kıncası, bireyin yaşamı boyunca meydana gelebilecek kültürel ve çevresel değişiklikleri dikkate almamasıdır.
9. Deneysel Teknikler (Experimental Techniques): Deney yöntemi, kontrol edilebilen deney durumları (situasyon) içinde çocuğun geli
şimini etkileyen değişiklikleri saptamak üzere kullanılır. Bu teknik
le deneyci, bazı koşullan değiştirirken, diğerlerini sabit tutmaya ça
lışır ve değişimlerin, incelenen değişken üzerindeki etkilerine ba
kar.
Deneyler belirli koşullara göre düzenlenir ve bulgular yinelenen deneylerle kontrol edilebilir. Örneğin, "anaokulu deneyimi, çocu
ğun zihinsel gelişimini etkiler'' savını deney yöntemi içinde ele ala
lım.
Bu savın doğruluğunu kanıtlamak üzere oluşturulan ve aynı ko
şullardan gelerek eşleştirilen Deney ve Kontrol gruplarının zihinsel düzeyleri araştırma öncesinde saptanmıştır. Daha sonra Deney gru
bu, anaokulu deneyimi görmüş, Kontrol grubuna ise bu olanak
veril-memiştir. .
Burada bizim kontrolümüz altında olan ve sonucu değiştiren
"Anaokulu Deneyimi" bağımsız değişkendir. Bağımsız değişkenin etkisiyle değişen değişken olan "Zeka Skorları" bağımlı değişkendir.
Bir yıl sonra uygulanan zeka testleri sonunda deney grubu, kont
rol grubundan üstün sonuç verdiği takdirde, savın doğruluğu kanıt
lanmış olur.
10. Sosyometrik Teknik: Bu teknik, bir sınıfta her çocuğun, örneğin,
"Herhangi bir ödevi hazırlamak üzere sınıf arkadaşlarından hangi
siyle çalışmak istediğini" ya da "Hangi arkadaşını daha çok sevdiği
ni" söylemesine dayanır. Alınan yanıtlara göre, çocuklar arasındaki ilişkileri göstermek üzere bir sosyogram oluşturulur.
Sosyograma göre, çok sevilenler "Yıldızlar''; hiç ilişki kurulma
yanlar "Yalnızlar'', "Reddedilenler"; aynca birbirine oy veren "Çift
ler'' ve "Üçgenler'' ortaya çıkar.
Moreno, bu tekniği, gruplar içinde sosyal uyumu geliştirmek ve toplumsal etkinliği sağlamak amaayla geliştirmiştir.
1 1 . Test Yöntemi: Test, önceden standartlaştırılmış sorular yoluyla bireyin ya da bireylerin davranışlarını saptamak amacıyla kullanılan sistematik bir yöntemdir.
24
ÇOCUK PSll<OLO]lSI
Testler genel olarak haşan ve kapasiteyi ölçmek üzere kullanıla
bildikleri gibi (zihinsel başarıyı ölçmek üzere kullanılan zeka testle
ri gibi), davranış ve kişilik özelliklerini ölçmek için de kullanılabilir
ler. Bu amaçla uygulanan kişilik testlerinde denek, kendi benliğini uyarana yansıtma yoluyla kişilik özelliklerini deneyciye açıklamış olur.
Örneğin, çocuklar için hazırlanmış bir kişilik testi olan C.A.T.
(Children's Apperception Test) testindeki bir planşı (test kam) açık
larken, çocuk bu kart üzerindeki resimlere kendi dünyasından, so
runlarından yararlanarak yeni bir yorum getirmeye çalışmakta, böy
lelikle iç dünyasını yansıtma olanağı bulmaktadır.
1 2. Çocuk Psikoterapisi (Child Psychotherapy): Problemli çocuklara uygulanan en etkili yöntemlerden biri, bireysel psikoterapidir. Bu te
davi yöntemlerinden biri olan analitik psikoterapide, öncelikle dav
ranışın bilinçaltı derinliğine inebilmek, düşünce ve duyguların dina
mizmini anlayabilmek amaçlanmaktadır. Psikoterapistin hedefi, ço
cuğu inandığı bilinçli olmayan fantezilerden kurtarmak ve zamanla onun tepkilerinin bu fantezilerden daha az etkilenmesini sağlamak
tır.
