İşletme Stratejisi ve İşletme Performansına Yönelik Çalışmalar

İstanbul’da çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren 157 işletmenin orta ve üst düzey yöneticileri ile yapılan bir anket çalışmasında jenerik rekabet stratejileri ile işletme karlılığı ve pazar performansı arasındaki ilişki incelenmiştir. Çalışma sonuçlarına göre hem farklılaştırma hem de düşük maliyet liderliği stratejilerini aynı anda izleyebilen işletmelerin, diğer işletmelere oranla gerek karlılık gerekse pazar performansı (pazar payı ve toplam satış büyüme oranı) açısından belirgin olarak daha başarılı olduğu ortaya çıkarken, ne düşük maliyet liderliği ne de farklılaştırma stratejilerinden herhangi birisini başarı ile uygulayamayan ve "arada sıkışıp kalanlar" olarak adlandırılan işletmelerin ise, gerek karlılık, gerekse pazar performanslarının diğer tüm işletmelere göre daha düşük olduğu belirlenmiştir ( Kamaşak, 2010).

Leviw ve Linchtenstein (2010) yaptıkları literatür çalışmasında akademik çalışmalarda KOBİ’lerin büyümeleri üzerinde etkili olan faktörlerin ne şekilde ele alındığı incelemişlerdir. Çalışmada, yazarlar inceledikleri 104 büyüme modeli arasında anlamlı her hangi bir benzerlik tespit edememişlerdir. Benzer şekilde; yukarıda bahsi geçen çalışmalarda da görüldüğü gibi,stratejik eğilim tek başına bir işletmenin gösterdiği performansı açıklamamaktadır. Bunun nedeni; işletmelerin benimsedikleri stratejiler ile işletme performansı arasında doğrudan bir ilişki bulunmaması, bu ilişkinin farklı faktörlerin etkisi altında şekillenmesi olarak açıklanabilir.

Slater ve Narver (1993), büyük işletmelerin kar merkezi olarak faaliyet gösteren üretim departmanlarında görev alan 347 yönetici ile yaptıkları anket çalışmasında işletmelerin izledikleri stratejiler, yönetim yapısı ve işletme performansı arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Araştırma sonuçlarına göre; fırsatçı işletmelerde, üretim departmanlarının performansı ile yöneticilerin sahip oldukları inisiyatif alma alanı arasında pozitif bir ilişki tespit edilmiştir. Savunmacı işletmelerde ise maliyetler üzerinde odaklanan üretim departmanlarının performansı ile bu departmanların yöneticilerine sağlanan karar verme yetkisi arasında negatif bir ilişki bulunmuştur. Bunun nedeni fırsatçı işletmelerin yenilikler üzerinde durması, iletişimi ve çalışan

76

motivasyonu desteklemesi ile açıklanabilir. Savunmacı işletmelerde ise uzmanlaşma esas olduğu için değişikliklerin önünü açacak yetki alanlarından kaçınmak işletmenin amacı olan sabit büyüme oranını yakalamasında etkili olabilir.

Wright, Kroll, Chan, ve Hamel, (1991) yaptıkları küme analizi çalışmasında işletmelerin benimsedikleri stratejiler ile işletme performansı arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Çalışma n neticesinde analizci işletmelerin fırsatçı ve savunmacı işletmeye oranla daha iyi bir finansal performans sergilediği görülmüştür. Çalışmada ayrıca, fiyat rekabetinin yoğun olduğu, değişimin nispeten az görüldüğü endüstrilerde veya hızla değişen endüstrilerde savunmacı, fırsatçı ve analizci işletme tiplerinin her hangi birinin diğerine finansal performans bakımından üstün olduğu görüşü ampirik olarak kanıtlanamamıştır. Conant, Morkwa ve Varadarajan (1990) sağlık sektöründe faaliyet gösteren 406 işletme ile yaptıkları çalışmada işletme stratejisi, rekabet ortamı ve işletme performansı arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Çalışma sonucunda, piyasa rekabetinin fırsatçı işletmeler üzerinde savunmacı, analizci ve tepkici işletmelere oranla daha yoğun bir etkiye sahip olduğu; bununla birlikte, tepkici işletmeler hariç işletme türlerinin performans bakımından bir birlerine her hangi bir üstünlüğü olmadığı görüşü ampirik bulgularla desteklenmiştir.

Zahra ve Pearce (1990) yaptıkları literatür çalışmasında; işletmelerin stratejik eğilimi ve işletme performansı arasındaki ilişkinin ele alındığı çalışmaları incelemişlerdir. Çalışma sonucunda, literatürde konuya ilişkin ampirik çalışmaların genel olarak tepkici işletmelerin fırsatçı, savunmacı ve analizci işletmelere oranla düşük performans sergilediği noktasında birleştiğini belirtilmiştir. Bunun dışında fırsatçı, savunmacı ve analizci işletmelerden her hangi birinin işletme performansı bakımından birbirlerine üstünlüğü olduğunu savunan çalışmalarda benzer sonuçlara rastlanmamıştır.

Smith, Guthrie ve Chen (1986) farklı ölçeklerdeki 47 üretim işletmesini ele aldıkları çalışmalarında işletme stratejisi, işletme büyüklüğü ve performans arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Miles ve Snow’un savunduğu şekilde (Hambrick, 1983); fırsatçı,

77

savunmacı ve analizci işletmelerin benzer ölçülerde performans sergileyebilecekleri ve tepkici işletmeler hariç hiç bir stratejinin bir diğerine üstünlü olmadığı görüşü araştırma sonuçları ile desteklenmiştir. Ayrıca, çalışmada tespit edilen 5 adet tepkici işletmenin tamamını düşük performans gösteren küçük işletmelerin oluşturduğu görülmüştür. Bununla birlikte çalışmada; işletme büyüklüğü ile stratejik eğilim arasında bir ilişki saptanmamıştır.

Hambrick (1983) 1230 işletmeyi incelemiş ve stratejik eğilim bakımından işletme türleri arasında işletme performansı ve pazar payı bakımından farklılıkları tespit etmeye çalışmıştır. Çalışma sonuçları, savunmacı işletmelerin fırsatçı işletmelere göre karlılık bakımından daha iyi performans sergilediğini; bununla birlikte fırsatçı işletmelerin yenilikçi piyasalarda pazar payının savunmacı işletmelere kıyasla daha fazla olduğunu göstermiştir. Hambrick’in çalışmasında işletmelerin faaliyet gösterdikleri piyasalar modele dahil edildiğinde ise, nispeten sabit ve yeniliklere kapalı faaliyet alanlarında; analizci işletmelerin fırsatçı ve savunmacı işletmelere oranla daha iyi bir performans sergiledikleri görülmüştür. Bunun nedeni bu tip faaliyet alanlarında fırsatçı işletmelerin yenilik arayışlarının talep görmemesi ve bu arayışlar için katlanılan maliyetlerin karşılanamaması olarak görülebilir. Buna karşın Hambrick’in çalışması tepkici işletme türü hariç olmak üzere tüm işletme türlerinin eşit performans fırsatına sahip olacağı görüşüyle örtüşmemektedir. Ayrıca, endüstri kolları değiştikçe, farklı stratejik eğilime sahip işletmelerin sergiledikleri performansın değişebileceği bu çalışma ile de görülmüştür.