Birinci bölümde belirtildiği üzere yetkinlik yaklaşımı (organizasyonlarda kilit oyuncuların yetkinliklerini incelemekte), “etkin performans” ile ilişkilendirilebilecek davranış tanımlarından yola çıkmaktadır. Girişimciler, istihdama katkı ve işsizliği azaltma, yeni mal ve hizmet üretmede öncü olma gibi özellikleri sebebiyle son yıllarda artan oranda ilgi kazanmışlardır. Girişimciliğe ve girişimcilere bu kadar önem verilmesi sebebiyle başarılı bir girişimcilik için gereken yetkinliklerin neler olduğunu ortaya koymak gerekmektedir. Girişimcilik yetkinlikleri üzerine odaklanmak, neden bazı girişimcilerin diğerleri başarılı iken başarısızlığa uğradığını belirlemenin zorluğu karşısında bunda etken olan faktörleri tanımlamayı sağlamaktadır (Ahmad, 2007: 2). Ayrıca örgütsel başarı elde etmeyi sağlayan bireysel özelliklerin belirlenmesinin bir yolu olan ve Boyatzis (1982)’in çalışmalarından bu yana yönetici performans araştırmalarına yaygın olarak uygulanmış yetkinlik yaklaşımı, girişimci performans alanında da giderek artan oranda kullanılmaya başlanmıştır (Man, vd., 2002: 126).
Girişimcilik yetkinliği kavramı hem yetkinlik hem de girişimcilik literatürü üzerine kuruludur (Mitchelmore ve Rowley, 2010: 96). Girişimcilik alan yazını tanımlamaların zor olduğu bir literatürdür. “Girişimci (entrepreneur)”, “Girişimcilik (entreprenurship)”, “Girişim ile ilgili (entrepreneurial)” gibi kavramların ne ifade ettiklerine ilişkin aktif tartışmaların devam ettiği bilinmektedir. Örneğin; Bill Gates gibi, Steve Jobs gibi dünyaca tanınan kişileri girişimci olarak nitelendirmek nispeten kolay olsa da onları girişimci yapan özellikleri, öğrencileri ya da yeni iş kuranların girişimci olabileceklerini tanımlamak daha zordur.
Girişimcilik Eğitimi İçin Değerlendirme Araçları ve Göstergeleri (2014), girişimcilik yetkinliğini; bir girişimci teşebbüsün farklı evrelerinde gerekli olan bilişsel ve bilişsel olmayan becerileri kapsayacak şekilde tanımlamaktadır. Bu becerileri elde etmek için yaratıcılık, planlama, finansal okuryazarlık, kaynakları bir araya getirmek, belirsizliği yönetmek ve takım çalışması gibi bir dizi faaliyet gerekmektedir (Kimeu, 2017: 1).
Bird (1995: 51)’ e göre girişimcilik yetkinlikleri, kuruluşun doğuşu, ayakta kalması ve/veya büyümesi ile sonuçlanan temel ve spesifik bilgi, güdü, benlik imgesi, sosyal rol ve beceri gibi özelliklerle tanımlanmaktadır. Ayrıca yazara göre girişimcilik yetkinlikleri kuruluşları başlatan veya dönüştüren, kaynakları ve fırsatları organize ederek değer katan girişimciler tarafından taşınmaktadır.
Girişimci olarak yetkin olmak, sadece bir iş planının nasıl yapılacağı değil, aynı zamanda fırsatları tanıma, inisiyatif alarak eylemde bulunma, örneğin; yatırımcıları bir projeye ikna etme ve potansiyel tedarikçi ve alıcılarla bağlantı kurma anlamlarına gelmektedir (Lans, vd., 2011: 697).
