HÜKÜMLÜ KADINLARIN DIŞARI İLE İLİŞKİLERİNE İLİŞKİN BULGULAR

4.4. HÜKÜMLÜ KADINLARIN DIŞARI İLE İLİŞKİLERİNE İLİŞKİN

“Olmadı. Zaten ailemle hiç karşılaşmadık yani onun içinde” (Eski hükümlü NŞ)

İnfaz sürecini etkileyen belki de en önemli unsur, hükümlünün dışarıdaki yakınlarından aldığı maddi ve manevi destektir. Dolayısıyla hükümlüye dışarıdan destek verecek kişilerin varlığı hükümlü kadınların ruh sağlığını olumlu yönde etkilediği gibi aynı zamanda infaz sürecini de destekler niteliktedir. Bu bağlamda araştırmanın nicel boyutunda araştırma grubunda yer alan hükümlülerin % 85,8’i ihtiyaçları olduğunda kendilerine destek olacak kişiler bulunduğunu belirtirken, % 14,2’si ihtiyaçları olduğunda kendilerine destek olacak kişiler bulunmadığını belirtmiştir (Ek çizelge, 60).

Dışarıdan desteğin bir başka önemli boyutu destek veren kişilerin hükümlüye yakınlıklarıdır. Bu çalışmada araştırmaya katılan hükümlülerin % 44,2’si ihtiyaç duyduğunda anne-babasının yanında olduğunu, % 25,7’si eşinin yanında olduğunu, % 19,9’u çocuklarının yanında olduğunu, % 12,6’sı arkadaşlarının yanında olduğunu ve % 13,1’i ise diğer akrabaların yanında olduğunu belirtmiştir (Ek çizelge, 61).

Araştırma grubunda yer alan hükümlülerin % 90,8’i ihtiyaçlarını karşılamak için dışarıdan maddi destek alıyor iken, % 9,2’si ihtiyaçlarını karşılamak için dışarıdan maddi destek almadığını belirtmiştir (Ek çizelge, 62). Araştırmaya katılan hükümlülerden ihtiyaçlarını karşılamak için dışarıdan maddi destek alanların % 34,9’u anne-babasından, % 30,7’si eşinden, % 17,9’u çocuklarından, % 17,9’u diğer akrabalardan ve % 10,1’i arkadaşlarından maddi destek almaktadır (Ek çizelge, 63).

Araştırmaya katılan hükümlülerin % 42,9’u kendilerine gönderilen paranın ceza infaz kurumundaki ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli olduğunu belirtirken, % 57,1’i kendilerine gönderilen paranın ceza infaz kurumundaki ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli olmadığını belirtmiştir (Ek çizelge, 64).

Kadın hükümlülerin cezaevinde iken aldıkları manevi desteğe bakıldığında ise, kadın hükümlülerin % 36,3’üne anne babası manevi yönden destek olmakta iken, % 22,5’ine eşi destek olmakta, % 21,3’üne çocukları destek olmakta, % 15,8’ine kardeşleri destek olmakta, % 11,3’üne arkadaşları destek olmakta, % 4,6’sına diğer aile bireyleri destek olmakta ve % 2,9’una ise eşinin ailesi destek olmaktadır (Ek çizelge, 67).

Tahliye olmuş kadın hükümlülerle yapılan görüşmelerde de kadınların cezaevinde iken maddi ve manevi açıdan çok fazla destek görmedikleri, maddi anlamda ise genelde cezaevinde çalışarak ihtiyaçlarını karşıladıkları gözlemlenmiştir. Kadınlar genellikle cezaevinde temizlik yaparak, boncuk ya da diğer el işleriyle uğraşarak ya da cezaevinde sunulan diğer çalışma olanaklarından yararlanarak kendi maddi ihtiyaçlarını sağlamaktadırlar:

“Maalesef hep ellerimle çalıştım işte boncuk yaptım temizlik yaptım.” (Eski hükümlü KY)

Bir başka hükümlü cezaevine girdikten sonra bazı şeylerin bittiğini ve unutulduklarını ima ederek serzenişte bulunmuştur:

“Cezaevinde ben çalışıyorum ya 150 milyon maaş veriyorlardı, sigarayı bıraktım içmedim, yetiyordu evet. Manevi yönden destek veren yoktu. Zaten cezaevine girdikten sonra her şey, durumu da iyi olsa ailesi de iyi olsa zaten her şey bitiyor bir yere kadar evet unutuluyor insan…” (Eski hükümlü KM)

4.4.2. Hükümlü Kadınların Ziyaret Edilme Durumları

Aile bireyleri tarafından ziyaret edilme kadın hükümlüler açısından önemli bir sosyal destek sistemi olup aynı zamanda kadının dışarı ile olan bağını güçlendirici ve ailesiyle ilişkilerini düzenleyici etkisi vardır. Bu çalışmada araştırmaya katılan hükümlülerin % 58,3’ü hükümlülük süresince kendini ziyaret eden yakınları olduğunu belirtirken, % 41,7’si hükümlülük süresince kendini ziyaret eden yakının olmadığını belirtmiştir (Ek çizelge, 68).

