Headcount Yoksulluk İndeks

HEADCOUNT değişkeninin yoksulluk indikatörü olarak kullanıldığı basit ve çoklu Sabit Zaman Etki (SZE) modelleri sırasıyla aşağıdaki gibidir:

 1  2YOKSULLUK

it t it it

KAYITDIŞI     u

 1  2YOKSULLUK 3 4 5 6

it t it it it it it it

KAYITDIŞI     İSTİHDAM VERGİYÜKÜ TARIMSEKTÖRÜ  ENFLASYON u

HEADCOUNT değişkeninin yoksulluk indikatörü olarak kullanıldığı basit ve çoklu Rastsal Zaman Etki (RZE) modelleri sırasıyla aşağıdaki gibidir:

  1 2YOKSULLUK it it t it KAYITDIŞI    u   1 2YOKSULLUK 3 4 5 6 it it it it it it t it

KAYITDIŞI   İSTİHDAM VERGİYÜKÜ TARIMSEKTÖRÜ  ENFLASYON  u

Yukarıda yer alan it alt indisi i.nci ülkenin t yılında ilgili değişkene ilişkin aldığı gözlem değerini; 1 modeli sabit terimini; t tüm ülkeleri aynı şekilde etkileyen fakat zamanlar arası değişen zaman spesifik etkiyi; u_it ise regresyon modelinin hata terimini temsil etmektedir. Yukarıda oluşturulan basit ve çoklu SZE ve RZE modellerinde kullanılan tüm bağımlı ve bağımsız değişkenler logaritmik dönüştürmesi alındıktan sonra modelde kullanılmıştır. Diğer bir ifadeyle yukarıda verilen tüm modeller full-

86

logaritmik (tam-logaritmik) modellerdir ve bundan dolayı da her bir bağımsız değişkenin önündeki katsayılar esneklikleri vermektedir.

Modelin bağımlı değişkeni olan KAYIT DIŞI değişkeni iki ayrı veri kaynağından ilki, Hassan M. ve Schneider F. (2016: 15-19) çalışmasından elde edilmiştir. İkinci bağımlı değişkenine ait veri ise Elgin C. ve Öztunalı O. (2012: 23- 48)’nun çalışmasından alınmıştır.

Modelde yoksulluğu temsilen kullanılan YOKSULLUK kontrol değişkeni için Headcount Yoksulluk İndeksi kullanılmıştır. Bu indikatör Yoksulluk sınırının altındaki kişilerin yüzdesini oluşturmaktadır. Değişkene ait veri PovcalNet Data of Worldbank veri tabanından elde edilmiştir.

Modelde kullanılan ikinci indikatör olan kontrol değişkeni İSTİHDAM değişkeni, 15 yaş ve üzeri nüfustaki istihdam oranını temsil etmektedir. Değişkenine ait veri WDI veri tabanından alınmıştır.

Modelde kullanılan VERGİ YÜKÜ değişkeni 2019 Index of Economic Freedom (www.heritage.org) veri tabanından elde edilen vergi yükü indeks değerlerini ifade etmektedir.

Modelde kullanılan dördüncü indikatör olan kontrol değişkeni, tarım sektörü, ormancılık ve balıkçılık katma değerin gayri safi yurtiçi hasıla oranındaki yüzdesel payını ifade etmektedir. TARIM SEKTÖRÜ değişkenine ait veri WDI veri tabanından alınmıştır.

Modelde kullanılan son indikatör ise ENFLASYON bağımsız değişkenidir. ENFLASYON değişkeni gayri safi yurt içi hasıla deflatörünü ifade etmektedir. Siyasi ve ekonomik istikrarsızlığı ve belirsizliği ima eden kontrol değişkenidir. Değişkene ait veri WDI veri tabanından alınmıştır.

87

Tablo 11: Yoksul Kişi Sayısı İçin (Headcount İndeks) Tüm Örneklem

FS CE ve OÖ

Basit Çoklu Basit Çoklu

Sabit 3.4465 1.5692 3.3969 1.5703 P-değeri 0.0000 0.0002 0.0000 0.0004 YOKSULLUK 0.0661 0.0156 0.0681 0.0183 P-değeri 0.0000 0.0015 0.0000 0.0015 İSTİHDAM -0.2469 -0.2307 P-değeri 0.0016 0.0072 VERGİ YÜKÜ 0.4681 0.4768 P-değeri 0.0000 0.0000 TARIM SEKTÖRÜ 0.1986 0.1968 P-değeri 0.0000 0.0000 ENFLASYON 0.1109 0.0846 P-değeri 0.0000 0.0000 Gözlem Sayısı 859 829 771 636 Ülke Sayısı 135 129 137 125 Periyot Aralığı 1999-2013 1999-2013 1990-2009 1995-2009 R-Kare 0.2166 0.4704 0.3171 0.5273 F-ist. 236.8815 146.2224 17.4114 36.1688 F-ist. P-değeri 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 Hausman Test İst. 0.0869 2.9110 19.8657 15.9801 Hausman Testi P-değeri 0.7681 0.7137 0.0000 0.0069

