İşçinin Şeref ve Namusa Dokunacak Sözleri ve Davranışları

İş K. m.25/II-b alt bendi gereğince “İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması” halinde işveren tarafından işçinin iş sözleşmesi haklı nedene dayanarak feshedebilir. Buna karşılık işçinin eleştiri hakkı kapsamındaki ifade özgürlüğünü kullanması haklı fesih nedeni oluşturmaz. ²⁵²

Yukarıda bahsi geçen kanun düzenlemesinde yer almamakla birlikte işveren vekilinin de bu şekilde bir davranışa maruz kalması durumunda da işverenin iş sözleşmesini haklı nedenle fesih yetkisinin var olduğu kabul edilmelidir. Zira işveren vekili işyerindeki işçilere karşı işvereninin otorite ve gücünü temsil etmekte, ve işveren adına yönetim hakkını kullanmaktadır. İşçinin bu yöndeki tutumunun İş K.

m. 25/II bendin başlığı altında düzenlenen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan

249 Tunçomağ Kenan/Centel Tankut, İş Hukukunun Esasları, 207.

250 Akyiğit Ercan, İş Hukuku Şerhi, 1144.

251 Kaplan Emine Tuncay, Fesih Hakkı, 139-140.

252 Öktem Songu, Anayasal Bir Temel Hak Olarak İfade Özgürlüğünün İşçi Açısından İşyerindeki Yansımaları, 636 vd.; Süzek Sarper, Fesih, 146-147.

88

hallerin ‘benzeri’ olarak kabul edilmesi doğru olacaktır.²⁵³

Yüksek mahkeme Yargıtay, “…Davalı işverene ait bilgisayarları ve e-mail adreslerini özel yazışmalarda kullanıp işverene hakaret niteliğinde sözler sarf etmenin, işveren açısından 4857 Sayılı Yasa’nın 25 II-b. maddesi uyarınca sataşma niteliğinde haklı fesih nedeni oluşturacağı anlaşılmakla davacının ihbar ve kıdem tazminat taleplerinin reddi gerekir.”²⁵⁴ demek suretiyle işçinin, işverene hakaret niteliğinde sözler söylemesi şeref ve namusa dokunacak söz ve davranışlar niteliğinde olduğuna karar vermiştir.

İşçinin şeref ve namusa dokunacak söz ve davranışları gibi şeref ve onur kırıcı asılsız ihbar ve isnatları da işveren lehine haklı nedenle derhal fesih hakkı doğuracaktır.

Ancak bu bent kapsamında işverenin yapacağı feshin haklı neden dayanması için işçi tarafından işveren aleyhinde yapılan ihbar yahut isnadın asılsız olması zorunludur.

Yargıtay bu konuya ilişkin bir kararında şu şekilde karar vermiştir, “…Davacı işçi 13.8.1984 tarihli şikayet mektubunda işyerinde bir takım yolsuzluk ve suiistimaller yapıldığını ileri sürmüş ve işveren hakkında küçük düşürücü isnatlarda bulunmuştur.

Dosyada mevcut tüm bilgi ve belgeler birlikte değerlendirildiğinde, davacı işçinin söz konusu isnatlarının asılsız ve dayanaksız olduğu anlaşılmaktadır. Hal böyle olunca işverenin, İş Kanununun 17/II. b (şimdi İş K. 25/II-b) maddesine dayanarak, iş sözleşmesinin feshinin haklı olduğunu kabul etmek gerekir.”²⁵⁵

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararına göre, işverenine yönelik doğru olmayan ihbar ve isnatlarda bulunması nedeniyle işçinin iş sözleşmesinin feshi, 1457 sayılı mülga İş Kanunu’nun m. 17/II, b (yürürlükteki İş K. m. 25/II-b) uyarınca haklı nedene dayalıdır.²⁵⁶ Yargıtay’ın konu ile ilgili benzer bir kararında, işçinin, belediye

253 Yarg. 9. H.D, T. 4.3.1999, E.1866 /4119 K., Tekstil İşv., Mayıs 1999,19.

254 Yarg. 9. H.D., T. 13.12.2010, E.447/37516 K. ;Tekstil İşv. D., Mart 2012,2-4.

255 Yarg. 9. H.D, T. 8.4.1988, E.2513/3945 K., YKD, Aralık 1988,1661-1662; Yarg. 9.

H.D., T. 2.5.1989, E.2074/4174K.; Yarg. 9. H.D., T. 31.3.1998, E.3213/6233K., YKD, Nisan 1999,485-486; Yarg. H.G.K., T.23.6.1982, 9-1229/719; Soyer M. Polat, Ferdi İş İlişkisinin Kurulması ve İşin Düzenlenmesi, Yargıtay’ ın İş Hukukuna İlişkin Değerlendirilmesi, İHU, İş K. 17, No. 18.

