İş Doyumu İle İlgili Yapılan Araştırmalar

Eğinli (2009)’nin “Çalışanlarda İş Doyumu” üzerine yapmış olduğu araştırmada; kamu ve özel sektör çalışanları arasında iş doyumu açısından bir farklılık olduğu, bununla birlikte kamu sektörü çalışanlarının özel sektör çalışanlara göre işten daha fazla doyum elde ettikleri görülmesine karşın, iş doyumunun orta düzeyde olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca her iki

84

sektör için ücret ve çalışma koşullarının iş doyumu için öncelikli bir öneme sahip olduğu görülmektedir.

Yıldırım (2007) örgütsel adaletin ve bazı kişisel ve örgütsel değişkenlerin iş doyumu ile ilişkisini incelediği araştırmada, genel olarak iş doyumuyla söz konusu değişkenlerin ilişkilerinin anlamlı olduğu sonucuna varılmıştır. Çalışanların örgütsel adalet algıları açısından değerlendirildiğinde, adil dağıtım adil işlem ve adil etkileşimin her birinin tek başına iş doyumunu anlamlı bir şekilde yordadığı ve pozitif yönlü ilişkili olduğu; ancak, adil etkileşimin daha güçlü açıklama gücüne sahip olduğu gözlemlenmiştir.

Dikmen (1995), iş doyumunun üretkenlikle, güdülenmeyle, işe devamsızlıkla ve işe gecikmeyle, iş kazalarıyla, psikolojik sağlıkla ve genel yaşam doyumuyla ilişkilerini incelediği araştırmada; iş doyumu ve yaşam doyumu arasında bir ilişki olduğu sonucuna varmıştır. Öğretmenlerin hem iş doyumu düzeyleri hem de yaşam doyumu düzeyleri çeşitli bakanlıklarda görev yapan memurlara göre anlamlı bir biçimde yüksek bulunmuştur. Yine araştırma sonucuna göre, kadınların hem iş doyumu hem de yaşam doyumu düzeyleri erkeklere göre anlamlı bir biçimde daha yüksektir.

Tomrukçu (2010)’nun yapmış olduğu, öğretmenlerin iş doyumu düzeyleri konulu çalışmasında; özel ve kamuya ait ilköğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin yaşam ve iş doyumu düzeyleri arasında anlamlı düzeyde bir ilişki olup olmadığının incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma sonucunda özel ve kamuya ait ilköğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin yaşam ve iş doyumu düzeyinin cinsiyete ve yaşa göre anlamlı bir fark gösterdiği saptanmıştır. Medeni durum ve görev süresi değişkenlerinin ise özel ve kamuya ait ilköğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin yaşam ve iş doyumu düzeylerini etkileyen bir etmen olmadığı belirlenmiştir.

Karaköse ve Kocabaş (2006)’ın, öğretmenlerin farklı boyutlardaki beklentilerinin iş doyumu ve motivasyonlarına etkisini saptamaya yönelik bir araştırma yapmışlardır. Araştırma sonucunda; özel okullarda çalışan öğretmenlerin, okul müdürlerinin tutum ve davranışlarının öğretmenlerin işlerinde doyuma ulaşmalarında ve işlerine motive olmalarında olumlu yönde etkisinin olduğu; devlet okullarında çalışanların ise bu görüşe daha az katılım gösterdikleri sonucuna varılmıştır. Bununla birlikte özel okullarda çalışan öğretmenler devlet okullarındakilere oranla; okullarının çevredeki itibarına ve okulun çalışma ortamı ile ilgili olarak daha olumlu düşünmektedir. Hem özel okuldaki hem de devlet okulundaki öğretmenler; mesleklerinin kendilerine performanslarını değerlendirme şansı verdiğini,

85

işlerini yaparken hedeflerine ulaşabileceklerini belirtmişler; ancak özel okul öğretmenleri mesleklerini icra ederken kendilerini daha fazla stres altında hissettiklerini ifade etmişlerdir. Öğretmenlerde beş faktör kişilik özellikleri ile iş doyumu arasındaki ilişkinin incelendiği araştırmada (Demirci, 2003), kişilik özelliklerinin iş doyumunu belirleyip belirlemediği araştırılmıştır. Beş faktör kişilik özellikleri ve iş doyumu farklı demografik değişkenler eşliğinde incelenmiştir. Araştırma sonucunda, öğretmenlerde beş faktör kişilik özellikleri ile iş doyumunun yordanmasında sonuçlar istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Bunun yanında sahip olunan kişilik özelliklerinin ve iş doyumunun medeni durum ile ilişkili olmadığı ortaya çıkmıştır. Diğer taraftan cinsiyet faktörünün kişilik özelliklerinde ve iş doyumunda farklılık oluşturduğu ortaya çıkmıştır. Bayanların erkeklere oranla kişilik özellikleri açısından daha istenilir özelliklere sahip olduğu belirlenmiştir. Kişilik özellikleri üzerinde branşlar farklılıklara rastlanmıştır.

