Kavram Belirleme Testi geli tirilirken, Treagustun (1988) üç a amadan olu an kavram belirleme snav yaps göz önünde bulundurulmu tur. Bu yap, içeri in belirlenmesi, kavram yanlglar hakknda bilgi toplanlmas, belirleme testinin geli tirilmesi olmak üzere kendi içinde alt i lemlerden olu an ba lca üç basamaktan olu maktadr.
çeri in Belirlenmesi:
1- Önerme eklindeki bilgi ifadelerini belirleme: Varolan Fen ve Teknoloji programnda (MEB, 2005) belirlenen 7. snf I k Ünitesi kazanmlarna (Ek-1) uygun olarak önermeler yazlm tr. Ancak 1.1 ve 3.4 kazanmlarndan yola çkarak yazlan önermelerin yeteri kadar açk olmad görülerek 1.1.1, 3.4.1 ve 3.4.2 önermeleri ilave edilmi tir. Hazrlanan önermeler Ek-1de sunulmu tur.
2- Kavram haritalarnn geli tirilmesi: Ünite ile ilgili belirlenen önermelerin, ö retim için belirlenen konunun do asna uygunlu unu incelemek üzere I k Ünitesi kavram haritas geli tirilmi tir. Bunun için Fen ve Teknoloji Ö retim Programnda verilen (M.E.B., 2005) kavram haritasndan yararlanlarak konu kapsam do rultusunda az da olsa eklemeler yaplm tr (Ek-2).
3- Önermesel bilgilerin kavram haritasyla ili kilendirilmesi: Ele alnan içeri in iç tutarl ndan emin olmak için, ilk admda hazrlanan önermeler, do rudan kavram haritas ile ili kilendirilir. Burada amaç hem önermelerin hem de kavram haritasnn ayn içeri e sahip olmas sa lamaktr. Önermelerin hazrlanan kavram haritasna uygun olup olmad n görmek için, 2 yedinci snf ö rencisine, 1 fen dersi ö retmenine ve 1 alan uzmanna kavram haritalar verilerek, kavram haritalarn okumalar ve okuduklarn yazmalar istenmi tir. Daha sonra ö renci, ö retmen ve alan uzmannn yazdklar ile önermeler kar la trlarak gerekli düzeltmeler yaplm tr.
4- çeri in geçerli inin onaylanmas: Önceki admlarda belirlenen içeri in, ara trma kapsamnda ele alnan konu alan bilgisine ve ölçülmek istenen özelliklere uygunlu u açsndan alannda uzman 2 ö retmen ve 5 alan uzman akademisyene inceletilerek alnan görü ve öneriler do rultusunda gerekli düzeltmeler yaplm tr.
Ö rencilerin Kavram Yanlglar Hakknda Bilgi Toplanlmas:
5- Alan yaznn taranmas: Kavram yanlglar ile ilgili olarak alanda yürütülen di er çal malar taranarak, ele alnan konu ile ilgili belirlenen kavram yanlglar taranm tr. Gerek yaplan görü melerden gerekse alan yazn taramasnn ardndan konu ile ilgili ula lan kavram yanlglar (alternatif kavramalar) Ek 5teki Belirtke Tablosunda sunulmu tur.
Ö rencilerle yaplandrlmam görü melerin yaplmas: Çal lacak ö renci grubunun konu hakkndaki kavramalarn belirlemek üzere ilgili alan yaznndan ve ders kitaplarndan yararlanarak görü me sorular öncelikle açk uçlu sorular olarak hazrland. Daha sonra açk uçlu sorular, yar yaplandrlm görü me sorularna dönü türülerek 2 fen bilgisi ö retmeni ve 5 alan uzman tarafndan kapsam, içerik ve görünü geçerli i açsndan inceletilerek öneriler do rultusunda yeniden düzenlenmi tir. Elde edilen yar yaplandrlm görü me formunun (Ek-3) i lerli ini snamak üzere 5 ö renci ile pilot görü me yaplm tr. Pilot görü melerin analizinin ardndan, görü me formunda çok az de i iklik yaplarak test için asl görü me a amasna geçilmi tir. Buca lçesinden 4 farkl okuldan, 7. snfa devam eden toplam 20 ö renci ile yar-yaplandrlm ekilde görü ülmü tür. Ö rencilerin hemen hemen alan yaznndakilere benzer yantlar verdikleri ancak, alan yaznnda daha önceden belirtilmeyen kavram yanlglarnn yan sra alternatif kavramlara sahip olduklar görülmü tür. Baz görü me sorularndan kesitler ve alnan yantlar a a da sunulmu tur:
G: burada beyaz n bir görevi var m? Ö: I n rengini bir ton açar.
Ö:.. camn rengi mavi oldu u için. Cam ye il olsayd yine ye il olarak görülürdü.
G: Neden?
Ö: Çünkü cam krmz, k beyaz, burada önemli olan camn rengi.
G: Camn rengi nasl bir etkide bulunuyor? Ö: .Beyaz k önemli de il, camn rengi boyuyor. Ö:.. Siyah renkteki bölümü gri olarak görürüz. G: Peki siyah neden gri gibi görürüz?
