Anaokulu çocuğu, kendi hakkını korurken, paylaşmayı ve başkaları
nın özgürlüğünü zedelememeyi de öğrenir.
Anaokullannın, çocukları ilkokullara hazırlayan birer kuruluş ni
teliğinde olmaları, önemlerini daha da arhnnaktadır. Toplumsal iş
levleri büyük olan anaokulları, çocukları barındıran değil, fakat onla
rı eğiten ve biçimlendiren çok önemli eğitim kurumlandır. Bu tür kurumların yalnızca ticari amaçla açılmaları, çocukların gelişimlerini olumsuz açıdan etkiler.
Birlikte yaşama ve çalışmayı öğrenirken, çocuğun ayrıntılarıyla kopya edeceği, sağlıklı bir öğretmen modeline gereksinimi vardır.
Bu nedenle, anaokulu öğretmeninin olumlu bir model oluşturması
nın yanında, yeterli düzeyde pedagojik formasyona sahip olması ve mesleğini sevmesi gerekmektedir.
Çocuğun Psiko-Sosyal Gelişiminde Okulun Rolü
llkokul, çocuk için yepyeni bir sosyal çevredir. Okulun uyulması gereken kuralları, çocuğun tanımadığı diğer çocuklarla ve öğretmen
lerle karşılaşması, başarmak zorunda olduğu öğrenim görevleri, onun bu yeni çevreye uyum sağlamasında güçlüklerle karşılaşması
na neden olur. Aile dünyasından ayn bir dünyanın varlığını keşfe
den çocuk için okulöncesi dönemde, sosyal ilişkiler açısından iyi te
meller kurmanın önemi açıkhr. Okulun sosyal çevresine uymayan
lar, çoğunlukla okulöncesi dönemde, aile çevresi dışına çıkamamış, sosyal ilişkiden yoksun bırakılmış çocuklardır. Bain'in ileri sürdüğü gibi, "çocuk, okula başladığı zaman, ya yaşamının ilk alh yılındaki başarılı sosyal etkileşimin ürünlerini toplar, ya da bu yıllardaki başa
rısız ilişkilerden dolayı güçlüğe uğrar''. Eğer ailesi bu okulöncesi dö
nemde görevini gereği gibi yapmışsa, çocuk akranlarına ve sosyal kalıplara kolaylıkla ve yeterli derecede uyabilir.
Okul, hem toplumun bir parçası, hem de kendi başına bir toplum
dur. Tıpkı aile gibi okul da, hem toplum adına, hem de kendisi bir top
lum olarak kendi adına, öğrencinin sosyalleşmesinde önemli görevler yüklenmiştir. Bir bakıma ilkokul düzeyindeki eğitimin bir amaa da, organize grup yaşayışına kahlabilmek için gerekli olan bilgi, beceri ve tavırların gelişmesine dayanan öğrenme koşullarını sağlamaktır.
llkokul çağındaki çocuğun sosyal gelişim ihtiyaanı karşılayabil
mek için mutlaka bu özellikleri dikkate alarak hazırlanmış bir
prog-ÇOCUCUN
YAKINÇEVRF.51: AiLE, ARKADAŞ, OKUL VE öCRETMEN 153
rama gereksinim vardır. 6 yaşından 12 yaşına kadar olan çocuğa uygulanacak grup faaliyetlerinde, başkalanyla uyum içinde çalışmayı öğretmeleri amaç edinilmelidir. Çocuklara bu yıllar içinde aynca kendi ilgilerini uygulama alanına koyacak fırsatlar da sağlanmalıdır.