Çardak (2002) tarafından yürütülen tez çalışmasında; ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu ile stresle başa çıkma arasındaki ilişkiyi belirlemek amaçlanmıştır. Çalışma sonucunda şu bulgular elde edilmiştir: İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin; yaş, cinsiyet, branş, kıdem, medeni durum ve ekonomik değişkenleri ile, stresle başa çıkma arasında anlamlı bir ilişki bulunmasına karşılık iş doyumları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür.

Eğitim alanında zaman yönetimi ve öğretmenlerin iş doyumu ile ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde, doğrudan öğretmenlerin zaman yönetimi becerileri ile iş doyumları arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmaya ulaşılmadığı görülmüştür. Yapılan araştırmaların bir kısmı zaman yönetimi ve iş doyumunu ayrı ayrı incelemeye yönelik iken bir kısmı da öğretmenlerin zaman yönetimine yönelik görüşlerini ele almıştır. Oysaki öğretmenlerin çalışmak ve performans sergilemek zorunda oldukları anlarda yapmaları gereken önemli şeylerden biri de ani değişimlere uyum sağlamak, yeni fırsatlardan yararlanmak ve zamanı etkili yönetmeyi beceri haline getirerek işinden doyum sağlayabilmektir. Bu sebeple öğretmenlerin zaman yönetimi becerileri ile iş doyumları arasındaki ilişkiyi araştırmakta fayda vardır.

87

BÖLÜM III

YÖNTEM

Çalışmanın bu bölümünde, araştırma modeli, evren ve örneklem, veri toplama araçları, verilerin toplanması ve verilerin analizine ilişkin bölümlere yer verilmektedir.

3.1. Araştırmanın Modeli

Bu çalışma, var olan bir durumun olduğu gibi açıklığa kavuşturulmasını esas aldığından betimsel araştırma modeline yöneliktir. Betimsel araştırmalar, verilen bir durumu olabildiğince tam ve dikkatli bir şekilde tanımlar (Büyüköztürk, Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2011, s. 21).

Betimsel türde tasarlanan bu araştırma, ortaokul öğretmenlerinin zaman yönetimi becerileri ile iş doyumları arasındaki ilişkiyi saptamaya yönelik olduğundan ilişkisel tarama modelindedir. Karasar’a göre (2011), iki ve daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını ve/veya derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modelleri ilişkisel tarama modelleridir. İlişkisel araştırma türünün en yaygın çeşitlerinden biri korelasyonel araştırma yöntemidir. Korelasyonel araştırmalar, iki ya da daha fazla değişken arasındaki ilişkileri belirlemek ve neden-sonuç ile ilgili ipuçları elde etmek amacıyla yapılır (Büyüköztürk vd., 2011, s. 14).

88

3.2. Evren ve Örneklem

3.2.1. Araştırma Evreni

Araştırmanın evrenini, 2013-2014 eğitim-öğretim yılında Sinop il merkezi ve ilçelerinde bulunan resmi ortaokullarda görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırma evreninin büyüklüğünün tespiti için MEB Sinop İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden 2013-2014 eğitim öğretim yılı il merkez ve ilçelerindeki ortaokullarında görev yapan öğretmenlerin sayılarını gösteren istatistikî bilgiler ele alınmıştır.

2013-2014 öğretim yılında Sinop merkez ve ilçelerinde bulunan ortaokulların dağılımı Tablo 5’te verilmiştir.

Tablo 5. Evrene Dâhil Olan Ortaokulların Merkez ve İlçelere Göre Dağılımı

İlçe Adı Toplam %

Ayancık 4 9 Boyabat 10 21 Dikmen 4 9 Durağan 5 10 Erfelek 2 4 Gerze 6 13 Merkez 9 19 Saraydüzü 1 2 Türkeli 6 13 Toplam 47 100

Tablo 5’te görüldüğü gibi Sinop il merkezi ve ilçelerinde bulunan toplam ortaokul sayısı 47’dir Bu okulların çoğunluğu % 21’i Boyabat ve % 19’u merkezde, en azı % 2’si Saraydüzü ilçesinde bulunmaktadır.

