Hacimleri Bakımından Şiirler

Mektepli Gazetesi’ndeki şiirleri hacim bakımından incelediğimizde 6 dizeden 41 dizeye kadar geniş bir yelpazede yazılmış oldukları görülmektedir. Şiirler nazım birimlerine göre aşağıdaki gibi gruplandırılmıştır:

4.2.2.1.1. Nazım Birimi Beyit Olan Şiirler:

Mektepli Gazetesi’ndeki sekiz şiirde nazım birimi olarak beyit kullanılmıştır.

Gazetedeki 82 numaralı şiir nazım birimi olarak beyit kullanılarak yazılmıştır ve şiirin 8 dizeden oluştuğu tespit edilmiştir. Beyit nazım biriminin kullanıldığı 17, 24 ve 25 numaralı şiirler 10 dizeden, 46, 236 numaralı şiirler 14 dizeden, 47 numaralı şiir ise 16 dizeden oluşmaktadır.

4.2.2.1.2. Nazım Birimi Üçlük Olan Şiirler:

Gazetedeki üçlük nazım biriminin kullanıldığı şiir sayısının az olduğu belirlenmiştir.

Üçlük nazım birimiyle yazılmış olan 49 numaralı şiir altı dizeden; 212 numaralı şiir dokuz dizeden; 34, 73 numaralı şiirler 12 dizeden; 33, 45 ve 194 numaralı şiirler 18 dizeden; 146. şiir ise 24 dizeden oluşmaktadır.

4.2.2.1.3. Nazım Birimi Dörtlük Olan Şiirler:

Gazetede yayımlanmış olan şiirlerin büyük bir bölümünde dörtlük nazım biriminin kullanıldığı görülmektedir.

Nazım birimi dörtlük olup sekiz dizeden oluşan şiirler gazetede yer almaktadır. (Bk. Nu.:43 Nu.:44, Nu.:48, Nu.:54, Nu.:55, Nu.:62, Nu.:63, Nu.:66, Nu.:68, Nu.:70, Nu.:79, Nu.:80, Nu.:81, Nu.:83, Nu.:85, Nu.:86, Nu.:91, Nu.:92, Nu.:97, Nu.:98, Nu.:114, Nu.:117, Nu.:118, Nu.:119, Nu.:120, Nu.:142, Nu.:149, Nu.:151, Nu.:173, Nu.:179, Nu.:208, Nu.:210, Nu.:213, Nu.:217, Nu.:219, Nu.:233)

Nazım birimi dörtlük olup on iki dizeden oluşan şiirler de mevcuttur. (Bk. Nu.:5, Nu.:16, Nu.:20, Nu.:21, Nu.:30, Nu.:31, Nu.: 35, Nu.:36, Nu.: 39, Nu.:40, Nu.:41, Nu.:50, Nu.:58, Nu.:59, Nu.:61, Nu.:67, Nu.:69, Nu.:74, Nu.:75, 76, Nu.:77, Nu.:78, Nu.:87, Nu.:88, Nu.:89, Nu.:90, Nu.:93, Nu.:94, Nu.:95, Nu.:100, Nu.:104, Nu.:105, Nu.:115, Nu.:116, Nu.:121, Nu.:122, Nu.:123, Nu.:126, Nu.:127, Nu.:128, Nu.:131, Nu.:132, Nu.:133, Nu.:134, Nu.:135, 140, 147, 148, Nu.:150, Nu.:156, Nu.:157, Nu.:159, Nu.:165, Nu.:170, Nu.:171, Nu.:174, Nu.:181 182 Nu.:185, Nu.:188, Nu.:195, Nu.:199, Nu.:203, Nu.:204, Nu.:205, Nu.:207 Nu.:218 Nu.:222 Nu.:226 Nu.:229 Nu.:232 Nu.:237 Nu.:239 Nu.: 243 Nu.:244 )

Dörtlük nazım birimiyle yazılmış olan şiirlerden 47 si 16 dizeden oluşmaktadır: (Bk. s.1, s.2, s.4, s.10, s.11, s.13, 15, s.19, s.22, s.32, s.38,

s.42, s.53, s.56, s.57, s.64, s.65, s.71, s.72, s.95, s.102, s.103, s.106, s.107, s.109, s.110, s.141, s.143, s.144, s.153, s.158, s.160, s.162, s.163, s.167, s.169, s.172, s.177, s.178, s.186 s.187, s.189, s.190, s.192, s.206, s.228, s.231, s.234, s.235)

Nazım birimi dörtlük olup 20 dizeden oluşan sekiz (Bk. s.6, s.7, s.137, s.154, s.155, s.184, s.191, s.216), 24 dizeden oluşan iki (Bk. s.220, s.224), 28 dizeden oluşan bir (Bk. s.84), 32 dizeden oluşan bir (Bk. s.138) şiir bulunmaktadır.