Ö: Çünki beyaz k vurdu unda açk renk oldu undan siyahla kar r ve gri gibi gözükür.
Ö: Gündüz mavi görürüz çünkü atmosferde mavi rengin daha çok olmasdr, geceleri de güne kendi n gösteremez o yüzden siyah görürüz.
G: Peki atmosfer mavi rengi nasl alr? Ö:Atomlar sayesinde.
G: Neyin atomlar sayesinde, biraz daha açklayabilir misin?
Ö: Renk atomlar.
G: Peki atmosferde kendi ba na bulunabilir mi renk atomu?
Ö:Evet
G:Peki örnek verebilir misin, u anda gündüz ve çevremize bakyoruz, atmosfere bakyoruz, mavi. Renk atomlar nerede bulunuyorlar?
Ö: Mesela u lambada renk atomlar var (tavandaki flüoresans lambay göstererek).
Ö: çindeki ktan dolay alyor. G: Peki onda da renk atomu var m? Ö:Evet.
G: Peki ne renk onun renk atomu? Ö: Beyaz
Ö: biz sar görüyoruz.ama krmz da olabilir G:..hmm nasl karar verdin?
Ö:Sonuçta güne ten farkl renkler geliyor, yakc bir eydir güne , alevlerden dolay krmz oluyor ama biz sar görüyoruz.
G:..Neden acaba farkl görüyoruz ki biz?
Atmosferden dolay olabilir. Atom zararl nlar geçirmez, krmz nlar mesela yanstlmaz bize.
Ö: ye il bitkinin enerjisi krmz saksya göre daha fazladr? G: Neden acaba?
Ö: Çünki kendi de ayn renk, lambann da ayn renk, saks da yanstma olay var,ye il bitkinin kendisi de ye il gelen k da ye il o yüzden i i daha kolayla yor, daha az enerji sarfeti i için enerjisi daha çok kalyor,
G: Peki ye il renkli bitki nasl bir enerji sarfediyor olabilir? Ö: So urma i leminde, çünki gelen yanstyor, krmz ise daha çok enerji sarfediyor çünki hiç ye il yok, kendi rengini yanstmas daha zor.
6- Konuyla ilgili serbest yantl çoktan seçmeli maddelerin geli tirilmesi: Elde edilen görü me verilerinden yola çkarak test gövdesinin geli tirilmesi çal malarna ba lanm tr. Görü me sorularndan bazlarna verilen yantlar belli kategorilere alnamad ndan bu sorularn açk uçlu
olarak kalmasna karar verilmi tir. I k ünitesine yönelik konu alannn tümünü kapsamas açsndan, bu ünite ile ilgili tam bir de erlendirmenin yaplabilmesi için açk uçlu sorular ve kavram testi bir arada kullanlmaldr. Açk uçlu sorular Ek-4te sunulmu tur.
Kavram Testinin Geli tirilmesi:
8- Üç a amal testin geli tirilmesi:. Testin ilk a amas iki ya da üç seçenekten olu an çoktan seçmeli soru içerir. kinci ksm ise, ilk ksmda verilen yantn nedenini belirlemek üzere dört olas seçenek içerir. Seçenekler kavram yanlglarndan ve do ru yanttan olu ur. Kavram testi maddeleri yazlrken, görü me sorularnda kullanlan soru kökleri aynen korunmu tur. Bu soru köklerine verilen yantlardan olu turulan seçenekler (en çok 6) ö rencilerin görü me sorularna verdikleri ilk yantlardan olu maktadr. Testin ikinci a amasnda ise, ö rencilerin bir önceki soruya verdikleri yantlarn nedeni sorulmu tur. Konuyla ilgili çoktan seçmeli testin yantlar alan yaznndan ve ö rencilerle görü melerde elde edilen kavram yanlglarna dayanarak yazlm tr.
kinci a amaya yant olu turmak üzere de, ö rencilerin görü me sorularnda açklam olduklar nedenler gruplandrlarak (en fazla frekansa sahip olan ve duruma göre en çok 6 seçenek) yazlm tr. Ayrca, ö rencilerin kendi kavram yaplarnda var olan ancak seçeneklerde belirtilmeyen yantlar ifade edebilmelerine olanak tanyabilmek için en sona bo bir seçenek braklm tr. De erlendirme yaplrken, ö renciler e er bo seçene i i aretleyerek do ru neden belirtmi lerse, bilgiyi öznel ve kendi bili sel yaplarna göre yaplandrdklar gerçe inden ve ö rencilerin ya ayabilecekleri olas ifade ve tanm güçlü ünün a lmas gereklili ini göz önünde bulundurarak, o a amaya do ru yant verdikleri kabul edilmi tir. Üçüncü a amada ise, ö rencilerin ilk iki a amaya verdikleri sorularn do rulu undan emin olup olmadklar yoklanm tr.
9- Belirtke Tablosunun olu turulmas: Kavram testin tüm önermeleri ve kavram haritasn kapsad ndan emin olmak üzere belirtke tablosu olu turulmu tur. Hazrlanan belirtke tablosu Ek-5te sunulmu tur.
