Gittigidiyor.com insanların ilgi odağı olan ve Türkiye’ de sıklıkla kullanılan bir sitedir. İnsanların ziyaret edip dolaşabilecekleri, ürünler satın alıp, ürünlerini bu site üzerinden satabilecekleri bir yerdir. Hedef kitlesi; alıcılar, satıcılardır ve kullanıcılardır.
E-ticaretin son yıllarda ön plana çıkardığı ve sayıca artmaya başladığı gözlenen siteler sanal alışveriş siteleri olmaya başlamıştır. Sanal alışveriş siteleri, kullanıcılar için mekândan ve zamandan bağımsız olarak aynı anda birçok kullanıcıya birçok ürünü en kısa ve etkin etkin şekilde sunulmaya çalışılmaktadır. Bir sanal alış veriş sitesi için önemli olan kullanıcının memnun bir şekilde siteden ayrılmasını sağlamaktır. Kullanıcının siteden memnun bir şekilde ayrılması ise sitenin kullanıcıya ne kadar hitap ettiğine bağlıdır. Kullanıcılar genel olarak kendilerine karmaşık gelen bir sitede fazla zaman harcamadan ayrılırlar, çünkü karmaşık bir sitede aradığını bulmak zor gelecektir ve benzeri olan başka bir sayfayı tercih edecektir. Bunun yanında, iyi tasarlanmış, “Kullanıcı Odaklı” sanal alışveriş siteleri kullanıcının istek ve önerileri doğrultusunda, kullanıcının ne istediğini bilen ve onun taleplerine karşılık veren bir site zaman içerisinde sürekli tercih edilen bir site olacaktır. Bu bağlamda Gittigidiyor.com sanal alışveriş sitesi bilgi mimarisi açısından değerlendirilip sosyo teknik analiz yapılacaktır.
E- ticarete dayalı ekonomiye geçişin bir örneği de 5 Şubat 2001 yılında Burak Divanoğlu, Serkan Borancalı ve Tolga Kabataş’ ın ortaklığı ile kurulmuş, kişilerin internet üzerinden bireyler arası doğrudan ticaret alışkanlığının gelişmesine öncülük eden bir şirkettir. 2007 yılında 43 ülkede faaliyet gösteren, dünyanın en büyük online pazar yeri olan eBay, Gittigidiyor’a %50 hisse ile ortak olmuştur. Daha sonra Gittigidiyor’un tamamını satın almıştır. Ebay, 43 farklı ülkede kullanıcılarına hizmet vermektedir. Gittigidiyor.com 282 link içermekte ve bazı arama motorları çok fazla link içeren sayfaları indekslerken sorun yaşamaktadır uygun bulunan maksimum link sayısı 100 dür ve bu sayı web sitesinde oldukça aşılmıştır. Web sitesinin boyutu da 113908 byte olduğundan çok büyüktür. Sitedeki “keywords meta etiketi” 33 kelimedir ve meta etiketin de “stop words” var ve bu kelime(en) arama motorları tarafından tercih edilmeyen bir yapıdır. 33 kelimelik etiket arama motorları tarafından spam (mailin en basit tanımı, sizin isteğiniz olmadan size gönderilen reklam içerikli maillerdir) olarak sayılabilmektedir. İstenen maksimum kelime sayısı 20 kelimedir (Rnet, 2013).
Açık kaynak kodlu yazılımlara destek veren bir şirket olan Gittigidiyor.com;
Kullanılan yazılım dilleri PHP ve Java, veritabanı sistemi olarak MySQL, Java Uygulama sunucuları olarak Tomcat ve Jboss,
Kod geliştirme araçları olarak Eclipse,
Sürüm takip sistemi için SVN ve yazılım departmanının neredeyse yarısından fazlasının kullandığı Ubuntu Linux işletim sistemi gibi daha birçok açık kaynaklı projeyi kullanılıyor.