Sinop il sınırları içerisinde 2013-2014 eğitim-öğretim yılında bulunan 47 ortaokulda görev yapan toplam öğretmen sayısı 700’dür. Bu öğretmenlerin merkez ve ilçelere göre dağılımı ise Tablo 6’da verilmiştir.

89

Tablo 6. Evrene Dâhil Olan Öğretmenlerin İlçelere ve Cinsiyete Göre Dağılımı

İlçe Adı Toplam % Kadın % Erkek %

Ayancık 67 10 33 9 34 10 Boyabat 154 22 77 22 77 22 Dikmen 17 2 6 2 11 3 Durağan 95 14 39 11 56 16 Erfelek 24 3 12 3 12 3 Gerze 73 10 39 11 34 1 Merkez 204 29 111 32 93 26 Saraydüzü 13 2 7 2 6 2 Türkeli 53 8 25 7 28 8 Toplam 700 100 349 100 351 100

Tablo 6’da görüldüğü gibi 2013-2014 eğitim-öğretim yılında Sinop il sınırları içerisinde bulunan 47 ortaokulda çalışan toplam öğretmen sayısı 700’dir. Öğretmenlerin çoğunluğu % 29’u merkez ve % 22’si Boyabat ilçesinde, en azı ise % 2’si Dikmen ve Saraydüzü ile % 3’ü Erfelek ilçelerinde görev yapmaktadır. Ayrıca öğretmenlerin cinsiyete göre dağılımı hemen hemen eşit olduğu görülmektedir.

3.2.2. Araştırma Örneklemi

Araştırmanın yürütülmesi sürecinde, tüm öğretmenlere ulaşmak yerine, zaman, enerji ve ekonomik açıdan tasarruf sağlamak amacıyla çalışma evreni içerisinden örneklem seçilmiştir. Örneklem, tabakalı örneklem yöntemiyle seçilmiştir. Tabakalı örnekleme, evrendeki alt grupların belirlenip bunların evren büyüklüğü içindeki oranlarıyla örneklemde temsil edilmelerini sağlamayı amaçlayan örnekleme yöntemidir (Büyüköztürk, vd., 2011). Araştırmada çalışma evreninden alınacak örneklemdeki öğretmen sayıları aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanmıştır (Balcı, 1995, s. 111):

t2_.(PQ) d2 n= 1 t2_.(PQ) 1+ . N d2

90 n= Örneklem büyüklüğü

N= Evren büyüklüğü d= Tutum düzeyi ( 0,05)

t= Güven düzeyinin tablo değeri (t: 1,96)

PQ= ( 0,50) . (0,50) = 0,25 maksimum örneklem büyüklüğü için örneklem yüzdesi. Evrendeki 700 öğretmen üzerinde uygun örneklem sayısını hesaplamak için formül şu şekilde uygulanmıştır:

Hesaplanan formül sonucuna göre evrendeki öğretmenlerden seçilecek 248 kişilik örneklemin evreni temsil edebileceği görülmüştür.

Araştırmada, Sinop merkez ve ilçelerin (Ayancık, Boyabat, Dikmen, Durağan, Erfelek, Gerze, Saraydüzü, Türkeli) her biri, ölçüt alınarak bir tabaka olarak düşünülmüştür. Böylece, her bir ilçede yer alan öğretmen sayısının, toplam içindeki oranına göre araştırma örnekleminde temsil edilmesi sağlanmıştır.

Her bir ilçeden seçilecek örneklemin belirlenmesi için öncelikle aşağıda görüldüğü gibi tabaka ağırlığı hesaplanmıştır.

Tabaka ağırlığı 0,35 bulunmuştur. Böylece her bir ilçedeki çalışma evreninin en az % 35’i alınarak örnekleme dâhil edilirse örneklem tüm alt evreleri temsil etmiş olacaktır. Buna göre merkez ve ilçelere göre seçilmesi gereken en az öğretmen sayıları; Ayancık 23, Boyabat 54, Dikmen 6, Durağan 33, Erfelek 8, Gerze 26, Merkez 71, Saraydüzü 5, Türkeli 19 olarak seçilmesi gerekmektedir. Örneklem Büyüklüğü 248 Tabaka Ağırlığı = = = 0,35 Evren Büyüklüğü 700 1,962_.(0,25) 0,052 n= = 248 2 1,962_.(0,25) 1+ . 700 0,052

91

Araştırmada örnekleme geçerliliğini artırmak için en az olması gereken örneklem büyüklüğünün üzerinde örneklem seçilmiştir. Tabaka ağırlıkları dikkate alınarak merkez ve ilçelerden belirlenen örneklem büyüklüğü Tablo 7’de belirtilmiştir.