10- Testin uygulanmas: Testin geli tirilmesi ve yapsal özelliklerinin bilinebilmesi esastr. Bunun için son hali verilen test (Ek-6), görünü ve kapsam geçerli i açsndan alannda uzman 2 ö retmen ve 5 alan uzman akademisyene inceletilerek görü leri do rultusunda yeniden düzenlenmi tir. I k konusunu ö renmi ilkö retim 7. snf ö rencilerinden 5 ki ilik bir gruba test verilerek okutulmu ve gerek sorularn anlamca anla lr olup olmad gerekse 1. ve 2. a ama seçeneklerinin belirgin olup olmad kontrol edilmi tir. Ardndan, 2005 Fen ve Teknoloji programnn uyguland pilot ilkö retim okulu ö rencilerinden 30 ki ilik bir grupla testin pilot çal mas yaplm tr. Pilot çal mada ö rencilerden gelen dönütlerle testteki maddelerin anla lr ve testi tamamlamak için 40 dakikalk bir ders saatinin yeterli oldu u görülmü tür. Ö rencilerin tümü konuyu ö renmi oldu undan, sorular anlamakta ve yantlamakta güçlük çekmedikleri gözlenerek, testin pilot çal mada kullanlan haliyle asl uygulama için hazr oldu una karar verilmi tir. Daha sonra test, Bölüm 3.2de ve Tablo 11de belirtilen ö renci grubuna uygulanm tr.
Verilerin Analizi:
Uygulanan kavram testinden elde edilen veriler alan yaznnda üç a amal testlerin geli tirildi i çal malarda (Erylmaz ve Sürmeli, 2000; Kutluay, 2005; Pe man, 2005; Türker, 2005) kullanlan benzer yöntemlerle incelenmi tir. Üç a amal testten elde edilen veriler öncelikle bilgisayara MS Excel programna satrlar ö rencileri ve sütunlarda üç a amal kavram testinde yer alan her bir soruyu gösterecek ekilde ham veri olarak girilmi tir. De i kenlerin belirlenmesi ve verilerin saysalla trlmas i lemlerinin ardndan elde elden yar-i lenmi verilerin
analizine SPSS ve FINESSE programlarnda devam edilerek güvenirlik, madde güçlü ü, ilk iki a amaya verilen do ru yantlarn ve kavram yanlglarnn faktör analizi, yanl olumlu ve yanl olumsuz oran hesaplamalar yaplm tr.
Geçerlik:
Testin olu turulma a amasnda içerik, kapsam ve görünü geçerlikleri uzman görü leriyle sa lanm tr. Olu turulan üç a amal testin yap geçerli ine sahip olup olmad n belirlemek için ise puan türleri arasndaki ili kinin hesaplanmas, faktör analizi ve alternatif kavrama puan türleri arasndaki ili kiler hesaplanm tr.
Puan türleri arasndaki ili kinin hesaplanmas: lk olarak deneme uygulamasndan elde edilen veriler kullanlarak ö rencilerin ilk iki a amaya vermi olduklar yantlar ile üçüncü a amadaki emin olma düzeyleri arasndaki ili ki katsays bulunmu tur. Buradaki amaç, sorular ve seçenekleriyle i leyen bir testten yüksek puan alan ö rencilerin, testi düzgün okuyarak yantladklar, okuduklarn anladklarndan da emin olmalar beklentisinden yola çkarak (Çatalo lu, 2002), do ru yantlar ve verilen yanttan emin olma arasndaki ili ki katsaysnn hesaplanmasdr. Bunun için ö rencilerden elde edilen puanlar a amalara göre hesaplanm tr. Ö rencilerin, testteki sorularn ilk a amalarna verdikleri do ru yantlarn 1, yanl yantlarn 0 olarak kodlanmasyla her bir sorunun testte do ru yantlanma oran için elde edilen puan Puan türü-1 olarak adlandrlm tr. Testteki sorularn ilk iki a amasna birden ayn anda do ru olarak verilen yantlarn 1, yanl olarak verilen yantlarn 0 olarak kodlanmasyla her sorunun tüm sorular içinde iki a amasnn birden yantlanma oran da Puan Türü-2 olarak hesaplanm tr. Ö rencilerin ayn anda do ru olarak yantladklar ilk a amadan emin olma durumlarnn (üçüncü a ama) 1, emin olmama durumlarnn da 0 olarak kodlanarak her bir sorunun ayn anda üç a amasnn da do ru olma durumunun tüm sorularn do ru olma durumu oran da Puan Türü-3 olarak hesaplanm tr. edilen Puan Türü-1 ve Puan Türü-3 arasndaki ili ki Pearson Korelasyon katsays hesaplanarak elde edilmi tir (Tablo 15).
Tablo 15
PT 1 ve PT 2 arasndaki ili ki Katsays
*p< 0.01 düzeyinde anlamldr (2-uçlu).
Tablo 15den de görüldü ü gibi her iki puan türü arasnda yüksek ve olumlu bir ili ki bulunmaktadr (r=,892). Puan Türü-1 ve Puan Türü-2 arasndaki ili kiyi gösteren grafik ekil 13te sunulmu tur.