Okul çağı, aynı zamanda, öğrencilerin gruplaşma çağıdır. Çocu
ğun akran ya da oyun gruplanndan birine kahlması, çocuk için bir gereksinim olduğu kadar, onun sosyalleşebilmesi için bir zorunlu
lukhır da. Çocuk bu evrede sadece başkalarının fikir ve tutumlan
nın bilincine varmakla kalmaz, aynı zamanda onlann dikkat ve ona
yını kazanmaya da özen gösterir. Hep kendi iç dürtülerine göre ha
reket etmiş olan çocuk, artık şimdiki değerlendirmelerinde büyükle
rinin ölçülerini bulmaya ve onları kullanmaya çalışır. Çocuk 10 ya
şına geldiğinde, duygularını sosyal grubun istekleri doğrultusunda değiştirme olanağına sahiptir. Böylelikle daha olgun bir davranış ti
pi gösterme yolunda ilk adımlannı atmaya başlar. Olağan koşullar
da bütün çocuklar bu sosyalleşme evrelerini aşağı yukarı aynı yaş
larda geçirirler. Ancak diğer gelişme tiplerinde olduğu gibi, farklı zihinsel düzeydeki çocuklann sosyal gelişmelerinde de farklılıklar görülür.
Okula başlama yepyeni bir dünyanın başlangıcı olması nedeniy
le, çocuklarda farklı birtakım tavırların oluşumuna neden olur. Bir bölümü özel bir ilgiye gereksinme duyarken, diğer bir bölümüyse aynı ilgiye gerek duymayabilir. Grup içinde yollannı kendileri öz
gürce seçmek isterler. Bu dönemde çocuklar, hem grup başanlanna, hem de kişisel başarılara ilgi duyarlar. Birlikte çalışmaktan ve birbir
lerine yardım etmekten zevk alırlar. Çocuk, okula başladığında, sos
yalleşmesi yolunda öğretmen ve ailesine oranla daha büyük bir ilgiyi arkadaş grubundan görür. Pease ve Swanson'un ileri sürdükleri gibi, çocuğun yaşamındaki bu evrenin özelliği, büyüklerin ya da anne ve babanın standartlarını reddetmek, buna karşılık arkadaş grubunun standartlanru kabul etmektir.
İlköğretim; 6-14 yaşlarındaki çocukların eğitim ve öğretimini kapsar.
llköğretim kurumlarının amacı, milli eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak, her Türk çocuğuna iyi birer yurttaş olabilmesi için gerekli temel bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıkları ka
zandırmak; onu milli ahlak anlayışına uygun olarak yetiştirmek, ilgi,
hköğretimde Okul, Öğrenci ve Öğretmen Sayılan (1999-2000 Öğretim Yılı)<"•>
Okul Türü Okul Öğrenci Sayısı Öğretmen
Sayısı Sayısı
Toplam Erkek Kız
Resmi İlköğretim Okulu 42.580 9.710.052 5.258.524 4.451.528 312.122 ILKOCRETIM GEN. MD. 41 .907 9.598.676 5.193.307 4.405.369 310.750 Birleştirilmiş Sınıflı
llköğretim Okulu 26.002 925.480 507.542 417.938 30.210 ilköğretim Okulu 15.561 8.490.258 4.561.929 3.928.329 274.204 Yahlı ilköğretim Bölge Okulu 203 102.388 76.530 25.858 3.691 Pansiyonlu llköğretim Okulu 141 80.550 47.306 33.244 2.645 ÖZEL ECITIM REH. VE
DAN. Htz. GEN. MD. 83 8.525 5.287 3.238 1.372 işitme Engelliler
llköğretim Okulu 46 6.253 3.798 2.455 950
Görme Engelliler
ilköğretim Okulu 1 1 1.000 643 357 259
Ortopedik Engelliler
ilköğretim Okulu 4 174 123 51 42
Zihinsel Engelliler
llköğretim Okulu 22 1.098 723 375 121
ORTAOCRETIM GEN. MD. 424 85.861 50.130 35.731 • Lise Bünyesinde ilköğretim 35 3.564 2.325 1.239 • Anadolu Lisesi
Bünyesinde llköğretim 389 82.297 47.805 34.492 • KIZ TEKNiK OCRETIM
GENEL MÜDÜRLÜCÜ 7 197 - 197 •
Kız Meslek Lisesi
Bünyesinde llköğ. 7 197 - 197 •
TiCARET TURiZM