Hükümlü kadınların kendilerini ziyaret eden yakınlarının kimler olduğu incelendiğinde ise araştırmaya katılan hükümlülerin % 38,6’sı çocukları tarafından ziyaret edilmiş iken,

% 34,3’ünü anne babası ziyaret etmiş, % 33,6’sını eşi ziyaret etmiş, % 19,3’ünü kardeşleri ziyaret etmiş, % 15,7’sini diğer aile bireyleri ziyaret etmiş ve % 6,4’ünü ise arkadaşları ziyaret etmiştir (Ek çizelge, 69).

Kadın hükümlülerin ceza infaz kurumlarında aileleri tarafından ziyaret edilmelerini etkileyen önemli bir unsur, kadınların bulunduğu ceza infaz kurumunun ailelerinin yaşadığı çevreye uzaklığıdır. Bu doğrultuda kadın hükümlülere bulundukları cezaevi ve ailelerinin bu cezaevlerine olan mesafeleri de sorulmuştur. Araştırmaya katılan hükümlülerin yaklaşık yarısı (% 49,2’si) ailelerinin kendilerinin bulundukları ceza infaz kurumuna rahatlıkla ulaşabilecek mesafede olduklarını belirtirken, % 50,8’i ise ailelerinin kendilerinin bulundukları ceza infaz kurumuna rahatlıkla ulaşabilecek mesafede olmadıklarını belirtmiştir (Ek çizelge, 70). Kadın cezaevlerinin uzakta olması, ailenin hükümlüyü ziyaretini engellediği düşünülmektedir.

Bu çalışmada incelenen bir başka değişken hükümlülerin bulunduğu ceza infaz kurumu ile aile yakınlarının ziyarete gelmesi arasındaki farklılıktır (Ek çizelge, 113). Buna göre, aile yakınlarının ziyarete gelip gelmemesi bakımından ceza infaz kurumları arasında anlamlı farklılık bulunmaktadır (Ki-Kare:69,562, p<0,05). Sivas Açık ve Bozkurt Kadın Açık Cezaevlerindeki hükümlülerin ailelerinin ziyarete gelmesi diğer ceza infaz kurumlarındaki hükümlülerden anlamlı derecede daha düşüktür. Bunun nedeni iki ceza infaz kurumunun da açık ceza infaz kurumları olmasıdır. Kadınlar için açık ceza infaz kurumu Türkiye genelinde sadece bir tane mevcut olup Bozkurt Açık Ceza İnfaz Kurumu’dur. Sivas Açık Ceza İnfaz Kurumu kadın ceza infaz kurumu olarak değil karma ceza infaz kurumu olarak geçmektedir. Dolayısıyla tüm ülke genelinde cezasının belirli süresini tamamlamış olan kadın hükümlüler açık ceza infaz kurumunun bazı avantajlarından yararlanabilmek için sadece bu iki kurumu tercih edebilmektedirler. Bu kurumların sayısının az olması ve genellikle tüm Türkiye genelinde hükümlü kadınların sadece bu iki kurumdan yararlanabilmeleri nedeniyle hükümlülerin ailelerine olan mesafeleri oldukça fazladır. Mesafelerin uzun olması nedeniyle açık ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlülere genellikle ziyaretçi gelmemekte ve genelde hükümlülerin açık cezaevinde izin hakları olduğu için izine çıktıklarında kendileri ailelerini ziyaret etmektedir. Türkiye’de kadınlar için yapılmış olan cezaevi sayısı göz önünde bulundurulduğunda tüm kadınların ailesine yakın cezaevlerinde neden kalamayacağı kolayca anlaşılabilir. Bu durum tahliyesine son zamanları kalan hükümlüleri sadece tek bir açık cezaevi seçeneği ya da seçeneksizliği ile karşı karşıya bırakmaktadır. Bunu tercih etmeyen kadınlar ise cezasının tamamını kapalı ceza infaz kurumlarında tamamlamak zorunda kalmaktadır. Bu kısıtlamalar çoğu kadın

hükümlünün genellikle erkekler için tasarlanmış cezaevlerinde, aynı zamanda evlerinden de çok uzakta kalmalarına neden olmakta, aile ve arkadaşlarının ziyaretlerini engellemekte ve dolayısıyla sosyal bağlarını da zayıflatmaktadır. Aynı sorunlar sadece Türkiye’de değil diğer birçok gelişmiş ülkelerde de yaşanmaktadır. Özellikle kadın suçluluğu oranının dünya genelinde tüm ülkelerde erkeklere oranla düşük olması infaz kurumlarının ve ilgili düzenlemelerin sadece erkeklere yönelik yapılması gibi bir durumu ortaya koymaktadır.

