5.
Erinlik ve Ergenlik Dönemi
81
Bu dönemde kimliğini arayış çabası içindeki ergen için dış görü
nüm ve beğenilme arzusu büyük önem kazanır. Kimlik krizinin ba
şarılı bir şekilde çözümlenmesi, psikolojik ve sosyal faktörlere büyük ölçüde bağlıdır. Bu konudaki başarısızlık ise genci "kimlik karmaşa
sına", bunalımlara, hatta intihar girişimlerine yöneltebilir.
6.
Genç Yetişkinlik Dönemi
Kimlik sorununu başarılı bir şekilde çözümlemiş olan genç yetiş
kin, kendi kimliğini yitirmekten korkmadan insanlarla yakın ilişkile
re girebilir. Buna karşılık, rol kargaşası yaşayan kişi, yakın dostluk
lardan ürker.
7.
Yetişkinlik Dönemi
Yaşamın orta yıllarına rastlayan bu evrede üretkenlik ve durgun
luk dikkati çeker.
8.
Olgunluk Dönemi
Olgunluk dönemine ulaşhğında, tüm yaşamını gözden geçiren bi
rey, kendince doyumlu bir yaşam sürdüğünü düşünürse ego bütünlü
ğünü elde eder. Bunun tersi olan, yıllarını anlamsız geçirmiş olduğu
nu düşünmenin mutsuzluğu, bireyi umutsuzluğa sürükleyecektir.
SOSYAL GELiŞiM
Sosyalleşme, bebeğin 3 ay dolaylarında insanla objeler arasındaki farkı görerek, değişik tepkiler göstermesiyle başlar. Göz kasları insan ve objeleri izleyecek kadar, işitme ise sesleri ayırt edebilecek kadar gelişmiş durumdadır. Bu gelişimin sonucu çocuklar, toplumsallaş
mayı öğrenmeye hazırdırlar.
Bebekler üçüncü ayda, insan sesi duyduklarında başlarını o yöne doğru çevirirler, gülümsemeye gülümsemeyle yanıt verirler. Çevre
lerindekilerin varlığından duydukları zevki gülümseme, tekmeleme ya da el hareketleriyle belirtirler.
Bebeğin insanlara tepki olarak gösterdiği sosyal gülümseme,
çe-82
ÇOCUK PSiKOLOJiSi
nesine veya dudaklarına dokunulduğu zaman gösterdiği refleks gü
lümsemeden farklıdır. Bu ikinci gülümseme, sosyal gelişimin başlan
gıo olarak kabul edilebilir.
Üçüncü ayın başından itibaren sosyal davranış egemen olur. Be
bek, arhk başkalarıyla birlikteyken mutlu, yalnız başına kaldığı za
man mutsuz ve huzursuz olmaya başlar.
Diğer bebekleri fark etıne, onlara gülme ve ağladıklarında onlara ilgi gösterme, 4-5 aylıkken başlar. Bu aylarda bebekler gülümseme ve azarlamalara değişik tepkiler gösterirler, farklı uyanmlan kolayca ayırt edebilirler.
Bakma ve dokunma şeklinde başlayan arkadaşlık ilişkileri, altıncı aydan itibaren giderek daha saldırgan bir biçim almaya başlar (saç çekme, burun veya gözlük tutma, bu tür davranışların en sık rastla
nan türleridir).
9. ve 13. aylar arasındaki sosyal davranış belirtileri içinde, diğerle
rinin ses ve davranışlarını taklit etme ve oyuncaklarla birlikte oynama sayılabilir. Oyuncağının başkası tarafından alınması halinde sinirlen
me, kavga ve ağlama gibi davranışlar tipik sosyal tepkiler arasındadır.
Bebek, S-9 aylık olduğunda, başkalarından duyduğu sesleri, basit davranışları ve jestleri taklit etmeye çabalar. 10 ve 12. aylar arasında, aynadaki kendi görüntüsüyle oynar ve görüntüsünü sanki başka bir insanmış gibi öper.
1 yaşına kadar diğer insanlara, özellikle annesine bağımlıdır. 1 yaşına geldiğinde, çevresini yalnız başına keşfedebildiği halde, bu dönemde "güven" temeline dayalı anne desteğine gereksinim duyar.
Bu evrede, çocuk için büyük önem taşıyan duygusal besini veren annenin yapısında da bazı değişmeler söz konusudur.
Annelik döneminin özel bir duygusallığı vardır. Bu duygusallığın arkasındaki psişik yönelticiye, annelik görevlerini bulduran, yaptı
ran ve sevdiren içgüdüye, "annelik içgüdüsü" demek yerinde olur.
