İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirme Yöntemi

İş güvenliği risk değerlendirmesi için kullanılan yöntemde, tablonun ilk sütununa prosesin, üretim içinde gerçekleşme sıra numarası, ikinci sütuna proses adı yazılmıştır. Üçüncü ve beşinci sütunlar arasına, proseste karşılaşılan işlemlerin neden

olduğu tehlike ve içerdiği risklerin normal, anormal ve acil durumlar açısından incelenmiştir.

• Acil Durum (AcD): Prosesin gerçekleşmesi sırasında yangın, patlama veya felakete yol açabilecek durumları,

• Anormal Durum (AnD): Prosesin gerçekleşmesi sırasında karşılaşılması muhtemel; ancak prosesin devamı için gerekli olmayan arıza, iş makinesinin devrilmesi vb durumları,

• Normal Durum (ND): Prosesin gerçekleşmesi durumunda olması kaçınılmaz; iş makinesinden hava emisyonu vb durumları ifade eder.

Altıncı sütunda, prosesi gerçekleşmesini sağlayan faaliyetler; yedinci sütunda bu faaliyetlerin neden olduğu tehlikeler listelenmiştir. Sekizinci sütunda belirtilen risk, sayısal bir ifade içermemekle birlikte, faaliyetin gerçekleşmesi sırasında olası risklerin ifadesi şeklindedir.

Dokuzuncu ve on altıncı sütunların açıklaması aşağıda verilmiştir:

Proses işlemlerine ait tehlikeler belirlendikten sonra riskin derecesi belirlenmektedir. Risk derecesinin belirlenmesinde etkili olan faktörler, risk büyüklüğü tahmin formülünde görülmektedir.

Risk büyüklüğü tahmin formülü:

Sonuç Risk Puanı = 1.Risk Puanı + Risk altındaki personel sayısı + Önceki kazalar + Kontrol Durumu

1.Risk Puanı = Olma olasılığı x Zarar büyüklüğü Olma Olasılığı:

• Zayıf Olasılık: 1 puan

(En fazla ayda 1 kez olabilir, çalışanların eğitimsiz olması, hatalı ekipmanların kullanılması ve iş talimatlarına aykırı uygulamalar sonucu ortaya çıkabilir).

• Yüksek Olasılık: 3 puan (Normal şartlar altında olabilir). Zarar Büyüklüğü:

• Çok Zayıf: 1 puan

(Küçük kesikler, hafif yaralanmalar, çürükler, sıkışma, tozdan dolayı göz problemleri, mal ve ekipman hasarı yok)

• Zayıf: 2 puan

(Kısa süreli rahatsızlıklar, 2 günden az iş gücü kaybı, düşük maliyetli mal ve ekipman hasarı, 1500 USD’ den daha az maddi zararlar)

• Orta: 3 puan

(Hastanede tedavi gerektiren burkulmalar, bel incinmeleri, göze çapak kaçması, yanıklar, 2–30 gün süreli iş gücü kayıplı kazalar, orta maliyetli mal ve ekipman hasarı, 1500–5000 USD arasında maddi zararlar)

• Yüksek: 4 puan

(Beyin sarsıntısı, büyük kırıklar, sağırlık, ciddi zehirlenme, 30 günden fazla iş gücü kayıpları, yüksek maliyetli mal ve ekipman hasarı, 5000–20000 USD arasında maddi zararlar)

• Çok Yüksek: 5 puan

(Uzuv kaybı, ölümcül mesleki hastalık, ölümcül yaralanmalar, ölümcül zehirlenmeler, elektrik çarpmaları, mal ve ekipmanın kullanılmaz hale gelmesi, 20000 USD’ den büyük maddi zararlar)

Zarar büyüklüğü öngörülürken manevi ve maddi kayıplardan büyük olan dikkate alınır.

Risk Altındaki Personel Sayısı Puanı

1 kişi 1 puan

2–5 arası 2 puan

6–10 arası 3 puan

10’dan fazla 4 puan

Daha Önceki Kazalar: (Daha önceki kazalar değerlendirilirken son iki yıl baz alınacaktır).

Daha Önceki Kazalar Puanı

Kaza/Olay kaydı yok 0 puan

Olay (Kayba ramak kalma/ucuz atlatılan kaza) 1 puan Küçük yaralanma veya 2 günden az işgücü kaybı 2 puan

2 günden fazla işgücü kaybı 3 puan

Uzuv kaybı 4 puan

Ölüm ^{5 puan}

Kontrol Durumu:

Kontrol Durumu Puanı

Var Çok İyi 0 puan

Var İyi 1 puan

Var Orta 2 puan

Var Zayıf 3 puan

Var Çok Zayıf 4 puan

Yok 5 puan

Sonuç Puanı:

Sonuç Puanı Puanı

Düşük 2–9

Orta Seviye Risk 10–14

Yüksek Risk 15–19

Çok Yüksek 20–29

Düşük: Organizasyonun yasal yükümlülükleri ve İSEÇ politikası çerçevesinde kabul edilebilir düzeye indirilmiş risklerdir.