Tablo 7. Örnekleme Dâhil Öğretmenlerin İlçelere ve Cinsiyete Göre Dağılımı

Tablo 7’de görüldüğü gibi Sinop ilinin geneline yönelik uygulanan araştırmaya, örneklem değeri göz önüne alınarak en fazla öğretmen merkezden katılmıştır. Örneklem olarak 156 kadın ve 141 erkek olmak üzere toplam 297 öğretmene ulaşılmıştır. Örnekleme dâhil edilen öğretmenlerin demografik değişkenlerine ilişkin bilgileri ise aşağıdaki Tablo 8‘de verilmiştir.

Tablo 8. Örnekleme Dâhil Öğretmenlerin Demografik Değişkenlerine Göre Frekans Dağılımı Değişken Kategori N % Cinsiyet Kadın 156 52.5 Erkek 141 47.5 Yaş 30 yaş ve daha az 127 42.8 31-40 yaş 130 43.8 41-50 yaş 35 11.8

İlçe Adı Toplam % Kadın % Erkek %

Ayancık 29 10 13 8 16 11 Boyabat 62 21 33 21 29 21 Dikmen 11 4 4 3 7 5 Durağan 35 12 18 12 17 12 Erfelek 13 4 8 5 5 4 Gerze 31 10 18 12 13 9 Merkez 86 29 49 31 37 26 Saraydüzü 6 2 4 3 2 1 Türkeli 24 8 9 5 15 11 Toplam 297 100 156 100 141 100

92 51-60 yaş 5 1.7 Medeni Durum Evli 199 67.0 Bekar 98 33.0 Eğitim Durumu Lisans 289 97.3 Yüksek Lisans 7 2.4 Doktora 1 .3 Kıdem 5 yıl ve daha az 107 36.0 6-10 yıl 80 26.9 11-15 yıl 65 21.9 16-20 yıl 26 8.8

21 yıl ve daha fazla 19 6.4

Branş Türkçe 52 17.5 Matematik 44 14.8 Fen Bilimleri 38 12.8 Yabancı Dil 40 13.5 Sosyal Bilgiler 34 11.4

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 19 6.4

Teknoloji ve Tasarım 14 4.7

Beden Eğitimi 17 5.7

Müzik 5 1.7

Görsel Sanatlar 8 2.7

Bilişim Teknolojileri 13 4.4

Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik 13 4.4

Tablo 8’de görüldüğü gibi, araştırmaya katılan öğretmenlerin büyük bir kısmı 40 yaş altında olduğu ve evli olanların bekârlardan iki kat daha fazla olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin eğitim durumlarına bakıldığında doktora mezunu 1, yüksek lisans mezunu 7 ve lisans mezunu öğretmen sayısı 289 olduğu görülmektedir. Araştırmaya dâhil edilen 297 öğretmenden büyük bir kısmı 5 yıl ve daha az bir kıdeme sahiptir. Tabloda branş dağılımına bakıldığında, araştırmaya en fazla 52 Türkçe öğretmenin ve en az müzik ve görsel sanatlar öğretmenin katıldığı görülmektedir.

93

Örnekleme dâhil edilen öğretmenlerin görev yaptıkları ilçelere ve okullara göre dağılımı ise aşağıdaki Tablo 9‘da verilmiştir.

Tablo 9. Örnekleme Dâhil Olan Öğretmenlerin Okullara Göre Dağılımı

İlçe Adı Okulun Adı Öğretmen _Sayısı

Ayancık

Avukat Hasan Hüsnü Kılıç Ortaokulu 7

İnönü Ortaokulu 16

M. Akif Ersoy Ortaokulu 6

Boyabat

Atatürk Ortaokulu 10

Cengiz Topel Ortaokulu 15

Cumhuriyet Ortaokulu 13

Fatih Ortaokulu 9

Hamit Tekin Ortaokulu 15

Dikmen Dikmen Ortaokulu 4

Can Kardeşler Baysun Yatılı Bölge Ortaokulu 7

Durağan Şehit Kadirler Ortaokulu 19

75. Yıl Cumhuriyet Yatılı Bölge Ortaokulu 16

Erfelek Yunus Emre Ortaokulu 13

Gerze

Atatürk Ortaokulu 5

Belören Ortaokulu 7

Gazi Mustafa Kemal Ortaokulu 11

Karlı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

Ortaokulu 8 Merkez Atatürk Ortaokulu 15 Gelincik Ortaokulu 16 İstiklal Ortaokulu 12 Kabalı Ortaokulu 9

Mehmet Akif Ersoy Ortaokulu 16

Seyit Bilal İmam Hatip Ortaokulu 5

Toki Şehit Fatih Erer Ortaokulu 13

94