Kaynak tabanlı görüş teorisyenleri, girişimcinin yetkinliklerinin firmaların değerli ve önemli bir kaynağı olduğunu gözlemlemişlerdir. Bir girişimcinin değerli bilgi, beceri ve yetenekleri firmanın sürdürülebilir rekabet üstünlüğünü sağlayabilmektedir. Çünkü bütün bunlar genellikle nadir ve rakipler tarafından geliştirilmesi zor olanlardır (Tehseen ve Ramayah, 2015: 53). Bir başka ifade ile işletmelerin değer yaratma sürecinin, kaynakların kazanılması ve geliştirilmesinde girişimcilerin yetkinliği ile ilgili olduğu ileri sürülmektedir (Mitchelmore ve Rowley, 2010: 97).
Aşağıda önemli girişimcilik yetkinliklerinin bir listesi bulunmaktadır (Vijay ve Ajay, 2011: 5-6):
İnisiyatif/girişim: İşletmeyi yeni alanlara, ürün ve hizmetlere ulaştırmak için harekete geçmektir.
Fırsatları görme ve değerlendirme: Finansman konusunda, çalışma alanı, vb. konularda görülemeyen fırsatları değerlendirmektir.
Sebat/Azim: Hedefe ulaşmanın, sorunların üstesinden gelmenin farklı yollarını bulmaktır.
Bilgi arama: Hedefe ulaşmada, sorun çözmede, bir ürün ya da hizmetin nasıl sağlanacağı hususunda kişisel araştırmalar yapmak ve bilgi edinmektir.
İş kalitesi için çaba: Mevcut mükemmellik standartlarını yakalayan ya da ötesine geçen, yüksek kaliteli iş yapmayı istemektir.
İş sözleşmesine bağlılık: İşi tamamlamada ve müşteriyi tatmin etmede öncelikleri yerine getirmek için harekete geçmektir.
Verimlilik yönelimi: İşleri daha hızlı ya da daha az maliyetle yapmanın yollarını bulmaktır.
Sistematik planlama: Hedeflere ulaşmak için adım adım planlar geliştirmek ve uygulamaktır.
Problem çözme: Hedeflere ulaşmak için yeni fikirler veya yenilikçi çözümler üretmektir.
Özgüven: Kendine ve yeteneklerine olan güçlü inançtır.
Kararlılık: Diğerlerinin ne yapmaları gerektiği konusunda adımlar atmaktır.
Etkili stratejiler kullanma: Ticari ilişkiler geliştirmek için çeşitli stratejileri kullanmaktır.
İzleme: İşin tamamlanmasını, standarda ve kaliteye kavuşmasını sağlamak için prosedürler geliştirmek ve kullanmaktır.
Çalışan refahı için çaba: Çalışanların refah düzeyini artırmak için harekete geçmektir.
Girişimcilik yetkinlikleri, bir bireyin sahip olduğu ve görevleri en uygun şekilde yerine getirmesine yardımcı olan temel nitelikleridir (Lazar ve Paul, 2015: 226). McClelland’a göre başarılı girişimcilerin genellikle üç temel kişisel girişimcilik yetkinliği ile donatılmış oldukları iddia edilmektedir (Aktaran: Sajilan ve Tehseen, 2015: 20): Proaktiflik, başarı için motivasyon, başkalarına adanmışlık.
Ayrıca yönlendirme, yetki verme, motive etme, çalışmayı planlama ve takvimleme, program geliştirme ve işletmenin bütçesini hazırlama yetkinlikleri de bu
aşamada sıralanabilmektedir (Kaur ve Bains, 2013: 32). Girişimci, finans ve insan kaynakları gibi şirketin iç ve dış kaynaklarını yönetme, koordine etme, denetleme, izleme ve organize etme yetkinliğine de sahip olmalıdır (Kaur ve Bains, 2013; Lans, vd. , 2011; Wickramaratne, vd. , 2014).
Yetkinliklerin organizasyonu, girişimciye işletmenin tüm kaynaklarının optimum kullanımı için etkin bir şekilde koordine edilmesinde yardımcı olmaktadır. Doğru işin, doğru zamanda, doğru kişiler tarafından yapılmasını sağlamaktadır (Mohammed, vd., 2017: 51).