Seçilen Model RZE RZE SZE SZE

FS’e ait yeraltı ekonomisi verileri kullanılarak tahmin edilen basit SZE ve RZE regresyon modelleri arasında tercih Hausman testine göre %5 anlamlılık düzeyinde yapılmış olup, ilgili test sonuçlarına göre RZE modeli seçilmiş ve bundan dolayı RZE modeline ait tahmin sonuçları Tablo 11’de raporlanmıştır. Tahmin sonucuna göre Yoksulluk (Headcount İndeksi) kontrol değişkeni %1’lik bir artış karşısında kayıt dışı ekonomi %0,06 artmaktadır. Tahmin edilen bu modelde kullanılan örneklem 135 ülkenin 1999-2013 yıllarını kapsayan 859 gözlem sayısı yer almaktadır. Modele ait R2 değeri 0,21 olup kayıt dışı bağımlı değişkenindeki toplam değişimin %21’lik kısmının sadece Yoksulluk (Headcount İndeksi) değişkeni tarafından açıklandığını gösterir. Ayrıca model için elde edilen F-istatistik değeri %1’de anlamlı olduğundan dolayı modelin bir bütün olarak anlamlı olduğuna işaret etmektedir. Çoklu regresyon modelinde Hausman test sonuçlarına göre %5 anlamlılık düzeyinde RZE modeli seçilmiştir. Tahmin sonucuna göre yoksulluk kontrol değişkeninde gerçekleşecek olan

88

%1’lik bir artış karşısında kayıt dışı ekonomi %0,01 artmaktadır. İstihdam kontrol değişkeni için elde edilen sonuca göre, kayıtlı ekonomi de istihdamda gerçekleşen %1’lik artışın karşısında kayıt dışı ekonomi %0,24 azalmaktadır. Tablo 11’de bulunan tahmin sonuçlarına göre vergi yükünde meydana gelecek % 1 birimlik artış % 0,46 oranında kayıt dışı ekonomiyi arttırdığı gözlemlenmiştir. Tarım sektöründe ise gerçekleşecek % 1’lik artış kayıt dışı ekonomiyi % 0,19 oranında arttırmaktadır. Modelde siyasi ve ekonomik belirsizliği temsil eden enflasyon değişkenine bakıldığında, enflasyon da meydana gelecek % 1’lik bir artış karşısında kayıt dışı ekonomide % 0,11 oranın arttırdığı gözlemlenmiştir. Tahmin edilen çoklu regresyon modelinde kullanılan örneklem de 129 ülkenin 1999-2013 yıllarını kapsayan 829 gözlem sayısı yer almaktadır. Modele ait R2

değeri 0,47 olup kayıt dışı bağımlı değişkenindeki toplam değişimin %47’lik kısmını yoksulluk, istihdam, vergi yükü, tarım sektörü ve enflasyondan oluşan beş değişken tarafından açıklandığını gösterir. Ayrıca model için elde edilen F-istatistik değeri %1’de anlamlı olduğundan dolayı modelin bir bütün olarak anlamlı olduğuna işaret etmektedir.

CE ve OÖ’e ait yeraltı ekonomisi verileri kullanılarak tahmin edilen RZE ve SZE regresyon modelleri arasında tercih Hausman testine göre %5 anlamlılık düzeyinde yapılmış olup, ilgili test sonuçlarına göre SZE modeli seçilmiştir. Tablo 11’de bulunan tahmin sonuçlarına göre Yoksulluk (Headcount İndeksi) %1’lik bir artış karşısında kayıt dışı ekonomi %0,06 arttığı görülmektedir. Tahmin edilen bu modelde kullanılan örneklem 137 ülkenin 1990-2009 yıllarını kapsayan 771 gözlem sayısından oluşmaktadır. Modele ait R2

değeri 0,31 olarak tahmin edilmiştir. Kayıt dışı bağımlı değişkenindeki toplam değişimin %31’lik kısmının sadece Yoksulluk (Headcount İndeksi) değişkeni tarafından açıklandığını göstermektedir. Ayrıca model için elde edilen F-istatistik değeri %1’de anlamlı olduğundan dolayı modelin bir bütün olarak anlamlı olduğuna işaret etmektedir. Çoklu regresyon modelinde Hausman test sonuçlarına göre %5 anlamlılık düzeyinde SZE modeli seçilmiştir. Tahmin sonucuna göre Yoksulluk (Headcount İndeksi) %1’lik bir artış karşısında kayıt dışı ekonomi %0,01 arttırmaktadır. İstihdam kontrol değişkeni için elde edilen sonuçlara göre, kayıtlı ekonomi istihdamda gerçekleşen %1 birimlik artışın karşısında kayıt dışı ekonomi %0,23 azalmaktadır. Tahmin sonuçlarına göre vergi yükünde meydana gelecek % 1 birimlik artış % 0,47 oranında kayıt dışı ekonomiyi arttırdığı gözlemlenmiştir. Tarım

89

sektöründe ise gerçekleşecek % 1’lik artış kayıt dışı ekonomiyi % 0,19 oranında arttırmaktadır. Modelde siyasi ve ekonomik belirsizliği temsil eden enflasyon değişkenine bakıldığında, enflasyon da meydana gelecek % 1’lik bir artış karşısında kayıt dışı ekonomide % 0,08 oranın arttırdığı gözlemlenmiştir. Tahmin edilen çoklu regresyon modelinde kullanılan örneklem 125 ülkenin 1995-2009 yıllarını kapsayan 636 gözlem sayısı bulunmaktadır. Modele ait R2

değeri 0,52 olup kayıt dışı bağımlı değişkenindeki toplam değişimin %52’lik kısmını yoksulluk, istihdam, vergi yükü, tarım sektörü ve enflasyon değişkenleri tarafından açıklandığını göstermektedir. Ayrıca model için elde edilen F-istatistik değeri %1’de anlamlı olduğundan dolayı modelin bir bütün olarak anlamlı olduğuna işaret etmektedir.