İşletme Yöneticisinin Özellikleri, İşletmede Kullanılan Yönetim Uygulamaları ve İşletme

Emecan (2015) yüksek lisans tez çalışması kapsamında, Burdur’da imalat sektöründe faaliyet gösteren 72 KOBİ yöneticisi ile yaptığı ankette KOBİ’lerin yönetim ve organizasyon sorunları incelemiştir. Çalışma sonuçları değerlendirilirken; genel olarak işletme yöneticilerinin işletme sahibi oldukları, gerek işletme sahiplerinin gerekse çalışanların profesyonel bilgi sahibi olmadıkları, işletmelerde planlama gibi faaliyetlerin profesyonel uygulamalardan ziyade işletme sahiplerini geçmiş deneyimlerine dayanılarak yürütüldüğüne vurgu yapılmıştır. Ayrıca çalışmada, aile işletmelerinde profesyonel yönetim uygulamalarının kullanılma oranın daha düşük olduğu ve bu durumun işletme verimliliğine olumsuz yansıdığı değerlendirmesine yer verilmiştir. Yüksel (2014) yüksek lisans tez çalışması kapsamında Malatya, Elazığ, Bingöl ve Tunceli illerinde faaliyet gösteren 300 KOBİ yöneticisi ile bir anket çalışması yapmış ve KOBİ’lerin yönetim ve organizasyon sorunları incelemiştir. Çalışma sonuçlarına göre; ankete katılan işletme yöneticilerinin büyük bir bölümü işletme sahibidir ve lise mezunudur. Bu işletme sahipleri işletme kararlarında profesyonel yönetim uygulamalarından ziyade geçmiş deneyimlerine dayanarak hareket etmektedir. Bu bakımdan anketin uygulandığı KOBİ’lerde planlama faaliyetlerinin yetersiz seviyede olduğu sonucuna varılmıştır.

Çin’de faaliyet gösteren 187 KOBİ ile yapılan bir çalışmada işletme yöneticisinin yaşı ve eğitim durumunun; işletme yöneticisinin uluslararası ticari faaliyetlere yönelik yaklaşımı üzerindeki etkisi incelenmiştir (Hsu, Chen, Cheng, 2013). Çalışma sonuçları; eğitim düzeyi düştükçe ve yaş ilerledikçe yöneticilerin risk almaktan kaçındıkları, karar vermede daha net bilgilere ihtiyaç duydukları ve bu nedenle özellikle yenilikçi işletmelerde işletme performansının düştüğü hipotezini destekler niteliktedir.

Hollanda’da 128 işletme genel müdürü ile yapılan bir çalışmada yöneticilerin liderlik özellikleri ile işletmelerinde planlama ve kontrol uygulamalarını ne şeklide kullandıkları

81

incelenmiştir (Abernethy, Bouwens ve Van Lent, 2010). Çalışma sonuçlarına göre insan odaklı liderlik tarzına sahip yöneticiler görev odaklı liderlik tarzına sahip yöneticilere kıyasla planlama ve kontrol uygulamalarında daha interaktif bir yaklaşım benimsedikleri görülmektedir.

2009 yılında yine İspanya’da genel müdür ile mali işler müdürü pozisyonlarında görev yapan yöneticilerle yapılan bir başka çalışmada yöneticilerin iş tecrübesi ile kullandıkları yöntemlerin ne ölçüde sofistike olduğu arasındaki ilişki test edilmiş ve iş tecrübesi arttıkça yöneticilerin sofistike ve yenilikçi uygulamaları kullanma oranının düştüğü tespit edilmiştir (Naranjo-Gil, Maas ve Hartmann, 2009).

Naranjo-Gil ve Hartmann (2007) İspanya’da 218 devlet hastanesinin genel müdürleri ile yaptıkları ankette sağlık alanında eğitim alan yöneticilerin işletme veya yönetim alanında eğitim geçmişine sahip yöneticilere oranla karar almada finansal olmayan (teknik) bilgiye daha fazla önem verdikleri ve yönetim muhasebesi ve kontrol uygulamalarını interaktif bir şekilde kullandıkları ve daha esnek stratejiler benimsediklerini saptamışlardır. Diğer taraftan işletme ve benzeri bir alanda eğitim geçmişine sahip olan yöneticilerin ise diğerlerine oranla finansal bilgiyi teknik bilgiye tercih ettikleri, yönetim muhasebesi ve kontrol uygulamalarını geleneksel yönetim anlayışına uygun olarak tanısal biçimde kullandıkları ve maliyet azaltıcı stratejilerde daha başarılı oldukları görülmüştür.