Türkiye’ nin en önemli trendleri haline gelmeyi ve kullanıcılara sundukları Sıfır Risk Sistemi ile bir e-ticaret devi haline gelmeyi amaçlamaktadır.
Sıfır Risk Sistemi GittiGidiyor' un 2001 yılında keşfedip geliştirdiği, internetten alışverişi daha keyifli ve güvenli kılan bir ödeme-onay sistemidir. Sıfır Risk sayesinde internetten dokunarak alışveriş yapabilir; ister yeni ister ikinci el ürünü teslim alır ve görüp onayladıktan sonra satın alırsınız. Böylece risk almadan alışveriş yapmış olursunuz. GittiGidiyor' daki tüm alışverişler ve ödemeler Sıfır Risk güvencesinde gerçekleşir. http://www.gittigidiyor.com/sifir-risk-sistemi
Gittigidiyor.com alışveriş sitesi, kullanıcılardan alışveriş yapacakları zaman üyelik istemektedir, bu üyelik sürecinde site tarafından kullanıcılara kabul ettirilen “Kullanıcı Sözleşmesi” ile alışveriş yapılması sağlanmaktadır. “Müşteriyi, alışverişe başlamadan önce, kullanıcı adi ve şifresini yazmaya zorlamayın. Ödeme yaparken, bu ekranı onlara gösterin.” (altiustutasarim, 2005).
Kullanıcı sözleşmesi ile kullanıcının hak ve yükümlülükleri, alıcıların hak ve yükümlülükleri, satıcıların hak ve yükümlülükleri ve Gittigidiyor’ un hak ve yükümlükleri sözleşmede ayrıntılı olarak yer verilerek hem kullanıcıların, alıcıların hem de satıcıların güvenli olarak ticaret yapılabilmesi amacıyla oluşturulmuştur. E- Ticaretin adımları doğrultusunda kullanıcının kolay ve güvenli alışveriş yapmasını sağlayacak ve kullanıcının siteyi kullanırken nasıl davranması gerektiğini ya da ortaya çıkan herhangi bir sorunda nasıl hareket etmesi gerektiğini;
Yeni Üyeler
Arama ve ürün bulma Alıcı Rehberi
Satıcı Rehberi Kullanıcı Profili
Üyelik ve Hesap Bilgileri
Sözleşmeler ve Kurallar ile belirlemeye çalışmıştır.
Örneğin eğer bir kullanıcı nasıl ödeme yapması gerektiği ile ilgili bir problem yaşıyorsa Alıcı Rehberine giderek problemin nasıl çözüleceği ile ilgili sorulara cevap vermeye çalışmaktadır.
İnternetin doğası gereği değişken bir ortam olduğu için bir internet sitesinin hiçbir zaman tam olarak yapılandırılmış olduğundan bahsedilemez. Bu aşamada internet sitesini geliştirme ve düzenli güncelleme işlemleri önemli yer tutmaktadır çünkü iyi yapılandırılmış bir internet sitesi, tasarımcısının bu sistemi güncel tutması ve içerik geliştirme ekibinin kaliteli ve güncel içeriklerle siteyi sürekli yenilemesi sayesinde kullanıcı beklentilerini daima karşılar aksi takdirde yok olmaya mahkûm olur. Bir internet sitesi ancak ve ancak içeriğinin sunuluş biçimi, güncellenmesi ve bakım hizmetlerinin yerine getirildiği sürece iyi bir sitedir (Kakis,2013). Gittidiyor.com sitesi kurulduğu 2001 yılından itibaren gelişen ve değişen teknolojiye ayak uydurmaya çalışarak sürekli bir değişme tabi olmuştur. Bu değişim gözle görülür derecede farklar yaratmış olsa da halen ürünleri kullanıcıya sunmada yaşanılan aksaklıklar ve eksiklikler göze çarpmaktadır. Gittigidiyor.com sitesinde sayfanın sol üst kısmında kurum logoları, sağ üst köşesinde ise bana özel, satış yap, sıfır risk ve yardım gibi hizmetler yer almaktadır. Hizmetler, sitenin, içerik hiyerarşinin aslında bir parçası olmayan önemli bileşenleridir. Hizmetler kısmının altında ise yine hizmetler kısmına dâhil daha az belirgin olan Hoş geldiniz, kayıt ol, üye girişi ve sepete ekle gizi hizmetler yer almaktadır. Alt kısımda ise, arama kutucuğu ve bölümler (Marka Kulübü ve Günün fırsatı) yer almaktadır. Bölümler, birincil rehberlerde denilmektedir, sitenin ana bölümlerine giden bağlantılardır. Hizmetler kısmı her zaman bölümlerden daha az belirgin olmalıdırlar. (Krug, 2007, ss. 65). Sağ tarafta ise site kimliği ve slogan aktif şekilde yer almakta anasafaya dönüş linkini taşımaktadır.