Tahliye olmuş olan eski hükümlü kadınlarla yapılan görüşmelerde de kadınların çok fazla ziyaretçisinin gelmediği, gelenlerin ise çok seyrek sıklıkta geldiği gözlemlenmiştir. Ziyaretçisi gelmeyen kadınların bir kısmı ailesiyle ilişkilerinin iyi olmadığını ileri sürerken bazıları ise maddi yoksunluklar nedeniyle ziyaretçisinin gelemediğini ifade etmiştir. Görüşme yapılan kadınlar konu ile ilgili görüşlerini aşağıdaki ifadelerle ortaya koymuşlardır:

“Çocuklar arada bir geliyorlardı açık görüşe. Diğer ailem hiç gelmediler işte. Bir kere bi abim uğradı o kadar, o 7 -8 sene içinde…”(Eski hükümlü KY)

“Hiç görüşmüyordum, dedim ya bi kere anam geldi tek bi kere işte. Çocuklarım gelirdi işte 15 günde bazen, bazen bir ayda…” (Eski hükümlü NŞ)

“Açık görüşlere falan geliyorlardı. Abim, çocuklarım gelirdi, kızlar gelirdi. Hepsi gelirdi seneden seneye açık görüşe. Sürekli zaten gelmelerini istemezdim.” (Eski hükümlü KM)

Cezaevinde ve tahliye sonrası yapılan görüşmelerde görüşülen bazı eski hükümlü kadınlar ziyaretçilerinin gelmemelerini maddi durumlarının iyi olmaması ve cezaevinin uzaklığı nedeniyle yol parası bulamamaları ile ilişkilendirmiştir:

“Annem geldi yani dört sefer, çocuklar geldi, yani durum kısıtlıydı yol parası şu bu hani geliyorlardı gelmez demeyeyim yani bi hafta gelmiyorlarsa ikinci hafta geliyorlardı hani Ankara’dayken ora daha şey, Sivas’a gitti mi gelemediler yol parası yüzünden.” (Eski hükümlü SD)

Kadınların aile dışı kişiler ya da arkadaşları tarafından ziyaret edilme durumları değerlendirildiğinde ise mevcut yasal düzenlemeler gereği cezaevine birinci derecede

akrabalar haricinde ziyaretlerin savcılıktan özel izin gerektirmesi nedeniyle mümkün olmadığı, bir kısım hükümlünün ise arkadaşının olmadığı gözlemlenmiştir:

“Dışarıdaki arkadaşlarımdan hiç ziyaretime gelen olmadı. Olmaz, orda yasak zaten yani eğer savcı izniyle girebilirse ne ala yarım saat girebilecek, giremezse de zaten yok, dışarıdayken iyiydi arkadaşlarımız ama içeri girdik hepsi unutuldu.” (Eski hükümlü NŞ)

Genel olarak kadın hükümlülerin cezaevinde iken yakınlarından aldığı sosyal destek değerlendirildiğinde, kadınlara yine anne, baba, eş, çocuk gibi en yakın aile üyelerinin destek verdiği görülmektedir. Yapılan görüşmelerde ailelerinden destek almadıklarını belirten kadınlar ise genelde aile ile ilişkilerinin iyi olmadığını ifade etmiştir. Hükümlü kadınların aileleri tarafından yeterince ziyaret edilememeleri ise bir başka önemli unsur olarak görülmektedir. Görüşülen kadınlar genellikle maddi imkânsızlıklar nedeniyle ziyaretçilerinin gelemediklerini, ailelerinin cezaevine gelebilecek durumlarının olmadığını ifade etmiştir. Hatta ailesi ile aynı şehirde bulunan hükümlüler bile

“İstanbul’da ailesinin kaldığı yerden cezaevine gelmelerinin üç araba ile mümkün olduğunu söyleyerek” ziyarete geliş ve dönüş masraflarının fazla olması nedeniyle gelemediklerini ifade etmişlerdir. Kadınların ziyaretçilerinin gelememesinin bir başka nedeni ise “cezaevlerinin kadınların ailelerinin yaşadığı şehirlere uzak olması”

dolayısıyla yine maddi sıkıntıların buna imkân vermemesidir.

4.5. HÜKÜMLÜ KADINLARIN SALIVERİLME SONRASINA İLİŞKİN