256 Yarg. H.G.K., T. 23.6.1982, E. 1980/9-1229 K. 1982/719; Soyer M. Polat, Ferdi İş İlişkisinin Kurulması ve İşin Düzenlenmesi, Yargıtay’ ın İş Hukukuna İlişkin Değerlendirilmesi, İHU İs K. m.17, No. 18.

89

tarafından işçilerin haklarının gasp edildiğini iddiası²⁵⁷; bir başka kararında, işçinin bakanlığa şikayet mektubu göndererek, işyerinde yolsuzluk yapıldığı iddiasıyla işvereni küçük düşüren isnatlarda bulunması²⁵⁸; aynı şekilde, yasal düzenlemede işveren sözcüğüne yer verilmekle birlikte, bunun işveren vekilini kapsar şekilde anlaşılması ve Yargıtay tarafından kabul edildiği üzere, çalıştığı işyerinin müdürü ve nöbetçi amiri ile ilgili gerçeğe uymayan şekilde gazeteye açıklamalarda bulunması veya bölüm şefine²⁵⁹, işveren tarafından temin edilen bilgisayarda elektronik posta ile işverene hakaret etmesi²⁶⁰ işveren lehine haklı nedenle bildirimsiz fesih hakkı verir.

İş Kanunu m. 25/II-b alt bendine göre; “İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması” halinde işveren, işçinin iş sözleşmesini derhal haklı nedene dayanarak feshedebilir. Aşağıda “işveren” ve “aile üyesi” kavramlarının içeriğini doldurarak, şeref ve namusa dokunan söz ve davranışların neler olabileceğini, asılsız ihbar kavramına hangi hallerde dayanılabileceği ayrı ayrı incelecektir.

a) İşveren ve İşveren Vekili Kavramı

İş Kanunu’ nda tanımların yer aldığı m. 2' ye göre, “işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara…” işveren denir. Anılı aynı maddeye göre İşveren vekili ise, “işveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan” kimselere denilmektedir. Yine maddenin devam eden fıkrasında, işveren için kanunda düzenlenen her nevi sorumluluk ve

257 Yarg. 9. H.D., T. 31.3.1998, E. 1998/3213, K. 1998/6233, YKD, Nisan 1999,485-486.

258 Yarg. 9. H.D., T. 8.4.1988, E. 1988/2513, K. 1988/3945, YKD. Aralık 1988,1661-1662.

259 Yarg. 9. H.D., T. 2.5.1989, E. 1989/2074, K. 1989/4174, YKD, Mart 1990,377-378;

Yarg. 9. H.D., T. 4.3.1999, E. 1999/1866, K. 1999/4119, Tekstil İşv. D, Mayıs 1999,19;

Yarg. 9. H.D., T. 26.10.2004, E. 2004/1537, K 2004/24181, Legal HD, 2005/6,765-766.

260 Yarg. 9. H.D., T. 13.12.2010, E. 2009/447, K., 2010/37516, Çalışma ve Toplum, 2011/3, 317-319.

90

yükümlülüklerin işveren vekilleri hakkında da uygulanması gerektiği hüküm altına alınmıştır. O halde işçinin, işveren vekili veya işveren vekilinin ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler söylemesi veya davranışlarda bulunması halinde de işveren, iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilecektir.²⁶¹ İşveren vekili de, işverenin yönetim haklarına haiz olduğundan işveren gibi kabul edilecektir.

Nitekim Yargıtay işçinin, işveren vekiline karşı şeref ve namusa dokunacak sözler söylemesi halinde, işverenin bu bent kapsamında haklı nedenle feshinin geçerli olacağı yönünde kararlar vermiştir. Konuyla ilgili bir kararında Yargıtay, “İşçinin basılmasından sorumlu bulunduğu sendika bülteninde yer alan ve işveren vekilini hedef tutan şeref ve namusu halele uğratıcı nitelikteki manzumenin, bu işçi aleyhinde bildirimsiz fesih yetkisinin kullanılmasına dayanak tekil edebilir.”;²⁶² aynı konu başlığına dair bir başka kararında Yargıtay, “...Davalı tanıkları, davacının işyeri personel müdürüne daha önce iki yevmiye ceza kesimini neden göstererek 'şerefsiz' diye hakaret ettiğini açıkça doğrulamışlar, tanık 'ayrıca personel müdürünü döveceklerdi, araya girenler mani oldu' diyerek geniş bilgi vermiştir. Davalı tanıklarının bu açık beyanları ve tutanak münderecatı birlikte değerlendirildiğinde davacının hizmet akdinin işveren tarafından 1475 sayılı İş Kanunu' nun 17.Maddesi (şimdi İş K. m. 25) uyarınca haklı olarak feshedildiğinin kabulü gerekir...”²⁶³ demek suretiyle işveren gibi hareket eden işveren vekiline karşı yapılan hakaretlerin işverene yapılmış sayılacağına karar vermiştir. Ayrıca işveren vekillerinin de yaptıkları işlemlerinden dolayı ceza sorumluluklarının olması nedeniyle, işverenler yanında işveren vekillerinin de haysiyet ve şeref kırıcı gerçeğe aykırı ihbar ve isnatlara hedef olabilecekleri açıktır ve böyle bir durumda işverenin haklı nedene dayanarak feshi hakkı doğacaktır.²⁶⁴