Şekil 1. Gittigidiyor.com Alışveriş Sitesi
Morville ve Rosenfeld’in de dediği gibi web de navigasyon hayattır. Gittigidiyor.com sitesinde yerel navigasyon sistemi kullanılmaktadır. Kullanıcı ne kadar ilerlemiş olursa olsun tek tık ile ana sayfaya dönebilmektedir. “İnsanlar web sitenizde yollarını bulamıyorlarsa onu kullanmazlar”(Krug,2007). Orta kısımda yerel navigasyon kısmı kategoriler ve kategoriler ait bölümler halinde yer almaktadır. Yan tarafta ise ekranı genişçe kaplayan reklam panosuna yer verilmiştir. Krug’ a göre giriş sayfası ilan, çapraz reklam, marka kampanyalarına ayrılabilir.
Şekil 2. Gittigidiyor.com Navigasyon Özellikleri
Yerel navigasyon ve reklam panosundan sonra ise, sitede yer alan ürünlere yatay ve dikey olarak bölümlendirilmiş şekilde yer verilmiştir. Günü fırsatı, marka kulübü ve son gezdiğiniz ürünler kısmı yatay şekilde, açık artırma ürünleri ise dikey olarak yer verilmiştir.
Site
Kimliği Hizmetler
Bölümler Arama
Şekil 3. Gittigidiyor.com Navigasyon ve Reklam Panosu
Hizmetler kapsamında yer alan bazı alt bölümler sitenin en alt kısmında az belirgin bir şekilde yer almaktadır. Yan tarafında ise mobil teknolojilerle ve internet üzerinden nasıl ve nerelerden bağlanılabileceği linklerle verilmiştir. Facebook, twitteri google ve blog bağlantıları yer almaktadır. Ayrıca, diğer ülkelerdeki eBay siteleri ile bağlantı kurabilmek için link verilmiştir.
İçerik
Reklam Panosu
Şekil 4. Gittigidiyor.com Rehber
Yeniden Tasarım
Giriş sayfası genel olarak değerlendirdiğimizde müşteriyi siteye çeken en önemli unsurlardan biri olarak düşünülürse; yerel navigasyon sitede çok karmaşık bir şekilde sunulmuştur. Ne istediğini bilmeyen bir kullanıcıya çok karmaşık gelme ihtimali yüksektir. Sanal alışveriş sitelerine gösterilecek en iyi örnek, amazon.com’ dur. Amazon.com’ un giriş sayfası gayet derli toplu, kullanıcıya içeriği sunma açısından aceleci davranmamaktadır. İçeriği sunmak bir diğer adımı beklemekte ve giriş sayfasını kalabalık etmemektedirler.
Ürün hakkında çok iyi bilgi verin. Resimler açıklayıcı olsun” (altiustutasarim, 2005).
