HÜCRE YAPISI 1 – HÜCRE ZARI VE MADDE ALIŞVERİŞİ – PASİF TAŞIMA 12 BİO 0112
13. Hayvansal bir hücrenin, hücre içi ve hücre dışındaki monomer madde derişimleri aşağıdaki grafikte
Bu grafiklere göre, deneyde kullanılan ortamların, derişimi en az olandan en çok olana doğru sırala-nışı aşağıdakilerden hangisidir?
A) I, III, II, IV B) II, I, IV, III C) III, I, IV, II D) III, IV, II, I
E) IV, II, III, I
12.
Yukarıdaki düzenekte içinde nişasta ve nişastayı sindiren enzim bulunan bağırsak içinde su ve iyot çö-zeltisi bulunan kaba batırılıyor.
Sindirim bittikten sonra;
I. Bağırsak içi mavi-mor renk alır.
II. Kap içinde mavi-mor renk oluşur.
III. Bağırsakta su seviyesi yükselir.
IV. Nişasta sindirimine neden olan enzime cam kapta rastlanır.
değişikliklerinden hangileri gerçekleşir?
A) I ve II B) I ve III C) III ve IV D) Yalnız III E) I, II ve IV
13. Hayvansal bir hücrenin, hücre içi ve hücre dışındaki monomer madde derişimleri aşağıdaki grafikte belir-tilmiştir.
Numaralı ortamlar ve bu ortamlarda gerçekleşen olaylarla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) I nolu ortamda hücre osmatik denge halindedir.
B) II nolu ortamda hücre dışına difüzyon ile monomer çıkışı olur.
C) III nolu ortam hücreye göre hipotoniktir.
D) IV nolu ortamda hücre osmozla su kaybedebilir.
E) V nolu ortamda hücre dışına difüzyon ile monomer çıkışı olur.
11.C 12.D 13.E
Hücre içi monomer derişimi (%)
Hücre dışı
HÜCRE YAPISI 1 – HÜCRE ZARI VE MADDE ALIŞVERİŞİ – PASİF TAŞIMA 12 BİO 0112
180 14. Hücrede suyun hücre zarına ve çeperine uyguladığı
basınca turgor basıncı, çözünmüş maddelerin yo-ğunluğuna bağlı olarak ortaya çıkan su alma isteğine osmotik basınç denir.
Buna göre hipotonik bir ortama bırakılan hücrede turgor basıncı osmotik basınç ve emme kuvveti aşağıdakilerden hangisindeki gibi değişir?
Turgor basıncı
Osmotik basınç
Emme kuvveti
A) Azalır Artar Artar
B) Azalır Azalır Artar
C) Artar Değişmez Azalır
D) Artar Azalır Azalır
E) Değişmez Artar Azalır
15.
Şekildeki deney düzeneği hazırlandığında bir süre sonra bağırsak içi ve dışında renk değişim gözleniyor.
Bu duruma;
I. Bağırsak içinde proteinin sindirilmesi
II. Enzim ve proteinin bağırsaktan çıkması ve sindiri-min kapta gerçekleşmesi
III. Bağırsak torbasına asit ayıracının girmesi IV. Aminoasitlerin bağırsaktan kaba çıkması olaylarından hangileri neden olur?
A) I ve II B) III ve IV C) I, III ve IV D) II ve IV E) III ve IV
14.D 15.C
Bağırsak torbası Protein
+ Protein sindiren enzimler Asit ayıracı
+ su
181
BİYOLOJİ HÜCRE YAPISI 1 – HÜCRE ZARI VE MADDE ALIŞVERİŞİ – AKTİF TAŞIMA 12 BİO 012
AKTİF TAŞIMA
Hücre zarından geçebilecek büyüklükteki molekül ve iyonların yoğunluğunun düşük olduğu ortam-dan, yüksek olduğu ortama doğru ATP harcanarak enzim ve taşıyıcı proteinler yardımıyla taşınması-dır.
Bu olay sırasında hücre zarındaki enzimler ve taşıyıcı proteinler görev yapar.
Hücre zarında gerçekleşen aktif taşıma
Aktif taşıma difüzyonun tersi yönünde işler.
Aktif taşımada taşınacak madde zarın bir tarafında protein yapılı taşıyıcıya bağlanır.
ATP'den sağlanan enerji ile taşıyıcı proteinde şekil değişikliği olur. Bu şekilde zarı geçen madde az yoğun olduğu ortamdan çok yoğun olduğu ortama doğru taşınmış olur.
Aktif taşımada ATP harcanır. Bu nedenle ATP yetersizliğinden aktif taşıma durur, pasif taşıma devam eder. Hücre içi ve dışı arasında yoğunluk farkı ortadan kalkar ve hücrenin faaliyetleri durur.
Yalnız canlı hücreler aktif taşıma yapabilir.
