Bir hayvan hücresinde;

E)

2. Aşağıdaki şekilde pinositoz ile madde geçişi göste-rilmiştir.

Pinositoz olayı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Zardan geçemeyecek büyüklükteki sıvı molekül lerin hücre içine alınmasını sağlar.

B) Hücre zarı içe doğru çökerek pinositoz cebini oluşturur.

C)Pinositoz olayı hücre içine ve hücre dışına doğru çift yönlü gerçekleşebilir.

D) Pinositik koful, hücre zarının boğumlanmasıyla oluşur.

E)Hormon, enzim ve antikor gibi moleküllerin hücre içine alınmasını sağlar.

3. Bir hayvan hücresinde;

I. Glikozlardan glikojen sentezi II. Glikojenin glikoza dönüşümü III. Glikozların O2'li solunuma katılması IV. Proteinlerin aminoasitlere dönüşümü

olaylarından hangileri hücrenin osmotik basıncını arttırır?

A) Yalnız II B) II ve IV C) Yalnız IV D) I, II ve IV E) II, III ve IV

1.B 2.C 3.B

Endositoz Ekzositoz

a d c b

Endositoz Ekzositoz

a b

c d

Endositoz Ekzositoz

b d

c a

Endositoz Ekzositoz

a c

b d

Endositoz Ekzositoz

d a b c

193 4. Aşağıda bir hayvan hücresinde madde alış verişini

sağlayan X ve Y olayları şematize edilmiştir.

Bu iki olay için aşağıdaki özelliklerden hangisi ortak değildir?

A) Hücre zarının yüzey alanını değiştirme B) Polimer moleküllerin taşınımını sağlama C) Tek yönlü olarak gerçekleşme

D) Oluşturulan kofulların lizozom ile birleşmesi E) Aktivasyon enerjisi olarak ATP harcanımı

4.D

194

BİYOLOJİ SİTOPLAZMA VE ORGANELLER – (RİBOZOM,ER,GOLGİ,LİZOZOM, KOFUL) 12 BİO 014

195

SİTOPLAZMA VE ORGANELLER – (RİBOZOM,ER,GOLGİ,LİZOZOM, KOFUL) 12 BİO 014

196 SİTOPLAZMA

 Hücre zarı ve çekirdek zarı arasında bulunan kısım sitoplazma ile doludur.

 Sitoplazma yarı akışkan sıvısal kısım (sitozol) organeller ve hücre iskelet elemanlarını içerir.

 Sitozolün büyük bir kısmını (%90) su oluşturur. Bu oran bazı canlılarda %98'e kadar yükselirken kuru tohumlarda %5 lere kadar düşer.

 Sitozolde çözünmüş enzimler, RNA, organik bile-şiklerin yapı taşları (glikoz, amino asit ve nükleotit), yıkım tepkimeleri sonucu oluşan boşaltım atıkları ATP ve iyonlar bulunur.

 Sitoplazma içinde belirli görevler yapmak üzere özelleşmiş yapılara organel denir. Bu organeller;

ribozom, endoplazmik retikulum, golgi cisimci-ği, lizozom, mitokondri, koful, sentrozom, peroksizom, plastitler ve hücre iskeleti olarak sıralanabilir.

 Organeller sitoplazma içinde serbest yüzmez;

örümcek ağına bir sineğin yapışması gibi organeller de sitoplazma içindeki protein yapıdaki ağsı liflere yapışmıştır.

HÜCRE ORGANELLERİ

 Sitoplazmada bulunan organeller zar yapısına göre üç grupta toplanır.

 Zarsız organeller; Ribozom, Sentrozom

 Tek katlı zara sahip organeller; Endoplazmik Retikulum, Golgi, Lizozom, Koful, Peroksizom

 Çift katlı zara sahip organeller; Mitokondri, Klo-roplast, Kromoplast, Lökoplast, Çekirdek

RİBOZOM

Ribozomun alt birimleri

Ribozom organelinde protein sentezi

 Protein sentezinin gerçekleştiği organeldir. Hücre-deki amino asitler ribozomlarda peptit bağları ile birleştirilerek, hücrenin ihtiyacı olan proteinler üre-tilir.

 Protein sentezinin gerçekleştiği organel olmasın-dan dolayı protein sentez hızının yüksek olduğu genç hücrelerde ve salgı üreten hücrelerde daha fazla sayıda bulunur.

 Zarsız bir organeldir.

 Prokaryot ve ökaryot tüm hücrelerde bulunur.

 Ökaryot hücrelerin ribozomları (80S) prokaryot hücrelerin ribozomlarından (70S) biraz daha bü-yüktür.

 Ribozomlar birbirini tamamlayan iki alt birimden oluşur. Ribozomları oluşturan bu iki alt birimden bi-rine küçük alt birim, diğebi-rine büyük alt birim denir.

 Büyük ve küçük alt birimlerin her biri protein ve rRNA moleküllerinden meydana gelmiştir.

 rRNA ve protein molekülünden oluştuğundan nükleoprotein yapılıdır.

 Protein kısmı ribozomlarda, rRNA çekirdekçikte DNA üzerinden sentezlenir. Protein ve rRNA molekülleri çekirdekçikte birleştirilerek ribozomun büyük ve küçük alt birimleri oluşturulur.

 Ribozomun büyük ve küçük alt birimleri birbirinden ayrıdır (pasif ribozom). Protein sentezi gerçekleşe-ceği zaman bu birimler birleşerek ribozom işlevsel hale gelir.

 Ribozomlar, hücrede serbest veya bir organele bağlı olarak bulunur.

 Yapısal olarak serbest ve bağlı ribozomlar özdeş-tir.