OCRETIM GEN. MD. 2 146 135 11 •
Çok Programlı Lise
Bünyesinde ilköğretim 1 50 43 7 •
Anadolu Aşçılık Meslek
Lisesi Bünyesinde llköğ. 1 96 92 4 •
DiN OCRETIM GEN. MD. 157 16.647 9.665 6.982 • imam Hatip Lisesi
Bünyesinde llköğretim 48 2.643 1.748 895 •
İlköğretimde Okul, Öğrenci ve Öğretmen Sayılan (1999-2000 Öğretim Yılı)l .. I
Okul Türü Okul Öğrenci Sayısı Öğretmen
Sayısı Sayısı
Toplam Erkek Kız Çok Programlı Lise
Bünyesinde llköğretim 4 162 120 42 •
Anadolu imam Hatip
Lisesi Bünyesinde llköğ. 105 13.842 7.797 6.045 • ÖZEL öGREnM
KURUMLARI GEN. MD. 677 174.392 96.176 78.216 12.135 Türk ilköğretim Okulu 446 137.787 76.557 61.230 11 .660 Özel Eğitim llköğretim Ok. 13 652 406 246 87 Uluslararası ilköğretim Ok. 4 544 295 249 78 Azınlık ilköğretim Okulu 29 2.391 1 .200 1.191 21 1
Yabana ilköğretim Okulu 5 852 325 527 99
Genel Lise Bünyesinde
Türk ilköğretim Okulu 159 28.381 15.494 12.887 • Genel Lise Bünyesinde
Azınlık ilköğretim Okulu 9 815 379 436 •
Genel Lise Bünyesinde
Yabancı llköğretim Okulu 12 2.970 1 .520 1 .450 • Genel Toplam 43.257 9.884.444 5.354.700 4.529.744 324.257
(") Bünyesinde bulunduğu lisede gösterilmiştir.
( .. ) 2000 Yılında Milli Egitim, TC MEB Araşhrma ve Planlama Koordinasyon Kurulu Başkan-lığı, Ankara, 1999.
Not: Sayısal veriler 1 Ekim 1999 tarihi itibariyle alınmıştır.
yeti ve yetenekleri doğrultusunda hayata ve üst öğrenime hazırla
maktır. llköğretim, kız ve erkek bütün yurttaşlar için zorunludur ve devlet okullarında parasızdır. llköğretim kurumlarında kesintisiz se
kiz yıl eğitim yapılır ve bitirenlere ilköğretim diploması verilir.
1999-2000 öğretim yılı itibariyle, ilköğretimde kayıtlı öğrenci sayı
sı 9.884.444'tür. Bu öğrencilerin okul türlerine göre dağılımı, okul, öğrenci ve öğretmen sayıları yukarıdaki tabloda gösterilmiştir.
Ortaöğretim; ilköğretime dayalı, en az üç yıllık genel, mesleki ve teknik öğretim kurumlarının tümünü kapsar.
156 ÇOCUK
PSIKOLOJlSIOrtaöğretimin amacı; öğrencilere asgari ortak bir genel kültür vermek, birey ve toplum sorunlannı tanıtmak ve çözüm yollan ara
mak, ülkenin sosyo-ekonomik ve kültürel kalkınmasına katkıda bu
lunacak bilinci kazandırarak öğrencileri ilgi, yeti ve yetenekleri doğ
rultusunda, hem yükseköğretime hem mesleğe veya hayata ve iş alanlanna hazırlamaktır">.
İlkokula Başlama Yaşının Önemi
Ülkemizde
1982-83
öğretim yılında başlatılan bir uygulamayla 6 yaş çocuklan ilkokullara kabul edilmiş ve bunda özellikle ''kırsal kesimdeki çocuklann sokaktan kurtanlması" gerekçe olarak gösterilmiştir. Bir süre önce sona erdirilen bu uygulamayla, okula başla
ma yaşının düşürülmesine koşut olarak okul olgunluğuna sahip olan çocuk oranının da düştüğü görülmüştür. Çocuğun bedensel, duygusal, zihinsel ve sosyal anlamda okula hazırlıklı olınası demek olan okul olgunluğu olgusu, gerçekte göreceli (rölatiO, bireyden bi
reye değişebilen bir kavramdır. Başka bir deyişle,
5
yaşında okul olgunluğuna sahip çocuk olabildiği gibi, bu olgunluğa
8
yaşında ulaşabilen çocuklara da rastlanır. Kuşkusuz özellikle çocuğun hızlı ge
lişim içinde bulunduğu ilk çocukluk döneminde
1
yıllık bir süreç olgunlaşma açısından büyük bir önem taşıdığından, 6 yaş uygulaması ülkemizde genelde başanya ulaşamamıştır.