4.2.2.1.3. Nazım Birimi Beşlik Olan Şiirler:

Gazetede yayımlanan şiirlerden üçünde beşli nazım birimi kullanılmıştır. Bu şiirlerden 12 numaralı şiir on , 15 numaralı şiir yirmi, 230 numaralı şiir ise on beş dizeden oluşmuştur.

4.2.2.1.5. Nazım Birimi Altılık Olan Şiirler:

Gazetedeki şiirlerin ikisinde, altılı nazım biriminin seçildiği görülmektedir. 129 ve 130 numaralı bu şiirlerin on ikişer dizeden oluştuğu görülmektedir.

4.2.2.1.6. Diğer Şiirler:

Mektepli Gazetesi’ndeki şiirleri nazım birimi yönünden incelediğimizde farklı nazım birimlerinin bir arada kullanıldığı şiirleri görürüz. (Bk. Nu.: 3, Nu.:8, Nu.:9, Nu.:12, Nu.:14, Nu.:18, Nu.:51, Nu.:52, Nu.:193, Nu.:209, Nu.:211, Nu.:214, Nu.:223, Nu.:227, Nu.:240)

“Hep Çalış!

Sen her işte sebat et, Korkma, göster metanet, Sonu olur saadet…

Küçük çocuk, yaz ve kış Durma, daima çalış.

Güçlük çekse de her an, Sebat edince insan Galip gelir, sen insan.

Küçük çocuk, yaz ve kış Durma, daima çalış.”

Hayriye lisesi: Nadide s.

[Nu.: 51, S.16, s.:6(05.01.933)]

Şiirlerin bazıları ise herhangi bir nazım birimine bağlı olmadan, mısra sistemine göre yazılmıştır(Bk. Nu.:23, Nu.:99, Nu.:100, Nu.:101, Nu.:109, Nu.:111, Nu.:125, Nu.:136, Nu.:139, Nu.:145, Nu.:161, Nu.:168, Nu.:176, Nu.:180, Nu.:196, Nu.:197, Nu.:200, Nu.:238, Nu.:241)

4.2.2.2. Vezin

Mektepli Gazetesi’nde yayımlanmış olan şiirleri incelediğimizde kimilerinin hece ölçüsüne bağlı kalınarak, kimilerinin ise serbest ölçü ile yazıldığı belirlenmiştir.

Gazetede 7’li hece ölçüsüyle yazılmış olan şiirler bulunmaktadır. (Bk. 2 7 10 11 13 14 15 18 20 23 33 36 41 42 43 45 47 50 51 54 66 67 68 79 82 83 84 85 94 95 99 103 107 110 111 115 122 123 131 132 137 140 142 146 155 158 174 177 178 189 193 219) Bu şiirlerden dördü (Bk. 99, 110, 115, 193) 4+3 duraklı şekilde yazılmıştır.

“ […] Etrafı insan kaplar Sonra çalışma başlar; Meydanı sükût sarar, Güzel yeşil ovada.

Üsküdar Orta mektep son sınıf SALĐH ZEKĐ

[Nu.:111, S.33, s.:8, 4.5.933)]

Gazetede yayımlanmış olan şiirlerden on ikisinin, 8li hece ölçüsüyle yazılmış olduğu görülmektedir. (Bk. Nu.:6, Nu.:19, Nu.:56, Nu.:57, Nu.:64, Nu.:75, Nu.:128, Nu.:156, Nu.:160, Nu.:163, Nu.:198, Nu.:236) 8’li hece ölçüsüyle yazılmış olan şiirlerden 4+4 durakla yazılanları şu şekilde sıralayabiliriz: (Bk. 56 57 64 75 129 156 198 236)

Gazetedeki şiirlerden bir tanesinde (Bk. Nu.:97) 10’lu hece ölçüsü ve 5+5 durak kullanıldığı görülmektedir.

