Ameliyat Öncesi ve Sonrası Hasta Bakım Yönetiminin Bilgisayar Destekli Simülasyonda Bilgi ĠĢleme Kuramına Göre Yapılandırılması

Bu çalıĢmada, bilgisayar destekli web tabanlı simülasyonda bilgi iĢleme kuramı temel alınarak öğrencilerin ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakım yönetimini öğrenmelerini sağlamak, pekiĢtirmek ve desteklemek amaçlanmıĢtır. Bu amaç doğrultusunda gerekli içerik değerlendirmesi ve materyalin taslak çalıĢması yapılmıĢtır. Ġçerik değerlendirmesi ve taslak çalıĢması cerrahi hastalıkları hemĢireliğindeki uzmanların görüĢleri doğrultusunda düzenlendikten sonra esas tasarım gerçekleĢtirilmiĢtir. Ġlgili materyale kullanıcı adı ve Ģifresini soran bir giriĢ ekranına kullanıcı adı ve Ģifre bilgileri doğru bir Ģekilde girildikten sonra giriĢ yapılabilmektedir (Ģekil 12).

ġekil 12: Kullanıcı giriĢ ekranı

Kullanıcı adı ve Ģifre bilgileri doğru olarak girildikten sonra ana sayfa açılmaktadır. Ana sayfa konu içeriğinin ana baĢlıklarının ve akıĢın gösterildiği sayfadır. Ana sayfada, sol tarafta ameliyat öncesi ve sonrası bakım yönetimindeki konuların resimler, Ģekiller ve video görüntüleri ile desteklenmiĢ anlatımının bulunduğu ameliyat öncesi ve ameliyat

sonrası, öğrencilerin öğrendiklerini değerlendirebilmeleri için sorular, anlamını bilmedikleri veya anlamını hatırlayamadıkları kelimeler için sözlük bölümleri bulunmaktadır. Ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakım yönetiminde ele alınan konular yazı, resim, akıĢ Ģeması, tablo ve video gösteriminden faydalanarak açıklanmaya çalıĢılmıĢtır.

Bilgi iĢleme kuramına göre yapılandırılan ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakım yönetiminde duyusal belleği uyarmak için giriĢte renklendirme, farklı yazı tipleri ve yazı tipi boyutu, görsel efekt olan resim kullanılmıĢtır. Bu uyarılarla öğrencilerin dikkati çekilmek istenmiĢtir. Dikkat mekanizması uyarıların kısa süreli belleğe aktarılmasını sağlamaktadır.

Kısa süreli belleğin kapasitesi sınırlıdır. Kısa süreli belleğin kapasitesi arttırmak için bakım yönetimi içinde ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakım adımları gruplandırılarak ve belli bir sırada verilmiĢtir. Simülasyonu Ġlk kez kullanan öğrencilerin iliĢki kurmasını sağlamak için konular adım adım ilerlemiĢtir. Konular birbirine bağlantılı Ģekilde sunulmuĢtur. Öğrenciler ameliyat öncesi bakımı bitirmeden ameliyat sonrası bakım kısmına geçememiĢtir. Simülasyonu tekrarlı kullanımlarında gereksinimi olduğu bölümden girmesine izin verilmiĢtir. Bakım yönetimi içeriğinde yapılan özetlemeler ve konular ile ilgili verilen örnek senaryoların yardımı ile bakımda dikkat edilmesi gereken konuların tekrar edilmesi sağlanmıĢtır. Böylece bilginin kısa süreli bellekte etkili Ģekilde iĢlenip uzun süreli belleğe aktarılmasına yardımcı olunmuĢtur.

