireysel İşlemler
Bireysel nitelik taşıyan, fakat aynı durumda bu-lunan birden çok kişiyi ilgilendiren işlemlerdir. Bu tür işlemler, birel işlemler gibi yazılı ve kişisel bildi-rim yoluyla değil, ilgililerine ilân yoluyla duyurulur.
Birden çok ilgiliye yönelik bireysel işlemler, ge-nel idârî kararlar (gege-nel bireysel işlemler) ve otoma-tik işlemler olmak üzere ikiye ayrılırlar.
Genel İdârî Kararlar
Genele yönelik olmakla birlikte geçici nitelik-te etki yapan idârî işlemlerdir (Özay, 1996, s.332-333; Gözübüyük-Tan, 1998, s.310). Bu tür işlem-lerin uygulanması tamamlandıktan sonra kimlere yönelik olduğu rahatlıkla anlaşılabilir. Örneğin tra-fik polisinin yolu trafiğe kapaması, meteorolojiden alınan rapor doğrultusunda okulların tatil edilme-si, belli bir yörenin karantina altına alınması vs.
Otomatik İşlemler
Yürürlüğü sınırlı birel işlemlerin yenilenmesine veya, idârenin kabulünü gerektirmeyen başvurular üzerine yapılan işlemlere (örneğin memurun istifa-sı) otomatik işlemler denir. Bir bakıma günlük idârî hizmetlerin yürütülmesinin hızlanması ve tıkanma-ların önlenmesi için bu yönteme başvurulmaktadır.
Bu gibi durumlarda otomatik işlemlerden söz edilir (Gözübüyük-Tan, 1998, s.340). Otomatik işlem, birden çok kişi için ya da aynı durumda bulunan herkese uygulanan, isim yerleri boş bırakılmış bası-lı bir metne benzetilebilir. İşlemin tamamlanması, sadece isim yerinin doldurulması ile olur.
İradelerin Açıklanması Açısından İdârî İşlemler
İrâdelerin açıklanması açısından idârî işlemleri iki açıdan incelemek gerekir. Bir başka deyişle idârî işlemler bu başlık altında önce irâdeyi açıklama biçimi açısından, sonra da irâde açıklama nedeni açısından ele alınacaktır.
İradelerin Açıklanma Biçimi Açısından İdârî İşlemler
İrâdelerin açıklanma biçimi açısından idârî iş-lemler, basit, birleşme ve kolektif olmak üzere üçe ayrılırlar.
Basit İşlemler
Bir kamu görevlisinin irâde açıklamasıyla oluşan idârî işlemlere basit işlemler denir. Örneğin, öğretim üyesinin öğrenciye not vermesi, tek bir kamu görev-lisinin irâde açıklamasıyla oluşan idârî işlemdir (Ak-yılmaz-Sezginer, 2001 s.211; Özay, 1996, s.378).
Birleşme İşlemler
Birden fazla idârî makamın katılımıyla oluşan idârî işlemlere birleşme işlem denir. Birleşme iş-lemlerde, birden fazla idârî makamın irâdesi, belirli bir zamanlama sırası içerisinde açıklanır ve sonuç işlemi meydana getirirler. Fakat sonuç işlemi ger-çekleştirmeye yönelik her irâde açıklaması ayrı bir idârî işlem niteliğindedir. Birleşme işlemler, geniş anlamda birleşme işlem ve dar anlamda birleşme işlem olarak ikiye ayrılmaktadır.
Dar Anlamda Birleşme İşlem: İşlemin oluş-ması için açıklanan, birbirini izleyen ve tamamla-yan idârî makam irâdelerinin her biri ayrı bir idârî işlem niteliği taşıyorsa, hangisinin önce, hangisinin sonra açıklandığının biçim ve yöntem açısından fark edilebiliyorsa, dar anlamda birleşme işlemden söz edilir (Özay, 1996, s.384-385). Bu tür işlemlere
“zincir işlem”, “zincirleme işlem” veya gerçek an-lamda birleşme işlem de denmektedir (Odyakmaz, 1998, s.175). Örneğin, kamulaştırma ve rektör ata-ması böyledir. Dar anlamda birleşme işlemi oluştu-ran ve her biri tek başına dava konusu edilebilen işlemlere de “ayrılabilir işlem” veya “halka işlem”
denmektedir (GözübüyükTan, 1998, s.413-415).