197

 Bir hücre aynı proteinden çok sayıda üretmek isterse, birçok ribozom yan yana gelerek polizomları oluşturur. Polizomlar sayesinde hücre kısa sürede aynı proteinden bol miktarda sen-tezler.

Ribozomlar (Polizom  poliribozom)

SORU 1:

Hayvan hücrelerinde aşağıdakilerden hangisinin sentezinde ribozom görev almaz?

A) Antikor B) Enzim C) Hormon

D) Aminoasit E) Hemoglobin

SORU 2:

Ribozomlar I. Sitoplazmada,

II. Çekirdeğin dış zarının üzerinde,

III. Granüllü endoplazmik retikulumun üzerinde IV. Mitokondrinin matriksinde

V. Kloroplastın stromasında bulunabilir.

Bunlardan hangilerinde hem prokaryot hem ökaryot hücrelerinde görülebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız IV C) II ve III D) III ve IV E) IV ve V

SORU 3:

Ribozom organeli ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Yapılarında bulunan RNA'lar çekirdekçikte sentez-lenir.

B) Ribozomun yapısında bulunan rRNA'lar ve prote-inler çekirdekçikte birleştirilerek ribozom alt birim*

leri sentezlenir.

C) Yapılarına katılan RNA çeşidi ribozomal RNA'dır.

D) Aminoasitlerden protein sentezini gerçekleştirir.

E) Tek birim zarla çevrilidir.

1.D 2.A 3.E

SİTOPLAZMA VE ORGANELLER – (RİBOZOM,ER,GOLGİ,LİZOZOM, KOFUL) 12 BİO 014

198 ENDOPLAZMİK RETİKULUM

a) Granüllü b) Düz endoplazmik retikulum

 Ökaryot hücrelerde plazma zarını, endoplazmik retikulumu, golgi aygıtını, lizozomları, kofulları ve çekirdek zarını içeren iç zar sisteminin bir parçası-dır.

 Tek katlı zar yapısına sahiptir.

 Hücre zarı ile çekirdek zarı arasında uzanan ince kanallar sistemidir.

 Memeli alyuvarı hariç tüm ökaryot hücrelerde bulunur. Hücrenin etkinliğine göre dağılımı, miktarı ve biçimi değişebilir.

 Hücre içinde madde taşınımını sağlar. Damarlar gibi görev yapar.

 Geçici olarak madde depolanmasında görev alır.

 Golgi aygıtı, çekirdek zarı, koful gibi yapıların oluşumunda görev alır.

 Hücreye desteklik sağlar.

 Hücre çekirdeğinin yerinin sabitlenmesini sağlar.

 Hücrede asidik ve bazik tepkimelerin birbirini etki-lemeden gerçekleşmesini sağlar.

 Çekirdek zarı ile ilişkilidirler. Hücre bölünmesi sırasında kaybolur, sonra yeniden yapılır.

Üzerinde ribozom bulunup bulunmamasına göre hüc-rede iki tip endoplazmik retikulum bulunur.

1. Granüllü Endoplazmik Retikulum:

 Üzerinde ribozom bulunur.

 Granüllü endoplazmik retikulum zarları üzerindeki ribozomlarda sentezlenen proteinleri golgiye taşır ve burada proteinler işlevsel duruma gelebilmeleri için bazı değişimlere uğratılır.

Örnek;

 Hücre zarında işlev gören enzimler

 Bazı organellerde görev yapan proteinler (Lizozomdaki sindirim enzimleri)

 Hücre dışına gönderilecek salgılar (insülin hormo-nu gibi)

 Granüllü endoplazmik retikulum hücrenin zar sis-temini yapan fabrikalar gibi çalışır.

2. Granülsüz Endoplazmik Retikulum:

 Üzerinde ribozom bulunmayan endoplazmik retikulumdur.

 Granülsüz Endoplazmik Retikülumda;

1- Hücre zarına gönderilecek lipitler sentezlenir.

 Fosfolipitler

 Glikolipitler

 Lipoproteinler

 Steroitler (Kolesterol)

2- Hücre dışına salgılanan lipitler sentezlenir.

 Steroitler (Östrojen, Testosteron, Progeste- ron, Aldosteron, Kortizol, hormonları) 3- Karbonhidrat sentezi yapar.

 Karaciğerde kan şekerinin dengelenmesin-de görev yapar.

GlikozGlikojen

4- Karaciğerde ilaçları, zararlı maddeleri zararsız hale getirir.

5- Kas hücrelerinde kalsiyum depolar.

SORU 4:

Ökaryot bir hücrede, endoplazmik retikulumların metabolik aktiviteleri aşağıda eşleştirilmiştir.

Bu eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) Kaslardan kasılma için gerekli olan kalsiyumu depolama

 Granülsüz endoplazmik retikulum B) Karaciğer hücrelerinde işlevini

tamamlayan ilaçları parçalama

 Granülsüz endoplazmik retikulum C) Hayvan hücrelerinde glikozun

fazlasını glikojen olarak depo- lama

 Granüllü endoplazmik retikulum D) Lizozomlarda görev yapan

sindirim enzimlerinin sentezin- de görev alma

 Granüllü endoplazmik retikulum E) Hücre dışında salgılanarak

steroit yapılı hormonların sen- tezinde görev alma

 Granülsüz

Düz endoplazmik retikulum Granüllü endoplazmik retikulum

a

b

Belgede AH NKAYA YAYINLARI 12. SINIF (TM) B YOLOJ 1. DERS K TABI. 12 B O 004 Canl lar n Yap s ndaki Organik Bile ikler 1, Karbonhidratlar (sayfa 194-200)