Bir hücre canlı ise mutlaka aktif taşıma yapmakta-dır.Bu nedenle canlı hücreler ile ortam arasında mutlaka yoğunluk farkı vardır. (difüzyon-osmoz iş-lesin diye)
Sindirilen besinlerin tamamı bağırsak hücreleri tarafından özellikle aktif taşımayla (glikoz, aminoa sit) alınarak besin kaybı en aza indirilir.
Tatlı su algi olan nitella'da Potasyum iyonlarının hücre içinde dış ortamdan 1000 kat daha fazla bu-lunması aktif taşıma ile gerçekleşir.
Sinir hücrelerinde uyartı iletimi sırasında sodyum ve potasyum iyonları aktif taşıma ile yer değiştirir.
Su hiçbir zaman aktif taşıma ile geçemez su sade-ce ozmozla yer değiştirir.
Aktif taşımada hücre zarında bulunan proteinler ve enzimler görev yaptığı için, sıcaklık, pH değişim-leri ve inhibitör maddeler aktif taşıma hızına etki eder.
UNUTMA !
Hücre zarından geçebilen maddelerin, hücre içindeki ve dışındaki yoğunlukları arasındaki fark giderek büyüyorsa hücre, aktif taşıma ger-çekleştirmektedir. Fark giderek azalıyorsa pasif taşıma (difüzyon) gerçekleştirmektedir.
UYARI:
Bir hücrenin izotonik ortamdan madde alması aktif taşıma ile gerçekleşir.
Hücre zarından geçebilen maddenin hücre içindeki ve dışındaki yoğunluğu farklı olup bu fark korunuyorsa bu durum hücrenin aktif taşı-ma yaptığını kanıtlar.
UNUTMA !
Su, karbondioksit ve oksijen molekülleri aktif taşıma ile hücreye alınmaz
UYARI:
Aktif taşımanın mekanizması kolaylaştırılmış difüzyona benzer. Fakat ATP harcanımı, enzim kullanımı ve moleküllerin az yoğundan çok yo-ğun ortama taşınması ile kolaylaştırılmış difüz-yondan farklılık gösterir.
HÜCRE YAPISI 1 – HÜCRE ZARI VE MADDE ALIŞVERİŞİ – AKTİF TAŞIMA 12 BİO 012
182
SORU 1:
Yukarıdaki şemada hücre zarından madde taşınması gösterilmiştir. M: taşınan maddeyi, E: Enzim, F: En-zim, T: taşıyıcı proteini göstermektedir.
Bu taşınma şekliyle ilgili olarak, I. M maddesi nişasta olabilir.
II. E maddesi M maddesinin taşınmasında görev alır.
III. Hücre zarındaki taşıyıcı protein tekrar tekrar kulla-nılabilir.
IV. M maddesinin doku sıvısındaki yoğunluğu sitoplaz- madaki yoğunluğundan fazladır.
yorumlarından hangileri söylenebilir?
A) I ve III B) II ve III C) III ve IV D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
SORU 2:
Nitella bitkisinin hücresindeki ve yaşama ortamındaki iyon miktarı aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.
"
Nitella bitkisiyle ilgili,
I. Hücre içine K iyonlarını enzim yardımıyla ATP harcamadan alır.
II. Hücre ile dış ortam arasındaki yoğunluk farkını aktif taşıma ile korur.
III. Na, Cl ve Mg iyonlarını enerji harcayarak hücre içine alır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
1.B 2.D
T MT
F E
M M
Doku sıvısı Hücre zarı Sitoplazma
ATP
ADP+Pi
PASİF VE AKTİF TAŞIMANIN KARŞILAŞTIRILMASI
Yoğunluk
İyonlar
Na K Mg Cl
Hücre içi Havuz suyu
183 SORU 3:
Farklı canlılarda aşağıdaki durumlardan hangisi aktif taşımayla açıklanamaz?
A) Bir alg türünde belirli bir süre K+ iyonlarının yoğun-luk farkının korunması
B) Amipin dış ortamda daha az yoğun olan bir protei-ni hücre içine alması
C) Bir bitkinin kök hücrelerinin osmotik denge duru-mundayken dış ortamdan bazı iyonları alması D) İnsanda nefron kanalındaki glikozların tamamen
geri emilerek kana verilmesi
E) İnsanda ince bağırsakta oluşan sindirim mono-merlerinin tamamen geri emilmesi
SORU 4:
Kolaylaştırılmış difüzyon ve aktif taşıma ile ilgili olarak,
I. Taşıyıcı protein kullanılması II. Enerji harcanması
III. Bitki ve hayvan hücrelerinde gerçekleşebilme IV. Monomer madde geçişinin sağlanması verilenlerden hangileri ortaktır?
A) Yalnız III B) I ve II C) II ve IV D) III ve IV E) I, III ve IV
3.B 4.E
184