Yinede Gittigidiyor.com ürünleri sunmadaki düzen açısından iyi sayılabilir, buna karşın bazı ürünlerin boyutlandırılması eşit derecede değildir. Bu görsel açıdan karmaşaya sebep olmaktadır. Evet, belki bir ürünün resmini sağdan, soldan ve üstten çekilmiş olarak verilmesi memnun edici bir durum ama yeterli değildir. Bütün ürünlerin arka kısmının transparan ve eşit boyutlarda verilmesi, kullanıcının göz zevkine hitap edecektir.
Şekil 5. Gittigidiyor.com Ürün Bilgisi
Ayrıca site kimliği alanından sonra boş bir alan yer almaktadır bu alan, arama kutucuğunun biraz yukarı çıkarılması ile giderilebilir.
Bölümler kısmı arama motoru ile birlikte biraz daha büyütülüp görsel açıdan daha estetik bir hale getirilebilir. Ayrıca bölümler arasında gidip geldikçe kutucuklarda yazılara göre boyutlanmakta ve iyi olamayan bir görüntü vermektedir. Oysaki her bölüm bir standart içerisinde olmalı, kalan boşluklarsa ilgili görsellerle doldurulabilmelidir.
Alt Bölüm
(Hizmetler) Bağlantılar
Arka plan saydam
“Stokta olmayan ürünler hakkında, müşteri sepete eklemeden önce bilgi verin” (altiustutasarim, 2005). Gittigidiyor.com sitesinde stokta kalmayan ürünleri belirtmede sorunlar yaşanmaktadır.
Gittigidiyor’ da her bir bölüm dikdörtgen kutucuk içine alınmış ve her bir bölüm diğerlerinden ayrılmaya çalışılmıştır, eğer site bu çizgilerden arındırılırsa daha estetik bir görüntü yakalanacaktır veya yuvarlatılmış dikdörtgenler daha yumuşak bir görüntü sağlayabilir.
Günün fırsatları” kısmında ürünler sağa ve sola hareket ettirilirken, “açık artırma ürünleri” kısmında ürünler aşağı ve yukarı hareket ettirilmektedir. Bu konuda bir standart olmalı, ürünler ya sağa- sola hareket ettirilmeli ya da aşağı-yukarı hareket ettirilmelidir. Veya aşağı-yukarı hareket eden kısımda ürünler tek tek yer almalıdır. Ayrıca yeri değiştirilip ortaya, daha görünen bir kısma alınmalıdır.
Alt bölümlerin ise yazı puntoları biraz daha küçültülerek ortalanmalıdır. Daha açık renk bir kutucuk içersine alınmalıdır. Veya kutu kaldırılarak, yazılar açık hale getirilmelidir. (Ülkelerin ve Hakkında, iletişim vs. bulunduğu kısım).
Giriş sayfası diğer sayfalara birer taslak olmalıdır, yani giriş sayfasında yer alan üst ve alt bölümler standart olmalı ve diğer sayfalarda da aynı şekilde kullanılmalıdır. Bizim sitemizde ise bu standardizasyon sağlanamamakla beraber, diğer sayfalar farklı şekillerde kullanıcıya sunulmuştur. Bu kullanıcının siteye hakim bir şekilde davranmasını zorlaştırmaktadır.
Ayrıca; hakkında kısmında site ile ilgili olarak çok az bilgi verilmiş, yönetim kadrosu kısmında sadece bir kişinin resmi var ve iletişim adresi mevcut değil, ayrıca konulan resmin adlında “resmi indir” yazısı mevcut, bu site hakkında bir şey öğrenmek isteyen müşterinin hiçbir işine yaramayacaktır. Aynı durum “basın odası” kısmı içinde geçerlidir.
Hakkında kısmında yine “videolar” bölümü mevcuttur. Bu bölümde Gittigidiyor’ la ilgili medyaya konu olmuş değişik videolar yer almaktadır. Sitenin oturmuş bir yapıya sahip olması gerektiğini düşündüğümüzden dolayı videolar kısmının kaldırılması ya daha orijinal videoların yapılması gerekmektedir. Bu açıdan videoların sosyal medyada kalarak kendi kendini “viral pazarlama” yoluyla pazarlaması daha uygundur.