Terapist, doğrudan çocuğun iç dünyasını etkileyen dış etkenlere yönelir. Çocuk Psikoterapisinde en sağlıklı çözüm, oyundur. Çünkü, çocuğun duygularını en iyi biçimde ortaya çıkarabilmesi oyun orta
mında gerçekleşir. Psikoterapinin ilk amaa, çocukta yer etmiş endişe ve korkuların terapistçe saptanarak dışa vurulmasıdır.
Psikoterapi için en uygun ortam, çocuğun maket yapma, boyama, bulmaca çözme gibi basit oyunları rahatça oynayabileceği bir odadır.
Her seansta aynı oda kullanılmalı ve bu odanın dekoru mümkün ol
duğu kadar az değiştirilmelidir. Seansın aynı odada, aynı oyuncak
larla ve aynı saatlerde gerçekleştirilmesi, çocuğa bir düzen ve karar
lılığın telkin edilmesi açısından yararlıdır.
Terapist, çocuğun oyunlarını ve kendi başına yazıp çizdiklerini inceleyerek, onun duygu ve düşünceleri ile yapmak istediklerini an
layabilir. Çocuğun davranış ve sözlerini yorumlamak terapistin te
mel amacıdır. Onun bir görevi de, çocuğun gereksinmelerini ortaya çıkararak farkına varmasını sağlamaktır. Bütün bunları, çocuğa cesa
ret vererek onun özgürce davranabileceği bir ortamda gerçekleştir
melidir.
GIRJŞ 25
Çocuklar, genellikle akıllarından geçenleri oyunlarında ortaya koyduKl.arından, terapist, çocukla olan iletişimini sözsüz kurmaya özen göstermelidir.
Uzun süreli bir psikoterapi, ihtiyacı olan her çocuğa uygulanabi
lir. Bazen sadece birkaç seans yeterli olabilir. Çocuğun problemlerin
den haberli olunduğu durumlarda bu yöntem gec;erlidir<2>.
Bir başka yöntem de, birden fazla çocuğun bir grup tedavisine alınmasıdır. Problemlerin daha yüzeysel olduğu vakalarda bu yön
tem daha etkilidir.
13. Psikodramıı (Psychodramıı): Psikodrama, bazı iç çatışmaları olan bireyin bazı rollerde oynama yoluyla duygusal sorunlarını çözebil
mesi tekniğidir. Bu yöntem başoyuncuyu kendine merkez alır.
Oyun, başrol oyuncusunun gec;rniş, şimdiki ve gelecekteki yaşamla
rından değişik yüzleri içerebilir. Genellikle psikodrama derin duy
gusal kaynaklara doğru yönlendirilir.
Bir oyunda rol alma, psikodramanın temelini oluşturur. Psikodra
matik teknikler arasında, hareket yöntemleri, karşı karşıya gelme (karşılaşma) teknikleri, tiyatro oyunları, yeniden oluşturulan dene
yimler ve sözsüz egzersizler sayılabilir. Bu tekniklerin çoğu Dr. Mo
reno ve arkadaşları tarafından bulunmuştur.
Psikodrama yönteminde başoyuncunun duygularını ortaya koya
bilmesi için ikili ya da kendi kendine konuşma, çok rollü oyun ya da tek kişinin rol aldığı monodrama gibi tekniklerden yararlanılır.
Psikodramanın ikili konuşma -rol değişimi- tekniğinde, yardımcı kişi, başoyuncunun iç duygularını açık sec;ik bir biçimde ifade ede
bilmesine ortam hazırlar. Yardımcı kişi, başoyuncunun kendi duru
munu keşfetmesine fırsat verir. Bu iki kişiden rollerini değiştirmele
ri ve yeniden oynamaları istenir. Bu tekniğin önemi, iki rolün birbi
rinden açıkça ayırt edildiği oranda artar. Çünkü bunlar, ya birbirle
riyle çatışırlar ya da birbirini tamamlarlar. Rol değişimiyle çocuk, karşıt ya da tamamlayıcı rolleri oynadıkça, sıkıntısını açığa vurur.
Böylece farklı rollerin bilincine varır ve kendisini rahatsız eden ne
denleri anlar<3>.
26 ÇOCUK PSlKOLOJlSl
KAYNAKLAR
(1) Crow, L. and Crow, A., Child Psychology, Barnes and Noble ine., New York, 1%9.
(2) Daws, Dilys and Boston, Mary, The Child Psychotherapist and Problems of Young People, Wildwood House, London, 1981.
(3) Blatner, H. Adam (MD), Acting in, Pratical Applications of Psychodramatic Methods, Springer Publishing Co., New York, 1973.
Birinci Bölüm