Kısa süreli bellekte iĢlenen bilgi uzun süreli belleğe gönderilir ve depolanır. Uzun süreli bellekte bilgi rastgele depolanmaz açıklayıcı ve iĢlemsel bilgi olarak depolanır. Bu sürece yardımcı olabilmek için yapılandırılan hasta bakım yönetimi içeriğinde açıklayıcı bilgiler yani sözel kodlar, ameliyat öncesi ve sonrası bakımında yer alan konular hakkındaki açıklamalar ve senaryolar ile sağlandı. ĠĢlemsel bilgi ise özellikle giriĢimsel olarak adım adım yapılması gereken konularda kullanılmıĢtır. Örneğin öğrencinin adım adım ilerlemesi gereken ameliyat öncesi öğretilen egzersizler, ameliyat günü yapılan hazırlıklar, ameliyattan gelen hastanın karĢılanması gibi konularda iĢlemsel bilgi gerekmektedir. Bu konularda her iĢlemin yapılmasında izlenmesi gereken adımları içeren metinler, resimler ve adım adım nasıl yapılacağını gösteren açıklamalı video gösterimleri yerleĢtirilmiĢtir. Bu Ģekilde bilgilerin uzun süreli bellekte depolanması sağlanmıĢtır (Ģekil 13).

ġekil 13: Örnek metin sayfası

Uzun süreli bellekteki depolamada bir kodlama sistemi kullanılır. Bilgi, iliĢkili Ģemalar içersinde depolanır. Bu amaçla öğrencilerin önceki sınıfta öğrendiği bilgilerin yeni öğreneceği konu içindeki yeri gösterilmiĢ ve iliĢki kurulmuĢtur. Ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakım yönetimini öğrenen öğrencilerin önceki sınıfta öğrendiği sistemlerle ilgili tüm temel bilgi ve buna paralel olarak öğrendikleri yaĢam bulguları, batın değerlendirme, barsak sesleri, akciğer sesleri dinleme gibi fizik muayene becerileri ameliyat öncesi ve sonrası bakım yönetimindeki fizyolojik hazırlık konuları ile iliĢkilendirilmiĢtir. Böylece eski bilgi ile yeni bilgi arasında bağlantı kurularak depolanmasına yardım edilmiĢtir. Aynı zamanda, ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakım yönetimi içinde öğrencinin önceki sınıfta öğrendiği becerileri ve sistemlere yönelik fizik tanılama bilgilerini geri getirmeleri yeni durumlara uyarlayarak tekrar kodlamaları sağlanmıĢtır. Öğrencilerin önceki bilgilerini geri getirememe riskine yönelik hatırlamalarını sağlamak için beceri föyleri ek olarak verilmiĢtir (Ģekil 14). Öğrenci o alana girerek hatırlayamadığı bilgileri elde edebilmiĢtir. Aynı zamanda bakım yönetimi içeriğinde öğrencilerin bazı kelimelerin anlamını hatırlayamaması veya bilmemesi riskine yönelik, kelimelerin anlamını öğrenmek için

kelimenin üstüne gelince anlamı ekrana gelen bir sözlük eki yapılmıĢtır. Sözlük hatırlamayı ve bilgiler arasında iliĢki kurmayı sağlamak için yapılmıĢtır (Ģekil 14) .

ġekil 14: Hatırlamayı sağlamaya yönelik örnek sayfa

Bazı konularda öğrenmenin pekiĢtirilmesi ve anlamdırılması için tablo ve akıĢ Ģemaları gibi görsel imgelemler kullanılmıĢtır. Örneğin „bedenin stresörlere nöroendokrin yanıtı‟ açıklamalı Ģekilde yazılmıĢtır. Ayrıca pekiĢtirmek ve anlamlandırmak için akıĢ Ģeması verilmiĢtir (Ģekil 15).

ġekil 15: AkıĢ Ģeması sayfası

Öğrencilerin biliĢsel süreçlerini tetiklemek için de düzenlemeler yapılmıĢtır. Öğrencilere ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakımına iliĢkin konunun önemine yönelik vakalar verilmiĢtir ve bölüm sonlarında bölüm içeriklerine ve vakalara yönelik sorular sorulmuĢtur. Böylece bakım yönetimi içerisinde verilen bilgiler, vakalar ve sorulan sorularla tekrar ettirilmiĢtir. Sorular cevaplandıktan sonra soruların kaç tanesinin doğru ve yanlıĢ olduğu hakkında bilgilendirme yapılmıĢtır. Öğrenci yanlıĢ cevap verdiği soruyu öğrenmiĢtir. Öğrencinin yanlıĢ cevap verdiği konuya tekrar bakma fırsatının olması bilginin yeniden yapılandırılmasını ve doğru öğrenmesini desteklemiĢtir. Örneğin; ameliyat öncesi dönemde eğitim bölümünde derin solunum ve öksürtme egzersizleri, ayak- bacak egzersizlerinin yapılma adımları ve yapılma amacı açıklanmıĢtır. Ameliyat sonrası dönemde egzersizlerin hangi amaçla yaptırıldığı ve sağladığı faydalar soru Ģeklinde sorulmuĢtur. Ayrıca eğitim sonunda bilgi puanını belirlemek için değerlendirme

