öğrenme çıktıları ve bölüm özeti
Kamu Görevlileri Kavramı
Kamu görevlilerini, geniş ve dar anlamda ayrı ayrı tanımlamak mümkündür. Geniş anlamda kamu görev-lileri kavramı, kamu kesiminde çalışan herkesi kapsamaktadır. Dar anlamda kamu görevgörev-lileri kavramı ise devletin siyâsal yapısını oluşturan görevliler dışında kalan ve kamu hukuku rejimine tâbi, aslî ve sürekli görevleri yürüten gerçek kişileri kapsamaktadır.
Her memur aynı zamanda bir kamı görevlisidir fakat her kamu görevlisi memur değildir..
Kamu görevlileri kavramını özetleyebilme
1
Kamu Görevlilerini Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması
Geniş anlamdaki kamu görevlileri göreve alınmaları yönünden iki ana kümeye ayrılırlar: Kendi istekleriyle göreve alınanlar, zorla göreve alınanlar. Kamu görevlileri ücret yönünden ücretliler ve ücretsizler olmak üzere iki kümeye ayrılırlar. Kamu görevlileri, hizmet süresi açısından, sürekliler ve geçiciler olmak üzere iki küme-ye ayrılırlar. Kamu görevlileri, hizmetin aslî ve yardımcı elemanı olması yönünden de iki kümeküme-ye ayrılmak-tadırlar. Kamu görevlileri, uygulanan hukuk dalları yönünden iki kümeye ayrılırlar: Kamu görevlilerinin önemli bir bölümüne (memurlar) idâre hukuku kuralları uygulanmaktadır. Kamu kesiminde çalışanların bir bölümüne de (işçiler), özel hukuk kuralları uygulanmaktadır.
Devlet Memurları Kanunu, kendi uygulama alanı içindeki kamu kesiminde çalışan görevlileri üç kümede toplamıştır: Memurlar, sözleşmeliler ve işçiler. Anayasa kamu görevlilerini, memurlar ve diğer kamu görev-lileri olarak iki gruba ayırmıştır.
Kamu görevlilerini çeşitli açılardan sınıflandırılmasını özetleyebilme
2
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti
3
Devlet memurluğu ve memurluk mesleğini özetleyebilmeDevlet Memurluğu ve Memurluk Mesleği
Memurluğun bir meslek olarak kabul edilmesi, memurların idâre karşısındaki durumlarının önceden hukuk kuralları ile genel ve nesnel olarak düzenlenmesini gerektirmektedir. Anayasaya göre, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, ödev ve yetkileri, hak ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir.
Memurluk mesleğinin temel ilkeleri şunlardır: Sınıflandırma ilkesi, kariyer ilkesi ve liyakat ilkesi. Sınıf-landırma, devlet memurlarını görevlerinin gerektirdiği niteliklere ve görevlere göre kümelere ayırmaktır.
Kariyer, memurların yaptıkları hizmetler için gerekli bilgilere ve yetişme koşullarına uygun biçimde, kendi sınıfları içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme imkânına sahip olmalarını ifade eder. Liyakat, memurlu-ğa girmeyi, sınıflar içinde ilerleme ve yükselmeyi ve görevin sona erdirilmesini yetenek esasına dayandırmak ve böylece memurları güvenceye sahip kılmaktır.
Memur olmanın genel koşulları şunlardır: Türk vatandaşı olmak gerekir, kural olarak 18 yaşını dolduranlar memur olabilir, ancak, memurluğa ya da diğer kamu görevlerine girmenin özel koşulları arasında, üst yaş sınırı konabilir, ilköğretim mezunu olmak gerekir, kamu haklarından kısıtlı bulunmamak gerekir, Devlet memuru olabilmek için bazı suçlardan mahkum olmamak gerekir, bir kimsenin memur olabilmesi için as-kerlikle ilgisinin bulunmaması ya da askerlik çağına gelmemiş olması veya askerlik çağına gelmişse, askerliği-ni yapmış ya da haklı gerekçelerle erteletmiş olması gerekir ve göreviaskerliği-ni yapmasına engel bir akıl hastalığının bulunmaması gerekir. Bazı memurluklara girebilmek için bu genel koşullara ek olarak bazı özel koşullar da aranmaktadır.
Memur olma koşullarına sahip olanlardan, memur olarak atanacakların düzenlenecek sınava girmeleri ve sı-navda başarılı olmaları zorunludur. Türkiye’de merkezî memur alımı sınavını yapma yetkisi Devlet Personel Başkanlığına verilmiştir. Devlet Personel Başkanlığı bu yetkisini ÖSYM’ye sınavları yaptırarak kullanmak-tadır. Memurluğa giriş sınavını kazanan memur aday adayları, sıraya göre ilan edilen kadrolara ilgili idârece önce aday olarak alınırlar. Memur adayları, bu adaylık süresi içinde hem denenirler, hem de yetiştirilirler.
