Giderler - TÜRKİYE TAŞKÖMÜRÜ KURUMU KOZLU TAŞKÖMÜRÜ İŞLETME MÜESSESESİ ÜRETİM VE TİCARET AŞ (AD

Sayıştay

yanında Bakanlıkça aranılan yetkilere sahip gerçek kişi tıp hekimlerinden de hizmet alınıp alınamayacağı konusunda Bakanlık görüşü sorulmuştur.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve İş Güvenliği Genel Müdürlüğü’nün 28.03.2013 tarih, 7667 sayılı yazısıyla TTK Genel Müdürlüğü’ne cevap verilmiş ve “ …sadece OSGB’lerden hizmet alımı zorunluluğu bulunmadığı, gerçek kişilerden de iş sözleşmesi yapılmak suretiyle hizmet satın alınabileceği”

yolunda uygun görüş bildirilmiştir.

Denetim tarihinde (Ağustos 2013) yapılan incelemelerde Bakanlıktan alınan uygun görüş çerçevesinde TTK Genel Müdürlüğü’nce işyeri hekimliği hizmeti satın alınması konusunda açılacak ihalelere gerçek kişilerin de katılımını sağlayacak şekilde hazırlıkların sürdürüldüğü görülmüştür.

Müessesede işgücü kayıplarının önlenmesi, iş verimliliğinin artırılması ve işyeri disiplini sağlanması amacıyla;

- İzinsiz ve mazeretsiz işe gelmemeyi, hastane izni kullanmayı alışkanlık haline getiren, disiplinsiz hareket eden, iş amirlerine ve arkadaşlarına karşı uygunsuz ve fiili davranışlarda bulunan, işyeri moralini ve disiplinini bozarak üretimi aksatan işçilere 4857 Sayılı İş Kanununun ilgili hükümlerinin uygulanması konusunda Kurum yöneticileri tarafından gösterilen kararlılığın tavizsiz olarak sürdürülmesi,

- Personel Devam Kontrol Sistemiyle ilgili olarak TTK Genel Müdürlüğünce çıkarılan genelge ve talimatlarla ilgili uygulamanın Kurum Teftiş Kurulu’nca yapılan denetimlerde izlenmesi ve sonucuna göre işlem yapılması,

- PDKS kayıtları ile lambahane kayıtları ve kamera görüntülerinin ilgili birim amirlerince aylık olarak kontrol edilmesi, vergi kayıplarına ve kamu zararına yol açan haksız ödemelerin önüne geçilmesi,

önerilir.

3-Sosyal konular ve giderleri :

Müessese personeli için 2012 yılında gerçekleşen sosyal giderler geçen yılla mukayeseli olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

Sosyal giderlerMemurlarSözleşmelilerİşçiler Toplam Fark BinTL2011 Bin TL 2012 BinTL2011 Bin TL 2012 Bin TL 2011 Bin TL 2012 Bin TL 2011 Bin TL 2012 Bin TL A- Cari yılla ilgili: 1-Aile ve çocuk yardımı 2630211262 23729255 2-Evlenme, doğum ve ölüm yardımı 2 13141514(1) 3-Sosyal yardım 3.6243.6563.6243.65632 4-Barındırma giderleri3 1 222 2502027523(252) 5-Yedirme yardımı 2.5132.5442.5132.54431 6-Giydirme yardımı 0 0 0 7-Taşıma gideri 9229309229308 8-Sosyal güvenlik ve genel sağlık sigortası primi işveren payı ve ek karşılığı1531631.2181.43720.110 20.741 21.481 22.341 860 9-Emekli ikramiyesi, işten ayrılma tazminatı 4 11228357232368136 10-İşsizlik sigortası primi işveren payı 1.5581.5571.5581.557(1) 11-Sağlık giderleri 1 1 0 (1) 12-Eğitim giderleri 216155216155(61) 15-Personel dernek ve vakıflara yardımlar 539535539535(4) 16-Ayni ve nakdi başka sosyal giderler 22 2.0893.1522.1113.152(1041) Toplam (A) 1841941.4771.71232.063 33.661 33.724 35.567 1.843 B-Geçmiş yılla ilgili: 1-Emekli ikramiyesi, işten ayrılma tazminatı1237923194.5147.3604.6187.7163.098 2-Diğer ödemeler Toplam (B)1237923194.5147.3604.6187.7163.098 Genel toplam (A+B)1962311.5692.03136.577 41.021 38.342 43.283 4.941