Geniş Anlamda Birleşme İşlem: İşlemin oluş-ması için açıklanan, birbirini izleyen ve tamam-layan idârî makam irâdelerinin, hangisinin önce, hangisinin sonra açıklandığının biçim ve yöntem açısından fark edilemiyorsa, geniş anlamda birleş-me işlemden söz edilir (Özay, 1996, s.381-382).
Örneğin müşterek kararnameler, geniş anlamda birleşme işlemlerdendir.
Kolektif İşlemler
Birden fazla kamu görevlisinin bir araya gele-rek müzakere yaptıktan sonra aldıkları kararlara veya yaptıkları işleme, kolektif işlem veya toplu iş-lem denir (Akyılmaz-Sezginer, 2001, s.213; Özay, 1996, s.379). Örneğin yönetim kurulu kararları, genel kurul kararları, belediye meclisi kararları.
İradelerin Açıklanma Nedeni Açısından İdârî İşlemler
İradelerin açıklanma nedeni açısından idârî iş-lemleri re’sen yapılanlar ve katılma işlemler olmak üzere ikiye ayırmaktayız.
Re’sen Yapılan İdârî İşlemler
İdârî işlemin yöneldiği ilgilisinin herhangi bir talebi olmadan, idârenin re’sen icra yetkisine (Gi-ritli-Bilgen-Akgüner, 2001, s.754; Aslan-Berk, 2000, s.38) dayanarak yaptığı ve irâde açıklama-sıyla gerçekleşen idârî işlemlere resen yapılan idârî işlem denir. Bu tür idârî işlemler genellikle birey-lere yükümlülük getiren idârî işlemlerdir. Örneğin vergi tarh ve tahakkuku işlemleri bu türden idârî işlemlerdir.
Katılma İşlemler
İdârî işlemin yöneldiği ilgilinin, o işlemin ken-disi hakkında yapılması için işlemi yapacak idârî makama başvurması sonucunda yapılan idârî iş-lemlere katılma işlemler denmektedir (Odyakmaz, 1998, s.147; Özay, 1996, s.306). Bu tür idârî iş-lemlere örnek olarak, belediyenin inşaat veya iskân ruhsatı vermesini, öğrencinin kayıt yaptırmasını gösterebiliriz. Bu tür işlemlere sözleşme benzeri idârî işlemler de denmektedir. Katılma işlemler kendi aralarında açık kabul işlemleri, zımnî kabul işlemleri, açık ret işlemleri ve zımnî ret işlemleri ol-mak üzere dörde ayrılol-maktadır.
Açık Kabul İşlemleri: İdâreye yapılan başvuru doğrultusunda, idârenin karar alması durumunda ortaya çıkan işlemlere, açık kabul işlemleri denir.
Bu tür işlemlerin hukuka uygun yapılabilmesi için, başvuru sahibinin başvurusunun hukuka uygun ve meşru bir konuyu içermesi gerekir. Örneğin, gerekli koşulları sağlayarak kayıt yenilemesi için başvuran öğrencinin talebi doğrultusunda öğrenci kaydının yenilenmesi işlemi, açık kabul işlemidir.
Açık Ret İşlemleri: İdâreye yapılan başvurunun içerdiği talebin aksine idârenin karar alması duru-munda ortaya çıkan işlemlere, açık ret işlemleri
de-nir. Bu tür işlemlerin hukuka uygun yapılabilmesi için, başvuru sahibinin başvurusunun hukuka ay-kırı ve meşru olmayan bir konuyu içermesi gerekir.
Örneğin, sınavlarının tümünü başarıyla geçemeyen bir öğrencinin mezun olmak için yaptığı başvuru üzerine talebinin yazılı olarak reddi işlemi böyledir.
