Hemşirelikte klinik karar verme ölçeği (HKKVÖ)

3. Hemşirelikte klinik karar verme ölçeği (HKKVÖ)

6.4. ÇalıĢma Materyali

Bilgisayar destekli simülasyon web tabanlı olarak hazırlanmıĢtır (http://web.deu.edu.tr/hasta_bakim/). Ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakım yönetimi bilgi- kavrama- karar verme adımlarını içeren olgulara odaklı olarak hazırlanmıĢtır. Ġçerik ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakım yönetimidir. Bu içerik, öğrencilere karmaĢık bir klinik durumdaki bakım yönetiminde yeterlilik kazandırması açısından önemlidir. Ameliyat öncesi bakım yönetiminde „hastanın psikososyal, fiziksel, yasal hazırlık aĢamaları, hastaya öğretilen ve ameliyat sonrası yapması beklenen koruyucu egzersizler, ameliyattan önceki gece hazırlığı ve ameliyat günü hazırlığı‟ bulunmaktadır. Ameliyat sonrası bakım yönetiminde, „ameliyat sonrası erken dönem bakım ve klinikte bakım‟ bulunmaktadır (ek 1). Klinikte bakım içersinde tüm sistemlerin fonksiyonlarının sürdürülmesi, komplikasyon geliĢmesini önlemeye yönelik giriĢimler ve taburculuk eğitimi bulunmaktadır. Bilgisayar destekli simülasyonda verilen içerik Dokuz Eylül Üniversitesi(DEÜ) hemĢirelik fakültesinde eğitici olan iki araĢtırmacı tarafından hazırlanmıĢtır. Ġçerik için cerrahi hastalıkları hemĢireliğinde doktora ünvanına sahip üç eğiticiden uzman görüĢü alınmıĢtır.

Bilgisayar destekli simülasyonda ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakım yönetimi konuları „metinsel bilgi, resimler, akıĢ Ģemaları, tablolar, örnek vakalar ve video gösterimlerinden‟ yararlanılarak açıklanmıĢtır. Öğrencilerin canlandırmada zorluk yaĢayacağı düĢünülen beĢ alanda (anksiyeteli bireye yaklaĢım, ameliyat öncesi koruyucu egzersiz eğitimi, ameliyat günü yapılan hazırlıklar, ameliyattan gelen hastanın kliniğe kabul edilmesi ve taburculuk eğitimi) video çekimi yapılmıĢtır. Bakım yönetiminde kullanılan videoların senaryoları araĢtırmacılar tarafından gerçek hasta öyküleri kullanılarak yazılmıĢtır ve ona göre canlandırılmıĢtır. Senaryoların canlandırmaları yüksek lisans öğrencileri tarafından yapılmıĢtır. Ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakım yönetiminin bilgisayar destekli simülasyonda hazırlanmasında DEÜ mühendislik fakültesi, bilgisayar mühendisliği bölümünde görevli öğretim üyesi ġen Çakır ve yüksek lisans öğrencisi Emre Çakan ile birlikte çalıĢılmıĢtır.

Simülasyonda içerik, bilgi iĢleme kuramına göre yapılandırılmıĢtır. Bilgiyi iĢleme kuramında öğrenme; yeni bilginin önceden öğrenilmiĢ bilgi ile iliĢki kurduğu bir süreç olarak açıklanmaktadır. Bilgi iĢleme kuramına göre yapılandırılan bakım yönetiminde öğrencilerin önceki sınıfta öğrendiği bilgilerin yeni öğreneceği konu içindeki yeri

gösterilmiĢ ve iliĢki kurulmuĢtur. Bakım yönetimi içeriğinde yapılan özetlemeler ve örnek senaryolar ile bakımda önemli olan konulara dikkat çekilmiĢ, anlamlı iliĢkiler kurulmuĢtur. 6.5. AraĢtırmanın DeğiĢkenleri

AraĢtırmanın bağımsız değiĢkeni bilgisayar destekli simülasyonda verilen eğitim, bağımlı değiĢken bilgi puanı, beceri puanı ve klinik karar verme puanlarıdır.

6.6. Veri Toplama Araçları

AraĢtırmada dört sorudan oluĢan bilgi formu (ek 2) ve üç adet veri toplama formu kullanılmıĢtır.

6.6.1. Ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakımı‟ biliĢsel düzey değerlendirme testi (ek 3)

“Ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakımı‟ biliĢsel düzey değerlendirme testi” Öğrencilerin ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakım yönetimi konusunda bilgi düzeylerini değerlendirmek için geliĢtirilmiĢtir. Ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakım yönetimi konularını içeren 50 çoktan seçmeli sorudan oluĢturulmuĢtur. Teste ki her soru iki puan değerindedir ve 0-100 arasında puan alınmaktadır.

Testteki sorular, uygulanmadan önce konun uzmanı 4 eğitici tarafından değerlendirilmiĢ ve uygun olduğuna karar verilen 50 sorudan test oluĢturulmuĢtur. Testte “ameliyat öncesi bakım, psikososyal, fiziksel ve yasal hazırlık; hasta eğitimi, ameliyat öncesi gün, ameliyat akşamı ve ameliyat sabahı hazırlıkları; Ameliyat sonrası erken dönem bakımı, klinik bakım ve komplikasyonların tanılanması ve yönetimi, taburculuk eğitimi” bilgilerini içeren sorular vardır.

Ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakımı biliĢsel düzey değerlendirme testi” gerçeğe uygun olgu senaryoları ve senaryolarla ilgili verilen sorular Ģeklinde hazırlanmıĢtır. Bu testteki sorularla öğrencilerin ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakım yönetimi bilgileri, bilgi-kavrama-uygulama ve analiz düzeyinde değerlendirilmiĢtir. Soruların düzeylerinin ve Ģekillerinin hazırlanmasında Kanada Kayıtlı HemĢire Hazırlık klavuzu (The Canadian Registered Nurse Prep Guide) (2005) isimli kitaptan yararlanılmıĢtır.

6.6.2. Ameliyat öncesi ve sonrası bakım yönetimindeki becerilerin kontrol listeleri Bilgisayar destekli simülasyonda ve mesleksel beceri laboratuarında eğitim alan öğrencilerin „uygulamalı derin solunum ve öksürme egzersizi‟(ek 4) ve „ameliyattan gelen hastanın kliniğe kabul edilmesi‟ (ek 5) becerilerinin psikomotor adımları kontrol listeleriyle değerlendirilmiĢtir. „Uygulamalı derin solunum ve öksürme egzersiz eğitimi‟

için sekiz, „ameliyattan gelen hastanın kliniğe kabul edilmesi‟ için yedi psikomotor adımdan oluĢan kontrol listesi kullanılmıĢtır. Beceri adımları „yaptı‟, „yapamadı‟ olarak değerlendirilmiĢ ve 100 üzerinden puanlandırılmıĢtır. Bu beceriler Objektif YapılandırılmıĢ Klinik Sınav (OYKS) [Objective Structured Clinic Examination (OSCE)] yöntemiyle değerlendirilmiĢtir.

„Uygulamalı derin solunum ve öksürme egzersiz eğitimi‟ becerisinin değerlendirilmesinde, hasta rolünü yönerge verilen dört son sınıf hemĢirelik öğrencisi oynamıĢtır. „Ameliyattan gelen hastanın kliniğe kabul edilmesi‟ becerisinin değerlendirilmesinde statik manken kullanılmıĢtır. Statik manken intravenöz kateter, insizyon yarası, foley kateter, hemovak dren, ameliyat giysisi gibi malzemelerle ameliyattan gelen hasta Ģeklinde hazırlanmıĢtır. Psikomotor beceri adımları maket üzerinde değerlendirilmiĢtir. Değerlendirmeler hasta odası gibi hazırlanan beceri odalarında yapılmıĢtır. Değerlendirme sürecinde odada öğrenci ve değerlendirmeyi yapan eğitici bulunmuĢtur. Değerlendirme yapan eğiticiler beceri eğitimi ve becerilerin değerlendirilmesinde deneyimli eğiticilerdir.

6.6.3. HemĢirelikte Klinik Karar Verme Ölçeği (HKKVÖ) (ek 6)

Klinik karar verme algısı; Jenkins‟in (1983) hemĢirelikte klinik karar verme ölçeği ile değerlendirilmiĢtir. Bu ölçek, hemĢirelik öğrencilerinin kendi ifadelerine dayalı klinik karar verme algılarının nasıl olduğunu tanımlamaktadır (Jenkins, 2001). HKKVÖ‟nin geliĢtirildiği çalıĢmada iç geçerlik için ölçek maddeleri, lisans hemĢirelik eğitiminde uzman eğiticilerin katıldığı panelde değerlendirilmiĢ ve görüĢ birliği oluĢturulan maddeler alınmıĢtır. Özgün HKKVÖ‟nin iç tutarlılık cronbach alfa güvenirlik katsayısı 0.83 olarak bulunmuĢtur, açıklayıcı faktör analizinde dört faktörlü yapının total varyansın %72.3‟ünü açıkladığı belirtilmiĢtir (Jenkins, 1983). Özgün HKKVÖ 40 maddeden ve dört alt ölçekten oluĢmaktadır. Her alt ölçek 10 maddeden oluĢmaktadır. Ölçekte 22 madde pozitif anlamlı ve 18 madde negatif anlamlıdır. Ölçeğin negatif anlamlı 18 maddesi ters puanlandırılmaktadır (Jenkins, 1983).

Ölçek, öğrencilerin kendileri tarafından doldurulmaktadır. Ölçeğin toplamından 40 ile 200 arasında, her alt ölçekten 10 ile 50 arasında puan alınmaktadır ve kesme noktası yoktur. Ölçekten alınan yüksek puan karar verme algısının yüksek olduğunu, düĢük puan karar verme algısının düĢük olduğunu göstermektedir. Ölçeğin değerlendirilmesi her bir alt ölçek ve ölçek toplam puanı üzerinden yapılmaktadır (Jenkins, 1983; Jenkins, 2001).

AraĢtırma kapsamında, hemĢirelik öğrencilerinin klinik karar verme algılarını değerlendirmek amacıyla hemĢirelikte klinik karar verme ölçeğinin Türkiye‟deki geçerlik ve güvenirliği bu araĢtırmanın 1. aĢamasında test edilmiĢtir.

6.7. AraĢtırma Planı

1. Adım (Ocak- Nisan 2008): Bilgisayar destekli simülasyonda ameliyat öncesi ve