Girişimci Kişilik Özellikleri ile Kurumsal Performans Arasındaki İlişki

Firmanın üstün performans gösterebilmesi, her işletmenin temel hedefidir ve her işletme olağanüstü bir performans elde etmek için çabalar. Herhangi bir işletmenin üstün performansı olmadan, bir organizasyon hayatta kalamaz. Dolayısıyla, işletmelerin başarılarına yön veren faktörleri belirlemek ve bir firmanın başarısına katkıda bulunan faktörlerin etkisini araştırmak çok önemlidir. Mevcut çalışmalar, çeşitli faktörlerin firmanın performansına etki ettiğini göstermiştir (Sajilan vd., 2015: 36). Benzer şekilde önceki araştırmalar, işletmelerin üstün performanslarına katkıda bulunan çeşitli faktörleri belirlemişlerdir. Bazı araştırmacılar hükümet politikaları gibi dış faktörlere daha fazla önem verirken; öte yandan, birçok araştırmacı ise, girişimcinin sahip olduğu özellikler gibi içsel faktörlerin önemini ortaya koymuştur (Sajilan vd., 2015: 37).

Girişimcilik alanında yapılan birçok çalışma; farklı araştırma amaçlarına göre farklı soruları, teori bakış açılarını, yöntemleri ve analiz birimlerini kullanmaktadır. Churchill ve Lewis (1986)’e göre ise girişimcilik alanında yapılan pek çok çalışma, girişimcinin kişilik özelliklerine odaklanmaktadır. Bunun yanı sıra Gartner ise (1988), girişimciliğin anlaşılabilmesi için girişimcinin kişisel özelliklerinin anlaşılmasının tek başına yeterli olmadığını iddia etmiştir.

Girişimci kişiliğin kökleri stratejik yönetim anlayışına dayanmaktadır (Morris ve Paul, 1987; Becherer ve Maurer, 1997). Stratejik yönetim anlayışı geliştikçe de, yöneticilerin girişimsel davranışları daha da önem kazanmaya başlamıştır (Lumpkin ve Dess, 1996). Son yirmi yıldır araştırmacılar girişimciliğin firmalar için neden bu kadar önemli olduğunu araştırmışlardır ve bunun neticesinde; firmaların sürekli değişen rekabetçi baskılara, müşteri beklentilerine ve teknolojik gelişmelere göre ayak uydurmaları gerektiği sonucuna varmışlardır (Ramacahandran vd., 2006).

Diğer taraftan Zhao vd. (2010: 381) girişimci kişiliğin, iş dünyasındaki girişimcilerin girişimcilik ruhunun ortaya çıkışında ve başarısında rol oynadığını belirtmişlerdir. Eriksson ve Li (2012: 1), girişimci özelliklerin küçük ve orta ölçekli işletmelerin iş başarısı üzerinde önemli ölçüde olumlu bir etkiye sahip olduğunu

137

bulmuşlardır. Davis vd. (2013: 148), girişimcilik davranışlarının çeşitli yönlerinin firma performansı üzerinde farklı bir etkiye sahip olduğunu göstermişlerdir.

Yazında girişimci kişilik özelliklerinin, işletme performansı üzerindeki etkisini ortaya koyan (Frese vd., 2002; Pearson ve Chatterjee, 2001) veya girişimcilerin demografik özelliklerine vurgu yapan birçok çalışma mevcuttur (Bates, 1995; Davidsson, 1995). Bunun yanı sıra işletmelerin performansında; demografik faktörler, bireysel geçmiş deneyimler, kişisel özellikler, girişimci oryantasyonu ve girişimci gönüllülüğü içeren girişimcilerin özelliklerinin önemli bir rol oynadığını gösterilmiştir (Kristiansen vd., 2003; Westerberg ve Wincent, 2008; Islam vd., 2011; Moorthy vd., 2012; Sarwoko vd., 2013).

Kristiansen vd. (2003), yaş ve cinsiyet gibi demografik faktörler ile eğitim ve önceki iş tecrübesi gibi bireysel faktörlerin firma performansına etki ettiğini ortaya koymuşlardır. Westerberg ve Wincent (2008), dış deneyim ile öz yeterlilik girişimci özelliklerinin, firma performansını güçlü bir şekilde etkilediğini gözlemlemiştir. İslam vd. (2011), bir yöneticinin demografik ve bireysel özelliklerinin firma performansını etkilediğini gözlemlemişlerdir. Moorthy vd. (2012) beceriler ve deneyimlerle birlikte etkin bir girişimciliğin, iş performansında rekabet gücü ile birlikte yüksek bir inovasyona yol açacağını bulmuşlardır. Sarwoko ve diğ. (2013), girişimcilik özelliklerinin iş performansı üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğunu gözlemlemişlerdir.