Müessese personeli için 2012 yılında gerçekleşen sosyal giderler toplamı önceki yıla göre % 12,8 oranında artmak suretiyle 43.283 bin lira olmuştur. Bu tutarın % 0,5’i memurlara, % 4,6’sı sözleşmeli personele, % 94,9’u da işçilere ait bulunmaktadır.

Cari yılda işçi, memur ve sözleşmeli personele yapılan sosyal giderlerin ağırlıklı tutarını; sosyal güvenlik kurumu primleri işveren ve çalışan paylarına, sosyal yardımlar, yedirme ve işsizlik sigortası primi işveren payı tutarlarına aittir.

Cari yılda işçi personele yapılan sosyal giderler; Genel Maden İşçileri Sendikası ile imzalanan Toplu İş Sözleşmesi gereğince yapılan ödemelerden oluşmakta, işsizlik sigortası primi işveren payı sosyal giderler içinde yer almaktadır.

İşçi personele 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesinin 62’nci maddesinde, yemek bedeli, evlenme, doğum, ölüm, hastalık yardımı, taşıt yardımı, ayni ve nakdi sosyal giderler olarak verilen kömür yardımı düzenlenmiştir.

Geçmiş yılla ilgili sosyal giderleri; emekliler için SSK’ya ödenen sosyal yardımlar ile emekli ikramiyesi ve işten ayrılma tazminatının geçmiş yıllarla ilgili kısmı oluşturmaktadır.

Sayıştay

III. MALİ BÜNYE A- Mali durum:

Müessesenin analize elverişli hale getirilen varlıkları ile bunların finansman kaynaklarının ayrıntısı aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

Mali durum

2011 2012 Fark

% Bin TL

Bin TL Bin TL

Varlıklar (Aktif)

1-Dönen varlıklar

a) Hazır değerler 446 - 199 - (247)

b) Kısa sürede paraya çevrilebilir değerler 9.187 10 10.199 10 1.013

Toplam (1) 9.633 10 10.398 10 766

2- Duran varlıklar

a)Uzun sürede paraya çevrilebilir değerler 20 - 20 - -

b) Bağlı değerler 89.253 90 90.253 90 1.000

Toplam (2) 89.273 90 90.273 90 1.000

Varlıklar toplamı 98.906 100 100.671 100 1.765

Kaynaklar (Pasif)

1- Yabancı kaynaklar

a) Kısa vadeli 16.808 17 13.188 13 (3.620)

a) Uzun vadeli 249 - 263 - 14

Toplam (1) 17.057 17 13.451 13 (3.606)

2- Öz kaynaklar 81.849 83 87.220 87 5.371

Kaynaklar toplamı 98.906 100 100.671 100 1.765 Müessesenin bilançosunda yer alan varlıklar ve kaynaklar tasnif edilerek rapor ekleri arasına (Ek: 6) ve (Ek:7) yer almıştır. Mali bünye analizine esas olan bu çizelgelerdeki veriler baz alınarak yukarıdaki mali durum çizelgesi düzenlenmiş ve Müessesenin temel mali tablolarının kalemleri arasındaki oransal ilişkiler bin TL bazında aşağıda irdelenmiştir.

1- Mali yapı oranları:

a) Mali kaldıraç : 2012 2011

% %

Yabancı kaynaklar x 100

= 13.451x100

= 13 17

Varlıklar toplamı 100.671

Faaliyet dönemlerini sürekli zararla kapatan ve kaynak yaratamayan Müessese tüm işletme faaliyetlerini yabancı kaynaklarla yürütmekte ve bunun finansmanı ana teşekkülce her yıl sermaye artırımına gidilerek karşılanmaktadır. Müessesenin yabancı kaynaklarının varlıklarına oranı önceki yıla göre dört puan düşerek 13 olmakla birlikte, bu durum Müessesenin kaynak yaratamıyor olması gerçeğini değiştirmemektedir.