Ayrıca iletişim kısmında verilmiş olan telefon numarası kullanılır bir durumda değildir. Gittigidiyor’ un diğer Ülkerlerdeki siteleri ise alt bölümde bayraklardan arındırılarak sadece link halinde ortalanarak verildiğinde daha çok göz çarpacaktır.
Web sitesi işlevsellik ve erişilebilirlik açısından siteye tek adresten erişilmektedir yani kullanıcıların aynı yere farklı yollardan gelme gibi bir şansları yoktur ve siteye farklı arama motorlarından aynı hızla ve ilk sıralarda erişilmektedir.
Bulunabilirlik açısından bir bölümün iki farklı yerde sınıflanması yanlış değil ancak Gittigidiyor sitesinde aynı şeyler üç farklı kategori altında sınıflanıyor. En üst kısımda tüm kategoriler başlığı altında açılır bir menü var daha sonra sol tarafta aynı isimli açılır bir menü daha var ve bu menünün altında onun içinde bulunan kategoriler tek tek kendi başlarına açılır menüler halinde tekrar var. Bu hem karmaşaya hem de sitenin çok fazla link içermesine sebep oluyor. Aynı zamanda site çok fazla resim ve reklam içeriyor ancak bir e-ticaret sitesi olduğu için bu normaldir. Site sayfanın altında kullanıcının son gezindiği yerleri, baktığı ürünleri göstererek kullanıcıya kolaylık sağlama mantığıyla özelleştirme yapıyor.
Arama motorunuzu, siteniz içinde en iyi çalışan özellik haline getirin” (altiustutasarim, 2005). Sitemizin arama motoru “Otomatik Metin Tanımlama” işlemi yapmakta, fakat “Yazım denetimi” yapamamaktadır. Örneğin, Google bu iki düzelmeyi metinler için yapabilmektedir.
“Teslimat ve güvenlik konuları hakkında müşterinin tüm sorularını cevaplayabilecek sayfalar bulundurun” (altiustutasarim, 2005). Bu konuda site içerisinde yardım, destek hattı ve yanıt merkezleri mevcut, ve herhangi bir sorun yaşandığı takdirde kısa sürede geribildirim yapılmakta fakat geri bildirimler sorunlara tam olarak çözüm üretememektedir.
Gittigidiyor.com üyelik sistemi ile kullanıcıların yaptıkları alışverişlerden yola çıkarak, mail adreslerine ve telefonlarına ilgilenebilecekleri indirimleri bildirmektedir. “Satışlarınızı ve müşteri memnuniyetini artırmak için "Bu ürünü alanlar aşağıdaki ürünleri de aldılar" yöntemi ile cross-sell fonksiyonunun siteniz içinde bulundurun” (altiustutasarim, 2005).9.“Müşteriye, "Görünür Baskı" değil "Görünmez baskı" uygulayın. Örneğin:"150.000 harcarsanız, kargo bedava" demek yerine "Sepetinizin toplamı 100.000 YTL. Eğer 50.000 YTL değerinde ekstra ürün alırsanız, 10.000 YTL tasarruf edeceksiniz” (altiustutasarim, 2005).