Adaylık süresini başarıyla tamamlayan adaylar asil memur olarak atanırlar.
Memurların ödev ve yükümlülükleri, memurlara konan yasaklar ile memurlara sağlanan hakları belirlemek Devlet memurlarının ödev ve yükümlülükleri şunlardır: Anayasa, yasa ve Devlete bağlılık, kişisel olarak ve kesintisiz hizmet yapma borcu, emirlere uyma ve hukuka aykırı emirleri bildirme yükümlülüğü, tarafsızlık yükümlülüğü, mal bildiriminde bulunma yükümlülüğü, uyumlu giyinme, davranış ve işbirliği yükümlülü-ğü, görev yerinde oturma yükümlülüyükümlülü-ğü, resmî belge, araç ve gereçleri geri verme yükümlülüğü.
Memurlara konan yasaklar şunlardır: Başka görev alma yasağı, toplu eylemlerde bulunma yasağı, birlikte çekilme ve grev yasağı, ticaret ve kazanç getirici faaliyetlerde bulunma yasağı, hediye ve çıkar sağlama yasağı, siyâsal partilere girme yasağı, kitle iletişim araçlarına bilgi veya demeç verme ve gizli bilgileri açıklama yasağı, ayrıldığı kuruma karşı görev alma yasağı.
Memurlara sağlanan hakları şöyle sıralamak mümkündür; güvenlik hakkı, hizmet hakkı, dava ve şikâyet hakkı, izin hakkı, aylık hakkı, yolluk hakkı, çeşitli sosyal haklar, sendika hakkı ve son olarak dernek kurma veya kurulmuş derneklere üye olma hakkı.
Memurluğun sona erme hâlleri ile kamu görevlileri hakkında disiplin ceza soruşturmasını açıklamak.
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti
4
Memurların değerlendirilmesini özetleyebilmeMemurların Değerlendirilmesi
Değerlendirme, memurun görevinde başarılı olup olmadığı konusunda bir yargıya varma işlemidir. Değer-lendirme, hem memur açısından, hem de onu çalıştıran idâre açısından önem taşımaktadır. Değerlendirme bir yandan memurla ilgili birçok kararın alınmasında bir araç olarak kullanılmakta, diğer yandan da me-mura kendi durumunu belirleme, aksayan yönlerini düzeltme olanağı sağlamaktadır. Memurlar hakkında yapılan değerlendirme sonucunda, o memur hakkında açılacak disiplin soruşturması, alacağı ücret, kademe ve derece yükselmesi, mali sorumluluğu, statüsünde kısıntı yapan durumlar ve memurluğuna son verme işlemleri başlatılabilir.
Devlet memurlarına verilecek disiplin cezaları şunlardır: Uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerle-memesinin durdurulması ve devlet memurluğundan çıkarma. Uyarma, kınama veya aylıktan kesme gibi disiplin cezalarını disiplin âmirleri tek başlarına vermektedirler. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası-nın verilmesinde disiplin âmiriyle birlikte disiplin kurulu yetkili kılınmıştır. Savunması alınmadan disiplin cezası verilemez. Disiplin amirlerinin verdiği uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarına karşı memur, di-siplin kuruluna, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına karşı yüksek didi-siplin kuruluna itiraz edilebilir.
Memurluk statüsünde, kadro açığı ve görevden uzaklaştırma kararları, memurun yürüteceği görevlerde kı-sıntı yapmaktadır. Fakat hak ve yükümlülüklerinde kural olarak bir değişiklik yapmamaktadır.
Memurluğu sona erdiren nedenler şunlardır: Çekilme, çekilmiş sayılma, çıkarılma, memur olmanın koşul-larında eksiklik, bağdaşmazlık, emeklilik ve ölüm.
Kamu Görevlileri Hakkında Ceza Kovuşturması
Kamu görevlilerinin suç işlemeleri durumunda, haklarında üç ayrı biçimde ceza soruşturması yapılabilir.
Bunlar; genel hükümlere göre yapılan ceza soruşturması, 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununa göre yapılan ceza soruşturması, son olarak da 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanuna göre yapılan ceza soruşturmasıdır.
Kamu görevlileri hakkında ceza kovuşturmasını özetleyebilme
5
Kamu Görevlilerinin Emeklilikleri
Emeklilik; “belli bir yaşa gelmiş veya belli bir hizmet süresini doldurmuş bulunan kamu görevlisinin, kamu görevlisi statüsünden çıkarılıp emeklilik statüsüne sokulmasıdır” Emeklilik, hem sosyal güvenlik ilkesinin ve devletin sosyal devlet olmasının bir gereği, hem de idârenin sürekli kamu görevlisi kullanmasının doğal bir sonucudur. Emeklilik kişisel bir haktır. Bundan dolayı da bir başkasına devredilemez. Miras yolu ile de miras-çılarına geçmez. Kamu görevlisinin ölümü üzerine, yasada belirtilen yakınlarına dul ve yetim aylığı bağlanır.