Zımnî Kabul İşlemleri: İdâreye yapılan başvu-ru üzerine, idârenin hiçbir şey yapmaması dubaşvu-ru- duru-munda, başvuru sahibinin talebinin kabul edilmiş sayılacağı hukuk kuralları tarafından açıkça düzen-lenmişse, bu gibi durumlarda ortaya çıktığı kabul edilen işlemlere, zımnî kabul işlemleri denir. Bu tür işlemlerin hukuka uygun yapılabilmesi için, başvu-ru sahibinin başvubaşvu-rusunun hukuka uygun ve meşbaşvu-ru bir konuyu içermesi gerekir. Zımnî kabul işlemleri istisnadır. Örneğin İmar Kanunun 30. maddesine göre belediyeler, valilikler mal sahiplerinin yapı kullanma izin taleplerini içeren müracaatlarını en geç otuz gün içinde neticelendirmek zorundadırlar.
Aksi hâlde bu sürenin sonunda yapının kullanıl-masına izin verilmiş sayılır.
Zımnî Ret İşlemleri: Bir katılma işlem yap-ması konusunda idâreye yapılan başvuru üzerine, idârenin herhangi bir cevap vermemesi durumuna zımnî ret işlemi denir. Bu tür işlemlerin hukuka uygun olabilmesi için, başvuru sahibinin talebinin hukuka aykırı ve meşru olmayan bir konuyu içer-mesi gerekir.
Hukuksal Etkisinin Niteliği Açısından İdârî İşlemler
İdârî işlemlerin doğurduğu hukuksal etkinin ni-teliği üç ayrı açıdan incelenebilir. Dolayısıyla, idârî işlemin sonucunun içeriği açısından, bireylerin sahip olduğu haklara etkisi açısından ve etkileme süresi açısından ayrı ayrı tasnife tabi tutmak gerek-mektedir.
İdârî İşlemin Sonucunun İçeriği Açısından İdârî İşlemler
Hukuksal etkisinin içeriği açısından idârî iş-lemler; üç türlüdür. Bunlar; emredici idârî işlemler, yapıcı idârî işlemler ve belirleyici idârî işlemlerdir.
Emredici İdârî İşlemler
İlgilisine bir şeyi yapması veya yapmaması ko-nusunda olumlu veya olumsuz belli bir davranışta bulunma ödevi getiren idârî işlemlerdir (Akyılmaz-Sezginer, 2001,s.213). Örneğin trafik polisinin trafiği düzenlemesine yönelik uyarıları ve işaretleri emredici idârî işlemlerdendir.
Yapıcı İdârî İşlemler
Bir hak veya hukuksal ilişkiyi kuran, kaldıran veya değiştiren idârî işlemlere yapıcı idârî işlemler denir (Günday, 2003, s.117; Akyılmaz-Sezginer, 2001, s.213). Örneğin, bir ruhsatın verilmesi, öğ-rencinin kaydının yenilenmesi vs. yapıcı idârî iş-lemlerdendir.
Belirleyici İdârî İşlemler
Belirleyici idârî işlemler mevcut bir hukuksal statüyü açıklayan veya tespit eden idârî işlemlerdir.
Bu tür idârî işlemler belirsiz bir durumu, somut olarak ve bağlayıcı biçimde belirler (Akyılmaz-Sezginer, 2001, s.214). İcrai nitelikte olmadıkları için yürütülmelerine gerek yoktur ve bu nedenle de iptal davalarına konu olmazlar. Mezun olmuş bir öğrenci için diploma düzenlenmesi, belirleyici bir işlemdir.
Bireylerin Sahip Olduğu Haklara Etkisi Açısından İdârî İşlemler
Bireylerin sahip olduğu haklara etkisi açısından idârî işlemler; yararlandırıcı idârî işlemler, yüküm-lendirici idârî işlemler ve güvence sağlayan idârî iş-lemler olmak üzere üçe ayrılmaktadırlar.
Yararlandırıcı İdârî İşlemler
Bir hak tanıyarak, ilgilisinin bir hakkını güç-lendirerek veya yükümlüğünü kaldırarak onun hareket alanını genişleten idârî işlemlere yararlan-dırıcı idârî işlemler denir (Günday, 2003, s.122).
İdârenin yararlandırıcı işlem yapması için mutlaka bir yasa hükmünün bulunması gerekmez. Örneğin bütün derslerini başarıyla geçen öğrencinin mezun edilmesi, bireylerin sahip olduğu haklara etkisi açı-sından yararlandırıcı idârî işlemlerdendir.