Bir girişimci sürekli olarak risk almalı, yenilikçi olmalı ve proaktif olmalıdır. Geçmiş literatür, girişimcilik karakterizasyonu ile firma performansı arasında doğrudan bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur (Keh, vd., 2007; Lee ve Penning, 2001; Lumpkin ve Dess, 1996; Zahra ve Covin, 1995). Ancak tartışmalar, sadece girişimcilik özellikleri araştırmaları ile sınırlı kalmıştır (Covin vd., 2006). Lumpkin ve Dess (1996), girişimcilik özellikleri ile performans arasındaki ilişkinin karmaşıklığına dikkat çekmiş ve girişimcilik özellikleri ile performans arasındaki ilişkinin konuya özel olduğunu belirtmiştir. Başka bir deyişle, girişimci özellikler ile firma performansı arasındaki ilişkinin derecesi, dış çevre ve organizasyon içi süreçlerinden etkilenmektedir. Cooper (1998), bir işletmenin kurucusu ile aynı işletmenin performansı arasında da bir ilişkinin var olduğunu tespit etmiştir.

138

Son zamanlarda, girişimcilerin ve yöneticilerin özelliklerinin firmanın performansını doğrudan etkilediği açıkça vurgulanmıştır (Switzer ve Huang, 2007; Adams vd., 2005) Bazı çalışmalar ise, kritik iş başarısı faktörlerini tanımlamaya çalışmışlardır (Bahari vd., 2017). Buna dayanarak Dollinger vd., işletmelerin başarısı için kritik başarı faktörleri olarak öne sürülen ve atıfta bulunulan unsurların, girişimcinin özellikleri olduğunu belirtmişlerdir (Gaskill vd., 1993; Dollinger, 1999).

Girişimcilik özelliklerinin Ürdün kurumlarında iş performansını nasıl etkilediğini araştırmak amacıyla yapılan bir çalışmada, araştırmanın sonuçları girişimci özelliklerinin performans üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir (Abood vd., 2014). Başka bir çalışmada, 2004 ve 2009 yılları arasında Vietnam'daki Mekong Nehri Deltası'nda faaliyet gösteren 807 özel firma üzerinde anket uygulanarak girişimcilik özelliklerinin, firma performansı üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Araştırma neticesinde girişimcilik özelliklerinin firma performansı ile doğrudan ilişkili olduğu saptanmıştır. Bunun yanı sıra eğitim düzeyi yüksek olan ve daha yüksek düzeyde informal eğitim alan girişimciler ile yüksek firma performansı arasında güçlü bir ilişki saptanırken; girişimcinin riskten kaçınma davranışları ile firma performansı arasında herhangi bir ilişki saptanmamıştır (Tu ve Diem, 2016).

Suwachananont ve Apibunyopas (2016) tarafından yapılan ve girişimcilik ile firma performansı arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmanın sonuçlarına göre; girişimcinin proaktif olması, risk alma eğiliminde olması ve yenilikçilik eğiliminde olmasının; iş büyümesi, hizmet yeniliği ve ciro ile ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Bu araştırmada girişimcinin yenilikçilik eğiliminde olma özelliği, hizmet inovasyonu ile en olumlu düzeyde ilişkiye sahip girişimcilik özelliği olarak bulunmuştur.

Girişimcilik özelliklerinin küçük ve orta ölçekli işletmelerin kurumsal performansına etkisini belirlemek amacıyla Nijerya’da yapılan bir araştırmada da, girişimci özelliklerinin, girişimci yeterliliğin, girişimci odaklılığın ve girişimci eğitim düzeyinin; küçük ve orta ölçekli işletmelerin kurumsal performansı üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir (Akeem ve Adekanmbi, 2016). Benzer şekilde girişimci kişilik özelliklerinin küçük işletme başarısı üzerindeki etkisini ortaya koymak için Ürdün'deki 66 adet Tıbbi Aletler Malzeme Kuruluşu

139

sahipleri ve yöneticileri üzerinde yapılan bir çalışmaya göre; girişimci kişilik özelliklerinin, küçük işletme başarısı üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir (Abdulwahab ve Al-Damen, 2015).

Karunanithy ve Jeyaraman (2013) tarafından yapılan çalışmada, girişimci kişilik özellikleri ile kurumsal gelişme arasındaki ilişki değerlendirilmiş ve bunun sonucunda küçük işletme girişimcilerinin özelliklerinin kurumsal gelişme ile anlamlı bir ilişki içerisinde olduğu bulunmuştur. Kenya’nın Kuzey Rift bölgesinde Sambu ve Kihara (2015) tarafından yapılan bir çalışmada; girişimci kişilik becerilerinin, öğrenme kurumlarının performansı üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduğu ve girişimci özelliklerin öğrenme kurumlarının performansını belirlediği tespit edilmiştir.

Girişimcilerin kişilik özelliklerinin gelişmekte olan bir ülkedeki küçük ve orta ölçekli firmaların performansına olan etkisini araştırmak amacıyla yapılan çalışmanın sonuçlarına göre; başarıya gereksinim duyma, kontrol odaklılık eğiliminde olma ve öz-yeterlilik eğiliminde olma girişimci kişilik özelliklerinin, kendi aralarında ve çalışılan firmaların performansıyla olumlu ilişki içerisinde olduğu tespit edilmiştir (Oyeniyi ve Adeniji, 2010). Girişimcilik yöneliminin aracılık rolünü dikkate alarak yapılan benzer bir çalışmada da, girişimcilerin demografik özellikleri ile kişilik özelliklerinin firmaların kurumsal performansları üzerinde pozitif bir ilişkinin var olduğu bulunmuştur (Sajilan vd., 2015).