Gittigidiyor.com’ da reklamlar genişçe yer kaplamakta ve kullanıcının site içerisinde gezinirken dikkatini dağıtabilmektedir. Fazlaca hareketli reklamlara ver vermesi sitenin tasarım açısından da kötü bir görüntüye sahip olmasına yol açmaktadır. “Kısa açıklamalarla merak uyandıran reklamlar: Bir dergi kapağı gibi Giriş sayfası da içindeki “iyi şeyler” ile ilgili ipuçlarına yer vermelidir. İçerik reklamları dikkati, en iyi hikâyeler ve önemli alışveriş kampanyaları gibi, en yeni, en iyi ya da en popüler içerikleri üzerine çekmelidir. Baş reklamlar beni, sitenin ek bölümlerini keşfetmeye ya da kişiselleştirme ve e-posta bültenleri gibi özelliklerini denemeye çağırır.” (Krug ss.96 )
Şekil 6. Gittigidiyor.com Reklam Sayfaları
Sonuç
Bir web sitesinin yeniden tasarımı kuşkusuz daha kapsamlı bir çalışma gerektirir. Kapsamlı bir sistem analizi yapılması ve şirket yetkilileriyle, paydaşlarla ve müşterilerle görüşülmesi gerekmektedir (Şeker ve Kayı, 2009).Yukarda sunulan öneriler şirkete hiçbir masraf getirmeyen, zaten şirketin bünyesinde bulunan yazılımcılar ve tasarımcılar tarafından yapılması gereken değişikliklerdir. Güncellemeden sorumlu tasarım ve yazılımcılar sitenin güncellemesini zaten sürekli yapmak ve kontrol etmektedirler. Sunduğumuz önerilerle beraber uzun vadede müşterilere daha iyi hizmet verildiği, satışların daha artacağı gözlenecektir.
Kaynakça
Altiustutasarim. 29 Mayıs 2013 tarihinde http://www.altiustutasarim.com/arsiv/2005/01/eyiticaret.php adresinden erişildi.
Altiustutasarim. 29 Mayıs 2013 tarihinde http://www.altiustutasarim.com/arsiv/2005/01/eyiticaret.php adresinden erişildi.
Altiustutasarim. 29 Mayıs2013 tarihinde www.altiustutasarim.com/arsiv/2005/02/diyelim_ki_tasi.php adresinden erişildi.
Bilgi Mimarisi. 2 Haziran 2013 tarihinde http://www.kakis.gov.tr/bilgi-mimarisi adresinden erişildi.
Doğan, M. (2006). Teknoloji kimin umurunda? Alfa Yayınları.
Krug, S. (2007). Kullanışlı web siteleri yaratma! Web kullanışlılığına sağ duyulu yaklaşım. (2. bs.). (G. T. Çolak, Çev.). İstanbul: Açık Akademi Yayınları.
Marangoz, M., Yeşildağ B. ve Saltık Arıkan, I. (2012). E.-ticaret işletmelerinin web ve sosyal
ağ sitelerinin içerik analizi yöntemiyle incelenmesi. İnternet Uygulamaları Yönetim Dergisi, 3(2). Markalar tarihi. (2013).5 Mayıs 2013 tarihinde http://markalartarihi.blogcu.com/gitti-gidiyor-un-kurulus-
hikayesi-tarihcesi/8140038 adresinden erişildi.
Morville, P. ve Rosenfeld, L. (2006). Information architecture for the World Wide Web. (3. ed). Beijing: O’ Reilly.
Nolan, K. (2013). Web sitenizin bilgi mimarisini planlama. 7 Haziran http://office.microsoft.com/tr- tr/frontpage-help/HA001167122.aspx adresinden erişildi.
R10.net. (2013). 7 Nisan 2013 tarihinde http://m.r10.net/meta.jsp adresinden erişildi.
Şeker, H. ve Kayı, G. (2009). Türk kütüphaneciler derneği web sitesi analizi. Türk Kütüphaneciliği, 23(4), 872-884.
Tonta, Y. (2009). Dijital yerliler, sosyal ağlar ve kütüphanelerin geleceği. Türk Kütüphaneciliği. 23(4), 742-768.
Tonta, Y. (2013). BBY 256 Bilgi Mimarisi Ders Kapsamı. 7 Haziran 2013 tarihinde http://egitim.bilgiyonetimi.net/course/view.php?id=22 adresinden erişildi.