Yükümlendirici İdârî İşlemler
Var olan bir hakka müdahale ederek veya korunmasını engelleyerek, bireylerin hukuksal durumlarını sınırlayan, onlara yapmak, kaçınmak veya katlanmak yükümlülükleri getiren idârî işlemlere yükümlen-dirici idârî işlemler denir (Akyılmaz-Sezginer, 2001, s.214; Özay, 1996, s.380). Örneğin vergi tarh ve tahakkuku bu tür idârî işlemlerdendir.
Güvence Sağlayan İdârî İşlemler
İdârenin belli bir kamu hizmetini yerine getirme yükümlülüğünü gösteren fakat ilgilisi için yararlandı-rıcı nitelik taşıyan idârî işlemlere güvence sağlayan idârî işlemler denir (Akyılmaz-Sezginer, 2001, s.214).
Örneğin yapı kullanma izni güvence sağlayan bir idârî işlemdir.
Etkileme Süresi Açısından İdârî İşlemler
Etkileme süresi açısından idârî işlemler, geçici etkili idârî işlemler ve etkisi sürekli idârî işlemler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Geçici Etkili İdârî İşlemler
Belirli bir süre için yapılan ve o süre içinde uygulanmakla tükenen idârî işlemlere geçici idârî işlemler denir (Akyılmaz-Sezginer, 2001, s.215). Örneğin olağanüstü hal ilanı ve bir kamu görevlisinin görevden uzaklaştırılması geçici etkili idârî işlemlerdendir.
Etkisi Sürekli İdârî İşlemler
Yapıldıktan sonra hukuksal etki oluşturmakla kalmayıp, bu etkiyi sürdüren ve zaman içinde güncelli-ğini koruyan idârî işlemlere etkisi sürekli idârî işlemler denir (Akyılmaz-Sezginer, 2001, s.214). Örneğin adsız düzenleyici işlemler ve yönetmelikler, etkisi devam eden veya sürekli olan idârî işlemlerdendir.
İptal Davalarına Konu Olup Olmayacağına Göre İdârî İşlemler
İptal davasına konu olup olmayacağına göre idârî işlemler ikiye ayrılmaktadırlar. Bunlar iptal davasına konu olabilecek idârî işlemler ve iptal davasına konu olmayan idârî işlemlerdir.
İptal Davasına Konu Olan İdârî İşlemler
İptal davasına konu olan idârî işlemlere, “kesin ve yürütülmesi gereken işlem” “etkili işlem”, etkili ka-rar”, “hukuksal durumu etkileyen kaka-rar”, “icrâi işlem”, “icrâi kaka-rar”, “uygulanabilir işlem” ve “yürütülebilir işlem” de denmektedir. İdârenin tek yanlı olarak, hukuksal durumlarda değişiklik yapma, hukuksal ilişki-leri ve durumları etkileyen kararlar alma yetkisi vardır. İdârenin bu yetkisini kullanarak yaptığı işlemlere iptal davasına konu olan idârî işlemler denir (GİRİTLİ / BİLGEN / AKGÜNER, s. 18) .
İptal Davasına Konu Olmayan İdârî İşlemler
Hukuksal durumlarda değişiklik yapmayan, ilgilinin menfaatini etkilemeyen ve tek başına uygulana-mayan idârî işlemlerdir. Bu tür idârî işlemlere, idâre hukuku öğretisinde “etkisiz kararlar” ve “etkisiz iş-lemler” de denmektedir. Ancak, idâre hukukunun kozalist niteliği gözönünde alınınca, hiçbir idârî işlemin etkisiz olmadığı, en azından bir başka idârî işlem veya kararın nedenini oluşturduğu ortaya çıkar. Bu tür işlemler, genellikle birleşme işlemlerin bir parçasını oluştururlar. Türk İdâre Hukukunda iptal davasına konu olmayan idârî işlemler olarak; görüş bildiren işlemler, danışma işlemleri, hazırlık işlemleri, (ön işlem-ler) idârenin düşüncesini yansıtan, idârenin iç işleyişi ile ilgili işlemler, uygulama işlemleri gösterilmektedir.