Yetkinliklerin gelişebilir ve öğrenilebilir olması girişimciliğin seçimi ve öğretilmesi açısından müdahale imkanının olduğunu da göstermektedir (Man, vd., 2002: 133). Bu bakış açısından hareketle derinlemesine analiz sonucu, girişimcilerin yetkinliklerinin ikili kökene sahip olduğu vurgulanmaktadır (Sarwoko vd., 2013: 33). Birincisi; girişimcinin geçmişi, yaşamı, deneyimi ve kariyeri sürecinde inşa edilebilen bireysel özelliklerine bağlı (örneğin; nitelikler, kişilik, tutumlar, öz imaj ve sosyal roller) daha köklü olan bileşenleri iken, ikincisi iş yerinde teorik veya pratik öğrenme (örneğin; bilgi edinme ve deneyim) yoluyla edinilen bileşenleridir (Lazar ve Paul, 2015: 226).
Bir başka ifade ile girişimcilik yetkinliği yalnızca girişimciliğe yatkınlık meselesi değil, aynı zamanda öğrenme ve tecrübeye de bağlıdır (Lans, vd., 2011: 696). Bu durum girişimciliğin teşvikinin yanı sıra sektörün gelişimi ve girişimcilik eğitimlerinin teşviki için de önemlidir. Burada amaç, mevcut girişimcilik yetkinliğini sınıflandırarak ve ampirik araştırmalarla da doğrulayarak girişimcilik yetkinliği için bir çerçeve geliştirmektir. Araştırmalar, başarının öncülleri olarak genel kişisel özelliklerin de ötesine geçerek girişimci çekirdek süreçlerinin öğrenilebilen ve geliştirilebilen belirli yetkinlikler tarafından etkinleştirildiğini kabul etmektedir (DeTienne ve Chandler, 2004; Ucbasaran, vd., 2008).
Girişimcilik yetkinlikleri, yenilikle ilişkili iş hedeflerine ulaşmak için yeni yolları tanımlamada ve sürdürmede de gereklidir. Burada yenilikle ilgili hedefler, büyümeyi sağlayan tedbirleri ifade etmektedir. Aynı zamanda yeni ürünlerin
geliştirilmesi, yeni müşteri gruplarının araştırılması ve yeni pazarlardaki genişleme gibi uygulamaları da içermektedir. Girişimcilik yazınında bu süreçlerin girişimcilik yetkinlikleri ile sağlandığı öne sürülmektedir.
Yetkinlikler girişimcinin çevresel kısıtlamaları anlamasını da sağlamaktadır. Girişimcinin yetkinliği, performansı artırmak ve rekabetçi bir iş ortamında sürdürülebilir bir büyümeyi ve bir girişimin başarısını sağlamak için kritik bir faktördür.
Özetle girişimcilik yetkinlikleri, girişimciliğin başarısı ve sürdürülmesi için gerekli olan tutum, inanç, bilgi, beceri, yetenek, kişilik, uzmanlık ve davranış eğilimleri gibi toplam girişimci öznitelikleri olarak kavramlaştırılmaktadır. Yeni bir girişimi başlatmak veya planlamak için gerekli olan yetkinliklerin “temel” olarak düşünülebileceği ve son derece etkili girişimcilerin ayakta kalan ve büyüyen organizasyonlarda iş kurma fikrinin de ötesine geçen yetkinlikleri olduğu da ileri sürülmektedir. Verimlilik ve kaliteyi oluşturan önemli girişimcilik yetkinlikleri; hedef belirleme, hesaplanmış risk alma, ikna etme ve ağ oluşturma, sistemli planlama ve izleme, bilgi arama, kendine güven ve özgürlük olarak kategorize olmaktadır. Motivasyonel faktörlerden etkilenen girişimcilik yetkinliği, organizasyonların yaşam döngüsünün yanı sıra ekonomik, kurumsal, demografik ve kültürel faktörlerden de etkilenmektedir. Bu nedenle işletmelerin büyüklükleri ve bulundukları sektörler arasındaki farklılıklar da dikkate alınmaktadır.