Gazetedeki 11 li hece ölçüsüyle yazılmış olan 8, 12, 17, 22, 40, 44, 46, 55, 60, 61, 63, 65, 72, 87, 91, 93, 101, 105, 106, 108, 112, 114, 119, 126, 127, 133, 138, 149, 159, 185, 191, 197, 220, 231, 244 numaralı şiirlerde 6+5; 76 ve 86 numaralı şiirlerde ise 4+4+3 durak sisteminin kullanıldığı görülmektedir. 11Li hece ölçüsüyle yazılmış olan 4, 35, 70, 126, 148, 176, 192, 224, 243 numaralı şiirler herhangi bir durağa bağlı kalınmadan yazılmıştır.

Araştırmamıza konu olan şiirlerin birçoğunda 14’lü hece ölçüsünün kullanıldığı görülmektedir. 39 numaralı şiir haricinde 14’lü hece ölçüsüyle yazılmış olan şiirlerde 7+7 durak sisteminin kullanıldığı tespit edilmiştir. (Bk. 1, 24, 38, 49, 52, 53, 69, 73, 74, 77, 78, 80, 81, 89, 96, 98, 100, 113, 121, 124, 125, 129, 134, 135, 136, 141, 145, 147, 151, 152, 153, 154, 164 165 171 179 182 195 216 217 223 225 226 232 242)

Gazetede yer alan 244 şiirden ikisi 15’li hece ölçüsü ve 8+7 li durak ile yazılmıştır. ( Bk. 31, 215)

5’li hece ölçüsünün 3+2 duraklı şekliyle yazılmış olan 21 numaralı şiir, 10’lu hece ölçüsünün 5+5 duraklı şekliyle yazılmış olan 97 numaralı şiir, 12’li hece ölçüsünün 7+5 duraklı şekliyle yazılmış olan 37 ve 169 numaralı şiirler , 13lü hece ölçüsünün 8+5 duraklı şekliyle yazılmış olan 143 numaralı şiir, 16’lı hece ölçüsünün 8+8 duraklı şekliyle yazılmış olan 25 numaralı şiir gazetede hece ölçüsüyle yazılmış olan diğer şiirlerdendir.

Şiirde genel olarak ritmi sağlayan öğe olan ölçü, Mektepli Gazetesi’ndeki bazı şiirlerde kullanılmamıştır. Serbest ölçü ile yazılan şiirler şunlardır: (Bk. 26, 34, 71, 139, 157, 168, 175, 181, 183, 187, 188, 202, 206, 207, 214, 218, 221, 240, 241)

Gazetedeki şiirlerden bazılarında hece ölçüsünün şiirin herhangi bir dizesinde bozulduğu görülmektedir. Bu da çocukların iyi düzeyde şiir bilgisine sahip olmadığını göstermektedir.

“ […]

Yarın

Kan rengi ufukları / rüzgâr gibi aşacak, 14 En siyah gecelere / verecek nurdan şafak, 14 Đki kanat çırpışta / süzülürken göklere 14 Bir devre kilit vurup / bin bir devr açacak. 13

Gaziantep E. L. No. 23 ŞEMSETTĐN SAĐT [S.61, s.:8, 16.11.933)]

Şiirde ahengi sağlayan unsurlardan birisi olan vezin; Türkçe’nin söz yapısına uygun olarak, manzum eserlerde, mısraların hece ve durak bakımından denk oluşuna dayanır. Şiirin ritim kazanmasını, duygu ve düşüncelerin daha vurgulu-etkili biçimde aktarılmasını sağlar. Mektepli Gazetesi’ndeki şiirler incelendiğinde genellikle hece ölçüsüne bağlı kalınarak şiirlerin kaleme alındığı görülmektedir.

Ölçünün şairin hayal gücünü, yaratıcılığını ve en etkili sözcükleri kullanmasını engellediği görüşünde olan şairler serbest ölçülü şiirler yazmaktadır. (Oğuzkan, 2010:255) Mektepli Gazetesi’ndeki şiirlerden bazılarında serbest ölçünün kullanıldığı tespit edilmiştir.