Yunanistan’da yapılan bir çalışmada 107 üretim işletmesinde görev yapan işletme yöneticileriyle yapılan ankette eğitim ve iş tecrübesinin stratejik karar alma süreçleri üzerindeki etkisi incelenmiştir (Papadakis, 2006). Çalışma sonuçları iş deneyimi, standart kurallara uyum ile hiyerarşik işletme içi ilişkileri arasında pozitif bir ilişki olduğunu göstermektedir. Aynı çalışmada eğitim düzeyi arttıkça işletme içi iletişimin stratejik karar alma süreci üzerindeki etkisinin arttığı görülmüştür.

Avustralya’da çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren 1241 KOBİ yönetici ile yapılan bir anket çalışmasında aile bireyleri tarafından yönetilen işletmelerle profesyonel yöneticiler

82

tarafından yönetilen işletmeler; yönetim uygulamaları ve işletme performansı bakımından incelenmiştir. Çalışmada, profesyonel yönetim uygulamalarının; orta ölçekli işletmelerde küçük işletmelere kıyasla ve profesyonel yöneticiler tarafından yönetilen işletmelerde aile bireyleri tarafından yönetilen işletmelere kıyasla daha kapsamlı ve profesyonel bir biçimde kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Bütçe uygulamaları bakımından incelendiğinde; çalışmada küçük ölçekli işletmelerde bir farklılık görülmezken; orta ölçekli işletmelerde profesyonel yöneticilerin; aile bireylerine kıyasla daha kapsamlı bütçe uygulamaları kullandıkları görülmüştür. Performans bakımından bu işletmeler karşılaştırıldığında ise, yalnızca işletme büyümesi bakımından profesyonel yöneticilerin yönettiği işletmelerin aile işletmelerine kıyasla daha iyi performans sergiledikleri görülmüştür. Bunun dışında, karlılık bakımından bu işletmeler arasında her hangi bir farklılık izlenmemiştir (Kotey, 2005).

Brouthers, Brouthers ve Werner (2000) Hollanda’da faaliyet gösteren finansal hizmet sunan işletmelerle yaptıkları anket çalışmasında stratejik kararlarda işletme yöneticilerinin demografik özelliklerine göre farklı yaklaşımlar benimseyip benimsemediklerini araştırmışlardır. Çalışma sonuçlarına göre; genç yöneticiler, ileri yaşlardaki yöneticilere kıyasla stratejik karar almada daha agresif ve yenilikçi adımlar atma eğilimindedir. Benzer sonuçlar yöneticilerin eğitim düzeyi içinde geçerlidir. Buna göre, eğitim düzeyi arttıkça yöneticiler daha yenilikçi uygulamalar ile farklı yaklaşımları benimseme düzeyleri artmaktadır.

Markoczhy (1997) Hambrick ve Mason’ın üst kademe teorisini yöneticilerin yaşı, eğitim düzeyi ve alanı, işletmedeki pozisyonu ile etnik geçmişi bakımından test etmiştir. Macaristan’da faaliyet gösteren 4 işletmeden toplamda 91 yönetici ile yaptığı anket çalışmasında yaş, eğitim ve etnik köken bakımından bir birine benzer özelliklere sahip yöneticilerin benzer değer yargılarına sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Bu çalışma Hambrick ve Mason’ın teorisini desteklemektedir.

Yüksek büyüme eğilimine sahip KOBİ’lerin başarısını etkiyen faktörlerin incelendiği bir çalışmada 306 KOBİ yöneticisi ile yüz yüze görüşmeler yapılmıştır.Çalışma sonucunda

83

işletme yöneticisinin eğitim düzeyi ile kullanılan yönetim uygulamalarının kapsamı ve işletmenin büyüme potansiyeli arasında pozitif yönlü bir ilişki tespit edilmiştir. Aynı çalışmada yöneticilerin işletme yönetim uygulamalarına yönelik tutumları incelenmiş ve yüksek büyüme oranına sahip KOBİ’lerde yöneticilerin yönetim uygulamalarına, işletme içi eğitim ve sürekli öğrenmeye değer verdiği görülmüştür (Smallbone, Leigh ve North, 1995).

Taylor (1975) üretim işletmelerinde görev yapan 79 üretim bölümü yöneticisi ile yaptığı çalışmada yöneticilerin yaş ve iş deneyimi ile kendi birimlerine ilişkin aldıkları kararlardaki etkinlik arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Çalışma sonuçları yaş ilerledikçe ve deneyim arttıkça yöneticilerin daha net bilgiler ışığında karar alma eğiliminde oldukları, değişik stratejiler konusunda ise genç yaşta ve daha az deneyime sahip olan yöneticilere göre daha az esneklik sergiledikleri görülmüştür.