Kısaca özetlenecek olursa,
1-6
yaş grubu çocuklanna uygulanan duygusal ve eğitsel yaklaşım, çocuğun o andaki ruh ve beden sağlığını etkilediği kadar, gelecekteki kişilik yapısını da etkileyeceğinden, büyük bir önem taşımaktadır. Bu etkileşim ortamı aile kurumunda başlar, okullarda süregelir.
Okul Başarısızlığının Nedenleri
Geniş anlamıyla başarısızlık, öğrencinin gerçek yeteneğiyle okul performansı arasındaki zıtlık olarak tanımlanabilir.
Okul döneminde başansızlık, ilkokuldan yükseköğrenime kadar her dönemde görülen, türlü nedenlerle ortaya çıkan bir sorundur.
Okuldaki başarısızlığın nedenlerini üç ana başlık altında toplaya
biliriz:
(•) 2000 Yılında Milli Elitim, TC MEB Araşhnna ve Planlama Koordinasyon Kurulu Başkanlığı, Ankara, 2000.
ÇOCUCUN
YAKIN ÇEVRFSI: AlLE,ARKADAŞ, OKUL
VEöCRETMEN
157 1. Bireysel Özelliklerden Kaynaklanan NedenlerHer çocuk, bir yetişkin modeli olmayıp, kendine özgü zeka ve ki
şilik özelliklerine sahip, gelişmekte olan bağımsız bir bireydir. Başka bir deyişle, zeka ve kişilik özelliklerine koşut olarak her çocuğun et
kileşim ortamıyla ilgili alanı birbirinden farklıdır.
Zihinsel gelişimin yanı sıra, bedensel, duygusal ve toplumsal ge
lişim yüzleri de sağlıklı olan bir çocuk, dengeli ve düzenli bir aile or
tamında başarılı olabilir.
2. öpetim Sisteminden Kaynaklanan Nedenler
Öğretimin bireysel özelliklere göre gerçekleştirilmemesi, başarı
sızlığa neden olan bir başka etkendir.
Her çocuğun aynı şekilde öğretim görmesini gerektiren bir prog
ram öğrencinin bireysel özelliklerini dikkate alamaz. Ülkemizde uy
gulanmakta olan öğretim "ortaöğretim sistemi"ne göre hazırlanmış, bir başka deyişle orta düzeydeki öğrencinin kapasitesi ölçüt alınarak düzenlenmiş bulunmaktadır. Dolayısıyla dersler bazı öğrencilere güç, bazılarına kolay gelmektedir. Bunun sonucu olarak da öğrenci
lerin bir bölümü kırıklığa uğrarken, diğer bir bölümü de tembelliğe alışmaktadır.
Son yıllarda okul başarısızlığını etkileyen bir faktör de, koleje gir
me yarışının, okul ve öğretmenlerin yanı sıra, öğretim programlarını da etkilemiş olmasıdır. Bu yarış ortamı, öğretim programlarındaki standardın yükselmesine, dolayısıyla orta ve ortaya yakın düzeyde bulunan çocukların başarısızlığa uğramalarına neden olmaktadır.
3. Yakın Çevre Özelliklerinden Kaynaklanan Nedenler
A - Aile: Aile, çocuğun tüm gelişiminde etkili olduğu kadar, ona ilk gelişim ve deneyim fırsatlarını hazırlaması açısından "okul başa
rısı"nda da etkili olan önemli bir kurumdur.
Aile içi ilişkilerin dengeli ve düzenli olması, çocuğun başarısını olumlu açıdan etkiler. Böyle sağlıklı bir aile ortamında çocuk, karşı
sında anlayışlı, kendine güven veren, sorunlarıyla yakından ilgile
nen bir anne ve baba bulur.
Bu tür ailelerde çocukla kurulan başarılı iletişim sayesinde onun çalışması desteklenir, başarısızlığı anlayışla karşılanarak manhklı çö
zümler birlikte aranır.