261 Kaplan Emime Tuncay, Fesih Hakkı, 142; Akyiğit Ercan, İş Hukuku Şerhi, 1146;

Narmanlıoğlu Ünal, İş Hukuku, 356; Mollamahmutoğlu Hamdi/Astarlı Muhitten/Baysal Ulaş, İş Hukuku, 624; Odaman Serkan, Fesih Hakk1, 99.

262 Yarg. 9. H.D., T. 06.04.1968 , 1968/13055 E., 1968/4050 K., Odaman Serkan, Fesih Hakkı, 99, dn. 474.

263 Yarg. 9. H.D., T. 17.12.1997 , 1997/17626 E., 1997/21721 K., Odaman Serkan, Fesih Hakkı, 99, dn. 475.

264 Mollamahmutoğlu Hamdi/Astarlı Muhitten/Baysal Ulaş, İş Hukuku, 624.

91 b) Aile Üyesi Kavramı

İş K. m. 25/II-b bendine göre, işçinin işvereni aleyhine şeref ve namusa dokunan sözler söylemesinin yanında, işverenin aile üyelerinden biri hakkında da aynı mahiyette sözler söylemesi veya davranışlarda bulunması durumunda, işverenin haklı nedenle iş sözleşmesini derhal feshi gündeme gelecektir. Bu hüküm ile yalnız işveren değil, işverenin ailesi de için istenmeyen söz ve davranışlara karşı korunmuştur. Bu sebeple “aile üyesi” kavramına kimlerin dahil olacağı, bunun kapsamı ve sınırını belirlemek feshin haklılığın belirlenmesi açısından önemlidir.

Doktrindeki bir görüşe göre aile üyesi sözünden geniş anlamda aile anlaşılması gerekir. Buna göre, işveren ile aynı evde mukim veya başka evde mukim ve hatta normal aile ilişkileri olmadığı halde aynı aileye dahil aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna yönelik sözler söyleyen veya davranışlarda bulunan işçinin iş sözleşmesine derhal haklı nedene dayanarak son verilmelidir.²⁶⁵ Doktrindeki diğer bir görüşe göre ise, aile üyesi kavramı daha geniş tutularak anne, baba, onlar usulü, kan, koca, nişanlı, çocuklar ve onların füru, erkek ve kız kardeşler ve evlatlık kastedilmektedir. Amca, dayı, hala, teyze, enişte, yenge, kardeş çocukları gibi akrabalara karşı söylenen sözler ise ancak işverenin bu akrabalarıyla ilişkileri kuvvetli ise, haklı nedenle fesih nedeni sayılacak, ilişkiler kuvvetli değilse işçinin bu kişilere karşı şeref kırıcı sözleri ve davranışları ise bu bent kapsamında değerlendirilmeyecektir.²⁶⁶ Çalışmamızda da savunulan doktrindeki başka bir görüşe göre: aile üyesi kavramını ne işçinin tüm akrabaları kapsayacak şekilde geniş ne de amca, dayı, hala, teyzeyi bu kapsam dışında bırakacak şekilde dar yorumlanmalıdır.²⁶⁷ İşveren, yakın ilişki içinde olsun olmasın, amcasına veyahut yeğenine karşı işçinin söylediği şeref ve namusuna dokunacak sözler karşısında işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilmelidir. Yukarıda tek tek yazılan aile üyesi bireylerine karşı yöneltilecek onur kırıcı söz ya da yöneltilecek davranışların işvereni etkileyeceği şüphesizdir. Her somut olay karşısında aile üyesinin, işveren ile aile ilişkisi bağının güçlü olup olmadığına bakılmalıdır.

265 Kaplan Emine Tuncay, Fesih Hakkı, 140.

266 Odaman Serkan, Fesih Hakkı, 98.

267 Tunçomağ Kenan/Centel Tankut, İş Hukukunun Esasları, 207.

92