Sonuç olarak, Müessesenin her 100 TL tutarındaki varlığına karşılık 13 TL yabancı kaynağı bulunmaktadır.

b) Mali yeterlilik (finansman) :

2012 2011

% %

Öz kaynaklar x 100

= 87.220 x 100

= 648 480

Yabancı kaynaklar 13.451

Müessesenin hesap döneminde öz kaynaklarının yabancı kaynaklara oranı 168 puan artarak 648 olmuştur. Bu durumda, Müessese her 100 TL tutarındaki yabancı kaynağı için 648 TL tutarında öz kaynağa sahip olmaktadır. Müessese, öz kaynakları ile yabancı kaynaklarını büyük oranda karşılamasına ve yabancı kaynakları faize tabi, kredi niteliğinde yabancı kaynak olmamasına rağmen, faaliyet dönemlerini zararla kapatmaktadır.

c) Oto finansman (iç kaynaklar) :

Müessese ana faaliyetini dahi zararla kapattığından, iç kaynaklarına (oto finansman) ilişkin rasyo düzenlenmemiştir.

d) Bağlı değerlerin finansmanında kullanılan kaynaklar ve bu değerlerin kaynaklar içindeki yeri:

2012 2011

% %

Bağlı değerler x 100

= 90.253 x 100

= 103 109

Öz kaynaklar 87.220

Bağlı değerler x 100 = 90.253 x 100 = 90 90

Varlıklar toplamı 100.671

Maddi duran varlıklar(net) x 100 = 81.663 x 100 = 94 80

Öz kaynaklar 87.220

Müessesenin her 100 TL tutarındaki öz kaynağına karşılık 94 TL tutarında maddi duran varlığı, 103 TL tutarında da bağlı değerleri vardır. Ayrıca varlıklarının her 100 TL’sinin 90 TL’si bağlı değerlerdedir. Ancak, Müessese faaliyetleri sonucunda öz kaynak yaratamadığından ve tüm öz kaynağı Hazine tarafından sermaye artırımı suretiyle oluştuğundan, yukarıdaki oranlara ilişkin sonuçların bu kapsamda anlaşılması gerekmektedir.

e) Paraya çevrilebilir ve hazır değerlerin varlıklar içindeki yeri : 2012

% 2011 Hazır değerler x 100 Varlıklar toplamı = 199 x 100 100.671 = 0,2 0,5 %

Sayıştay

Sonuç olarak, Müessesenin her 100 TL tutarındaki varlığına karşılık 13 TL yabancı

c) Oto finansman (iç kaynaklar) :

Müessese ana faaliyetini dahi zararla kapattığından, iç kaynaklarına (oto finansman) ilişkin rasyo düzenlenmemiştir.

d) Bağlı değerlerin finansmanında kullanılan kaynaklar ve bu değerlerin kaynaklar içindeki yeri: maddi duran varlığı, 103 TL tutarında da bağlı değerleri vardır. Ayrıca varlıklarının her 100 TL’sinin 90 TL’si bağlı değerlerdedir. Ancak, Müessese faaliyetleri sonucunda öz kaynak yaratamadığından ve tüm öz kaynağı Hazine tarafından sermaye artırımı suretiyle oluştuğundan, yukarıdaki oranlara ilişkin sonuçların bu kapsamda anlaşılması gerekmektedir.

e) Paraya çevrilebilir ve hazır değerlerin varlıklar içindeki yeri : 2012

Likidite = (Dönen varlıklar–stoklar) x

100 =

Kısa vadeli yabancı kaynakların vadelerinde karşılanabilmesi bakımından dönen varlıkların kalite ve yeterliğinin bir ölçüsü olan likide rasyolarının yukarıda sıralanan sonuçlarına göre, Müessese dönen varlıkları ile kısa vadeli borçlarının bir kısmını karşılayabilmektedir. Şöyle ki, Müessesenin her 100 TL tutarındaki kısa vadeli borçlarına karşılık, 79 TL dönen varlığı, 8 TL de stoklar dışında kalan dönen varlığı bulunmaktadır.