Kamu görevlilerinin
emekliliklerini özetleyebilme
6
neler öğrendik?
1
Aşağıdakilerden hangisi Devlet Memurları Kanunu’nun 4. maddesine göre memurların özel-liklerinden biri değildir?A. Memurlar, devlet ve diğer kamu tüzel kişilikle-rinde görev yaparlar.
B. Memurlar, genel idâre esaslarına göre yürütül-mesi gereken kamu hizmetlerini yürütürler.
C. Memurların yürüttükleri görevler aslî görev-lerdir.
D. Memurların yürüttükleri görevler sürekli gö-revlerdir.
E. Memurlar ile idâre arasındaki ilişkiler özel hu-kuk kurallarına göre düzenlenir.
2
Devlet Memurları Kanunu’nun uygulandığı kurumlarda yönetim, yürütme, büro ve benzeri hizmetleri görenler ve başka sınıfa girmeyenler aşa-ğıda belirtilen hangi hizmet sınıfını oluştururlar?A. Belediye hizmetleri sınıfı B. Emniyet hizmetleri sınıfı C. Sağlık hizmetleri sınıfı D. Genel idâre hizmetleri sınıfı E. Teknik hizmetler sınıfı
3
Memurluğa girmeyi, sınıflar içinde ilerleme ve yükselmeyi ve görevin sona erdirilmesini yete-nek esasına dayandıran ve böylece memurları gü-venceye sahip kılan memurluk mesleğinin temel ilkesi aşağıdakilerden hangisidir?A. Kariyer ilkesi B. Liyakat ilkesi C. Sınıflandırma ilkesi D. Kanunilik ilkesi E. Eşitlik ilkesi
4
Aşağıdakilerden hangisi kariyer sisteminin temel özelliklerinden biri değildir?A. Kariyer ilkesi, devamlı ilerlemeye ve yükselme-lere paralel bir ücret sisteminin uygulanmasını zorunlu kılmaz.
B. Uzmanlaşma, kariyer ilkesinin temel öğelerin-den birisidir.
C. Kıdeme, liyakate ve ehliyete önem verilir.
D. Kariyer sisteminde personelin hukuksal yapısı tek yanlı genel düzenleyici işlemlerden doğan bir durumla belirlenir.
E. Kariyer ilkesi, memurun sosyal ve parasal hak-lar açısından güvenceli bir düzene sahip olma-sını gerektirir.
5
Aşağıdakilerden hangisi Devlet Memurları Kanunu’nda belirtilen istihdam şekillerinden bi-risidir ?A. Özel personel B. Köy korucusu C. Geçici personel D. Güvenlik korucusu E. Sözleşmeli personel
6
Devlet Memurlarının adaylık süresi en az kaç yıl olabilir?A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 E. 5
7
Devlet Memurları Kanunu’na göre, hakkın-da disiplin soruşturması açılan memura kendini savunabilmesi için en az kaç gün verilmelidir?A. 5 B. 7 C. 15 D. 30 E. 45
neler öğrendik?
8
Aşağıdakilerden hangisi Devlet Memurları Kanunu’nda memurlar için öngörülmüş yasaklar-dan biri değildir?A. Toplu eylemlerde bulunma, birlikte çekilme ve grev yasağı
B. Ticaret ve kazanç getirici faaliyetlerde bulunma yasağı
C. Sendika kurma ve sendikalara üye olma yasağı D. Kitle iletişim araçlarına bilgi veya demeç verme
ve gizli bilgileri açıklama yasağı
E. Ayrıldığı kuruma karşı görev alma yasağı
9
Soruşturma izni verilmesine ilişkin kararlara karşı hakkında inceleme yapılan kamu görevlisi, soruşturma izni verilmemesine ilişkin kararlara karşı ise Cumhuriyet başsavcılığı veya şikâyetçi, yetkili makamın kararının tebliğinden itibaren kaç gün içerisinde itiraz yoluna başvurabilir?A. 5 B. 7 C. 10 D. 15 E. 30
10
Devlet kamu hizmetlerinin gerektirdiği hâllerde, görevi başında kalmasında sakınca gö-rülecek Devlet memurları hakkında alınan ve so-ruşturmanın herhangi bir safhasında da alınabilen ihtiyati tedbir aşağıdakilerden hangisidir?A. Ceza soruşturması B. Disiplin soruşturması C. Kadro açığı
D. Görevden uzaklaştırma E. İdârî para cezası