İşyerinde Mobbingin Bireysel Sonuçları

Psikolojik şiddet olgusu, sıklıkla karşılaşılan herkesin karşılaşabileceği işyeri çatışmalarından oldukça farklıdır. Mağdur sosyal iş çevresinde önemli değişimler yaşar, daha önce kendisini destekleyen iş çevresi katlanılmaz ve düşmanca bir ortama dönüşür (Mimaroğlu ve Özgen 2008).

Mobbing sürecinde kurbanı en çok etkileyen mobbingin sıklığı, tekrarı ve süresidir. Mobbingin süresi uzadıkça ve şiddeti arttıkça, bunlara bağlı olarak etkisi de artmaktadır. Herkes mobbinge farklı şekillerde dayanıklılık gösterebilir. Bazı kişiler için dayanılabilir olan bir durum, diğerleri için çok büyük zararlar verebilir (Ergenekon, 2006).

Mobbingin uzun süre devam etmesi sonucunda mağdur kendisini huzursuz, endişeli ve güvensiz hisseder. Bir süre sonra bireyler içinde bulundukları ortamdan uzaklaşmak için ortam ararlar. Mağdurların örgüte karşı olan sorumlulukları azalır. Bu durum da kalifiye personelin işten ayrılmasına neden olduğu için örgüte ciddi maliyetler yükler. Mobbing ortamını bulunduğu örgütlerde bu duruma maruz kalan bireyler bulundukları ortamdan uzaklaşmak için her türlü fırsatı değerlendirmeye çalışırlar (Kırel, 2008).

İlk başlarda yavaş gelişen süreç nedeniyle mağdur yaşadığı durumu tanımlamada zorluk çeker. En az altı ay ve en az haftada bir olmak üzere çalışanın işyerindeki davranışları alay

54

konusu olur, çalışan aşağılanır, eleştirilir yada başkalarıyla iletişim kurması engellenir. Bu süreçte çalışan kendisini savunmasız hisseder ve bu duruma karşı koymakta zorlanır. Çalışan kendisini savunmak istese de, saldırganın konumu, iş güvencesizliği, mağdurun kişiliği, yaşanılanlara tanıklık eden olmaması yada bir şekilde bunların susturulması gibi nedenlerle mağdur kendisini savunamaz. Bu durum psikolojik şiddeti daha da

şiddetlendirir. Böylece bu süreç mağdurun iş yerindeki konumunu, fiziksel ve zihinsel sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir (Çöl, 2008).

Kasıtlı ve sistemli olarak uygulanan mobbingin etkileri, birey üzerinde yavaş yavaş oluşan birikimli zararlar şeklinde ortaya çıkar. Mobbingin mağdur üzerinde oluşturmuş olduğu zararlara ekonomik açıdan yaklaşıldığında, zamanla yitirilen ruhsal ve fiziksel sağlığın tekrar kazanılması amacıyla doktorlara, ilaçlara veya hastanelere ödenen paralar düşünülmelidir. Mağdurun işten ayrılmaya zorlanması veya işten çıkarılması durumunda ise düzenli bir kazancın yok olması söz konusudur. Sosyal açıdan yaklaşıldığında, mağdurun mesleki kimliğini yitirmesi, aile ilişkilerinin bozulması ve mağdurun mobbingin oluşturduğu depresif davranışları nedeniyle arkadaşları tarafından terk edilmesi söz konusudur (Tınaz, 2006). Mobbing bireyler üzerinde sadece sağlık açısından problemler oluşturmaz, aynı zamanda örgütlerinde etkinlik ve üretkenliğini azaltacak ciddi problemlere yol açmaktadır(Kırel, 2008).