yapılmıĢtır. Böylece tekrar süreci kullanılmıĢ ve anlamlı yapılandırmaya yardım edilmiĢtir (Ģekil 16).

ġekil 16: Örnek vaka sayfası

Yapılandırılan ameliyat öncesi ve sonrası hasta bakım yönetiminde dikkat çekmek istenen bilginin, cümle veya kelimenin altı çizilmiĢ, yazı tipi, boyutu, karakteri, rengi değiĢtirilmiĢtir (Ģekil 17).

ġekil 17: Dikkat çekmek için örnek sayfa

Öğrencilerin klinik uygulamada karĢılaĢacakları formlardan birer ornek koyularak dikkatleri çekilmiĢtir ve yeni kodlama yapmalarına olanak sağlanmıĢtır. Bilgilerin yerleĢtirilmesi sırasındaki karmaĢıklığı önlemek için ameliyat öncesi bakım içeriği verildikten sonra diğer konu olan ameliyat sonrası bakım içeriğine geçilmiĢtir. Son olarak, unutmayı ve yanlıĢ yerleĢtirmeyi önlemek amacıyla bilgisayar destekli simülasyonda bakım yönetimi içerikleri verildikten sonra ameliyat öncesi ve sonrası bakımının tamamını kapsayan sorular sorulmuĢtur (Ģekil 18).

Öğrencinin öğrenmesinde bir bilgiden önce veya sonra öğrenilen benzer bilgiler birbiriyle karıĢtırabilir ve geri getirmede zorluk yaĢanabilir. Öğrenci öğrenilen bilgiyi iliĢkili Ģema ve birimlerle bağlantı kuramadığı için unutulabilir. KarıĢtırmayı önlemek, ilgili bağları kurmayı sağlamak için öğrencinin istediği zaman ve istediği yerden girmesine izin verecek bir sistem kurulmuĢtur. Böylece öğrencinin kazanım sağlanıncaya kadar alıĢtırma yapması sağlanmıĢtır.

Uzun Süreli Bellek (1.sınıf) Solunum sistemi anatomisi ve fizyolojisi

Akciğer sesleri

Akciğer sesleri dinleme alanları Akciğer sesleri dinleme becerisi Solunum değerleri (normal ve anormal değerler)

Solunum sayma becerisi

Kısa Süreli Bellek

Duyusal Bellek

Bilgisayar

Eğitim içeriği, resimler, senaryolar, sorular, videolar, renkler, yazı

tipleri ve boyutları Ameliyat öncesi dönem

Solunum sistemi tanılaması yapmak Akciğer sesleri dinlemek

Solunumu saymak ve değerlendirmek Derin solutma ve öksürük egzersizleri öğretilir ve egzersiz videosu gösterimi Akciğer resimleri koyulacak

Solunum sistemi hakkında yazı yazılacak

Ameliyat sonrası dönem Solunum sistemi tanılaması yapmak Akciğer sesleri dinlemek

Solunumu saymak ve değerlendirmek Derin solutma ve öksürük egzersizlerini yaptırmak

Solunum sistemi komplikasyonlarını önlemek Dikkat Uyarılır Geri Getirme Anla ml andır ma Tekrar Geri Getirme Tekrar yoluyla depolama,

kayıt, birleĢtirme OtomatikleĢme (beceriler için) Algılama Yeni Ģemalar S im ü las yon Uyarılar (görsel ve iĢitsel) Dikkat Anlamlandırma Öğrenci