İşte, psişik düzeyde ya da bilinçalhnda yer alan annelik içgüdüsü
nün bedene yansıması, fizyolojik işlevlere çevrilmesi olayında "pro
laktin hormonu"nun rolü büyüktür. Kısacası, sadece süt bezlerinin süt salgılaması değil, annenin çocuğunu araması, özlemesi, onu sev
mesi de bu hormonun etkisi altındadır.
Çocuklarına süt verirken bu görevi sevgi ve sevecenlik ortamı içinde gerçekleştiren annelerle çocukları arasında duygusal etkileşim
BEBEI<LD< DÖNEMİNDEKİ GELlŞlM
83 doğumla birlikte başlar. Karşılaşhrmalı araşhrmalar, süt verme sırasında sert ve haşin davranan, sevgi göstermeyen annelerin çocuklan
nın nörotik, saldırgan ve uyumsuz olduğunu kanıtlamışhr.
Yaşamın ikinci yılındaki hızlı gelişim, çocuğu birçok açıdan ba
ğımsız hale getirir. Motor yeteneklerle, dil becerisinin kazanılması
nın, çocuğun bu bağımsızlığında etkisi büyüktür. Bu evrede çocuk, her gün biraz daha bağımsız bir birey olduğundan haberdar olmaya başlar. Heyecanlarını göstermeye, kendisini özerk (otonom) bir var
lık olarak tanımaya, başka bir deyişle, kendisini kanıtlamaya çalışır.
Özellikle ikinci yılın son yansından itibaren nesneler, sosyal iliş
kinin bir aracı olarak görülür. Bütün bu ilişkiler sonucunda birtakım sosyal tepkiler gelişmeye başlar; taklit, utanma, fiziksel ve sosyal ba
ğımlılık, otoritenin kabulü, rekabet, ilgi çekme arzusu, sosyal işbirli
ği, karşı koyma vb. gibi.
2 yaş çocuğu, yetişkinlerle birlikte basit faaliyetlerde bulunabilir.
Böylece edilgen bir eleman olmaktan kurtulup, aile faaliyetlerine ka
tılan ve sosyal ilişki kurabilen etkin bir üyeye dönüşür.
KAYNAKLAR
(1) Keklik, Nihat, lbn Sina'ya Annagan, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1984.
(2) Keklik, Nihat, a.g.e.
(3) Bilgel, Nazan, Ana-Çocuk Saglıgı, Güneş & Nobel, Hünkar Ofset Matbaa
cılık, İstanbul, 1997
(4) Beard, Ruth M., An Outline of Pigaet's Developmental Psychology, Routled
ge and Kegan Paul, London, 1974.
(5) Mussen, P. H. and Conger, J. J. and Kagan, J., Child Development and Per
sonality, Harper and Row Pub., New York, 1979 (Sth ed.).
(6) Kazancı, Osman, Egitim Psikolojisi, Kazancı Matbaacılık A.Ş., İstanbul, 1989.
(7) Apak, Selçuk, Gelişim Nörolojisi, İstanbul Üniversitesi Çocuk Sağlığı Ens
titüsü, Sanal Matbaacılık, İstanbul, 1984.
(8) Travers, John F., The Growing Child, Boston College, Scott, Foresman and Co., Clenview Illinois, 1982.
(9) Biehler, R. F., Child Development (An Introduction), Houghton Mifflin Co., Boston, 1981 (2nd ed.).
84 ÇOCUK PSlKOLOJISl
(10) Biehler, R. F., a.g.e.
(11) Gençtan, E., ç.agdaş insanda Normaldışı Davranışlar, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınlan, Ankara, 1978.
(12) Sprinthall, R. C. and Sprinthall, N. A., Educationııl Psychology (A Derıelop
mental Apprtıch), Addison-Wesley Pub. Co., Antario, 1977.
(13) Sprinthall, R. C. and Sprinthall, N. A., a.g.e.
(14) Cansever, G., içimdeki Ben (Freud Görüşünün Açıklanması), Boğaziçi Üni
versitesi Yayınlan, İstanbul, 1976.
(15) Dorothy, Einon, Bebeklilcten Okula ôgrenmede ilk Adımlıır, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2000.
(16) Neyzi, Olcay, Çocuk Saglıgı ve Hastalıklan, Bayda Basım Yayın Dağıhın, İstanbul, 1983.
Üçüncü Bölüm