Yüksek Risk: Çalışma risk azaltılmadan başlatılmamalıdır. Riskin azaltılması için kaynak ayrılmalı, işin bu risk altında yapılması gerekiyorsa özel tedbirler alınarak yapılmalıdır.

Çok Yüksek Risk: İş, risk azaltılıncaya kadar durdurulur.

On yedinci sütun; belirlenen riskin kontrolü için uygulanacak tedbirlerin kaynağı olan yasal dayanakları (yönetmelik, tüzük vb) içermektedir. On sekizinci sütun, sekizinci sütunda belirtilen ve risk puanına göre on altıncı sütunda derecelendirilen riskin kontrol altına alınması için belirlenen kontrol yöntemlerini içermektedir. Son sütun ise; prosesin gerçekleşmesi sonrasındaki sonuçları içermektedir. İş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirmesine bir örnek aşağıda verilmiştir.

Kanopi, akaryakıt pompalarının bulunduğu, araçların akaryakıt almak için yanaştığı pompa adalarının üzerinde bulunan, çoğunlukla dikdörtgen şeklinde çatıdır. Kanopi imalatı prosesinin içerdiği birçok tehlike mevcuttur. Bunlardan biri olan yıkama sundurması çeliğinin montajı sırasında mevcut olan tehlikelerden biri, uygun kişisel koruyucu ekipmanı olmayan personelin kanopinin üstünde çalışmasıdır. Personelin bu şekilde çalışması, yüksekten düşme riskini taşımaktadır. Buna göre;

Olasılık: 3 olarak belirlenmiştir. Çünkü bu çalışma sırasında yüksekten düşme riski, normal şartlar altında gerçekleşebilir.

Zarar büyüklüğü: 5 kabul edilmiştir. Çünkü yüksekten düşme yaşandığında ölümcül yaralanmalar gerçekleşebilmektedir. Bu durumda 1.risk puanı şu şekilde hesaplanmıştır:

1.Risk Puanı= olasılık x zarar büyüklüğü =15

Risk altındaki personel: 2’dir. Çünkü kanopi çalışması, yaklaşık 5 kişi ile gerçekleşmektedir.

Önceki kazalar: 1 olarak belirlenmiştir. Çünkü firmada daha önce, bu şekilde ucuz atlatılan kaza yaşanmıştır.

Kontrol durumu: 1’dir. Kanopi çalışması öncesi, bu çalışmayı gerçekleştirecek personele özellikle yüksekte çalışma ile ilgili eğitim verilmekte, çalışma sırasında kullanacakları paraşüt tipi emniyet kemerleri sabitleyecekleri noktalar gösterilmektedir. Böylece sonuç risk puanı şu şekilde çıkmaktadır:

Sonuç Risk Puanı = 1.Risk Puanı + Risk altındaki personel sayısı + Önceki kazalar + Kontrol Durumu

=15 + 2 + 1 + 1= 19

Sonuç risk puanı, 15 ile 19 arasında olduğu için ‘yüksek’ risklidir.

Bu riskin kontrol altına alınması için belirlenen yöntemler, yapılacak yüksekte çalışmalarda personelin emniyet kemeri kullanması, kanopinin altına emniyet ağı çekilmesi ve işin, "Yüksekte çalışma talimatı" na uygun olarak yapılmasıdır. Bu kontrol önlemleri alındıktan sonra çalışma yapılabilir.

Uygulama çalışmasında bulunmayan, ancak akaryakıt buharının mevcut olduğu işlerde ortaya çıkabilecek risklere neden olacak işler kullanılmayan tank ve boruların sökülmesi, ateşli çalışma yapılmasıdır. Ayrıca, havadan ağır olan akaryakıt buharı, ortamdaki çukur, menhol, rögar ve bina zemin katlarına birikmektedir. Bu ortamlarda yapılan çalışmalar hem patlama riski, hem de çalışan kişinin zehirlenmesine yol açabileceği için yüksek riskli işlerdir.

Uygulama çalışması için akaryakıt istasyonu inşasında gerçekleştirilecek çalışmalardan dolayı ortaya çıkabilecek iş güvenliği açısından risklere ait iş güvenliği risk değerlendirmeleri, bu çalışmada Ek A’da belirtilmiştir.