Ancak, gerek önceki yıl, gerekse cari yıldaki bu rasyo da, Müessesenin mali yapısının gerçek durumunu göstermemektedir. Zira Müessese sürekli sermaye artırımı ile varlığını sürdürmektedir. Keza, üretim maliyetleri hatta işçi ücretleri bile karşılanamadığından, Genel Müdürlük Hazine desteği olmadan, Müessese ise Genel müdürlük desteği olmadan faaliyetlerini yürütememektedir.

Öz kaynak devir hızı :

Net satışlar = 68.094 = 0,8 1,8

Öz kaynaklar (ortalama) 84.535

Aktif kıymetlerin işletme faaliyetlerinde kullanımlarındaki etkinlik ya da verimliliklerini gösteren devir hızı oranlarından görüleceği üzere, Müessese faaliyet döneminde, ortalama ticari alacaklarını 326 kez, ortalama mamul stoklarını 461 kez, dönen varlık toplamını 6,5 kez, varlıklar toplamını 0,7 kez, ortalama öz kaynaklarını 0,8 kez devir ettirmiştir. Rasyolarda yer alan ortalama değerler, Müessesenin yılbaşı ve yılsonu sonuçlarının aritmetik ortalamaları alınarak bulunmuştur. Ayrıca, Müessesenin net işletme sermayesi bulunmamaktadır.

B- Mali sonuçlar : 1- Zararlılık :

a) Öz kaynak yitirilişi :

2012 2011

% %

Dönem zararı x100 Öz kaynaklar = 107.489 x 100 81.849 = 131 112

Müessesenin faaliyet dönemi zararı, öz kaynağını %131 oranında aşmasına rağmen öz kaynak yitirilişine ilişkin oran gerçek durumu yansıtmamakta olup, fikir vermesi açısından hesaplanmıştır. Zira, yukarıda da bir çok defa belirtildiği gibi Müessesenin öz kaynakları sadece sermaye artırımı yoluyla oluşturulabilmektedir.

Öz kaynak yitirilişinin görülebilmesi için, orantısal ilişkiler öz kaynakların dönem başı durumu dikkate alınarak hesaplanmış olup, önceki yıl dönem başında Müessesenin öz kaynağı bulunmadığından orantısal ilişki kurulamamıştır.

2- Mali sonucu ilgilendirilen etkenler :

Müessesenin ortalama maliyetler ile ortalama satış fiyatı arasındaki olumsuz fark, faaliyet zararı oluşmasına neden olmakta ve sağlanan hasılat ile satılan malın maliyetinin yaklaşık %50 si karşılanabilmektedir.

Nitekim faaliyet döneminde satılan çeşitli boyutlardaki kömürün ortalama ticari maliyeti 499,79 TL/ton olarak gerçekleşirken, satış fiyatı 193,43 TL/ton olduğundan, ton başına 306,36 TL zarar edilmiştir.

2012 2011

% %

İşçi ücret ve giderleri Net satışlar = 105.709 x 100 68.094 = 155 142

Satışların maliyeti Net satışlar = 138.864 x 100 68.094 = 204 181

Faaliyet dönemi sonu itibariyle, her 100 liralık net satışa karşılık 155 TL işçi ücreti yapıldığı, 204 TL’de satış maliyetinin oluştuğu görülmektedir. Müessese geçmiş yıllarda olduğu gibi, net satışlarıyla ne maliyetlerini, ne de işçi giderlerini karşılayabilmektedir. Bu durum, Müessesenin geleceği için olumlu düşünülmesini olanaksızlaştırmaktadır.