Psikolojik taciz sadece işletme verimliliğini olumsuz yönde etkilemez aynı zamanda tarafların aile ve sosyal yaşamlarını da olumsuz yönde etkiler. Bu etkiler sonucunda mağdurun hatalı iş yapma riski yükselmekte, görevini gerektiği gibi yerine getirememekte ve karşılaştığı sağlık sorunları nedeniyle verimliliği düşmektedir (TİSK, 2012). Psikolojik taciz ekonomik ve sosyal açıdan ciddi zararlar oluşturmaktadır ancak bireyin ruhsal ve fiziksel sağlığı üzerinde oluşturduğu zararlar ekonomik ve sosyal açıdan oluşan zararlardan daha fazladır. Birey zamanla sosyal açıdan da zararlar görür. Sosyal imajın zedelenmesi, işyerinde dışlanmışlık ve mesleki kimliğin yitirilmesi bu zararlardan bazılarıdır (Tınaz, 2006).

Psikolojik tacize maruz kalan kişide karamsarlık, içe kapanma, konsantre olamama gibi rahatsızlıklar ortaya çıkar. Bu kişiler işe başlangıçlarındaki çalışkan, başarılı, sessiz ve sakin hallerini kaybederler. Performansları düştüğü gibi sessiz ve sakin hallerini kaybedip genellikle sözel olarak saldırganlık sergileyebilirler (Dökmen, 2009).

Mobbing kurbanın bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve sağlığının bozulmasına neden olur. Mobbinge maruz kalan kişi işini değiştirmek zorunda kalabilir ve özel hayatında

55

birçok sorun yaşamaya başlar. Bu sorunlar bazen o kadar büyür ki kişi uzun vadede sosyal olarak dışlanmaya başlar ve intihara kadar uzanabilir. Yıldırmanın önlenemediği durumlarda kurbanın klinik yardım alması sağlanmalıdır. Mobbingin uygulandığı bazı örgütlerde bu duruma neden olanın mağdur olduğu düşünülür ve örgütteki çalışanların da kendisinin yol açtığı sorunları yaşamaya sürüklediği için suçlanır (Gökçe, 2008).

Kendisine mobbing uygulanan insanlar arasında bu duruma ciddi olarak direnen kişiler mevcuttur. Çünkü bu kişiler işlerini kaybetmek istemezler. İş yaşamları boyunca sahip oldukları tek değerdir. Bu sebepten dolayı hiçbir güç onlara işlerini bıraktıramaz. Sonuç olarak örgüt bu durumun karşısında ekonomik olarak kayıplar yaşarken, mağdur da günden güne sağlığını ve huzurunu yitirmektedir. Her iki tarafta isteyerek yada istemeyerek ağır bedeller ödemektedirler (Tınaz, 2006).

Yapılan araştırmalar sonucunda mobbinge maruz kalan bireylerin psikolojik rahatsızlıklar yaşadığı belirlenmiştir. Bunun yanında yıldırmanın başka olumsuz sonuçları da vardır. Mobbing kurbanı olan biri, yüksek oranda alkol ve ilaç kullanmaya başlar, düzenli beslenemez, uykuya dalmakta zorluk çeker, sabah rahat uyanamaz, karabasanlar görür, cinsel düzensizlik yaşamaya başlar. Düzgün uyuyamamanın sonucunda gün boyunca bedensel ve zihinsel olarak yorgun hisseder. Kurbanda yoğunlaşma eksikliği, olayları hatırlamada güçlük çekme belirtileri görülür (Gökçe, 2008).

Psikolojik şiddet içeren davranışlar, mağduru hem fiziksel hem de psikolojik açıdan yıpratırken, psikolojik şiddete maruz kalan birey hem topluma hem de çalıştığı örgüte sosyo-ekonomik açıdan zararlara yol açar (Çöl, 2008). Bazı kurbanlar da mobbingin kendi hatalarının olduğunu düşünürler ve bu durumla karşı karşıya kaldıkları için kendilerini suçlarlar (Gökçe, 2008). Bunlara bağlı olarak Psikolojik taciz olgusu çalışma yaşamında örgütlerin ve işçilerin sağlık, barış ve verimliliklerinin önünde büyük bir engel oluşturmaktadır (İlhan, 2010).

Mobbingin bireylere verdiği dışlanma, tehdit edilme, baskı yapılma v.b. duygusal rahatsızlıklar sonucunda birey sonucu intiharlara varan ve örgütler tarafından aşılması ve dayanılması zor boyutlara ulaşmaktadır (Kırel, 2008).

56