Sayıştay

Öz kaynak devir hızı :

Net satışlar = 68.094 = 0,8 1,8

Öz kaynaklar (ortalama) 84.535

B- Mali sonuçlar : 1- Zararlılık :

a) Öz kaynak yitirilişi :

2012 2011

% %

Dönem zararı x100 Öz kaynaklar = 107.489 x 100 81.849 = 131 112

2- Mali sonucu ilgilendirilen etkenler :

2012 2011

% %

İşçi ücret ve giderleri Net satışlar = 105.709 x 100 68.094 = 155 142

Satışların maliyeti Net satışlar = 138.864 x 100 68.094 = 204 181

İşgücü ağırlıklı derin yeraltı madenciliğinin özelliği nedeniyle işçilikler dahil üretim maliyeti giderlerinin tamamına yakını sabit nitelik taşımaktadır. Bu nedenle üretim miktarı azaldıkça sabit giderlerden birim üretim başına düşen pay artmakta üretim maliyetleri yükselmektedir. Artan maliyeti satış fiyatlarına yansıtma imkanı bulunmadığından sabit giderler doğrudan zarara dönüşmektedir. Üretim miktarı azaldıkça buna bağlı olarak satış miktarı da azalmakta satışlardan elde edilen hâsılat işçi ücretlerini bile karşılayamamaktadır.

Zararın azaltılması ve mali yapının iyileştirilebilmesi için, işyeri disiplinine önem verilmesi ile işgücü verimliliğinin yükseltilmesi, üretim ve satış miktarlarının artırılması gerekmektedir.

IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI

Kozlu Taşkömürü İşletme Müessesesi, Zonguldak İli Kozlu Beldesindeki sahalarda mevcut kömür rezervlerini işletmek üzere kurulmuştur. Kuruluş faaliyetlerini değişik kotlarda ve denizaltına giden galerilerde, 50 km’yi bulan işletme alanında sürdürmektedir. Müessese tarafından üretilen kömürler özel sektör tarafından kurulup işletilen lavvarda yıkanarak nitelik ve boyutlarına göre ayrıldıktan sonra, Genel Müdürlük tarafından yapılan satış anlaşmaları çerçevesinde, alıcılarına sevk edilmektedir. Müessese faaliyetleri, Müessese Yönetim Komitesi kararıyla kabul edilen ve TTK Yönetim Kurulu tarafından onaylanan iş programı ve işletme bütçesine göre yürütülmektedir.

Müessesenin 2012 yılı İş Programı ve Bütçesi, Müessese Yönetim Komitesinin 22.12.2011 tarih, 50 sayılı kararı ile kabul edilmiş, TTK Yönetim Kurulu’nun 30.12.2011 tarih, 38/445 sayılı kararı ile onaylanarak uygulamaya konulmuştur.

Müessesenin 2012 yılı iş programında;

Toplam personel sayısının 2.346 kişi olacağı, bu sayının 2.027’sinin işçi, 289’unun sözleşmeli, 30’unun da kadrolu memur olacağı, toplam 2027 işçiden 1.777’sinin yer altında, 250’sinin de yer üstünde çalışacağı tahmin edilmiştir.

Bu dönemde Müessese işletmelerinde 429.764 ton satılabilir kömür üretileceği, bu miktarın 7.579 tonunun iç tüketimde sarf edieceği ve kalan 422.185 tonun satışa sunulacağı öngörülmüştür.

2012 faaliyetlerinde toplam 34.196 bin lira tutarında işletme malzemesi, yatırım malzemesi ve hizmet alımı gerçekleşeceği, toplam harcamaların ise 167.862 bin lira tutarında oluşacağı programlanmıştır.

Satışa arz edilecek 422.185 ton taşkömüründen 73.946 bin lira tutarında satış hasılatı elde edileceği ve 2012 yılı sonunda Müessese faaliyetlerinin 105 milyon lira zararla sonuçlanacağı öngörülmüştür.

Müessesenin 2012 yılı işletme faaliyetleri sonucunda ise;

1990’ı işçi, 211’i sözleşmeli ve 24’ü de memur olmak üzere toplam 2.225 personel çalışmış, 359.194 ton satılabilir üretim gerçekleşmiş, bu miktarın 7.444 tonu iç tüketimde kullanıldıktan sonra 351.750 ton satılabilir taşkömürü üretimi gerçekleşmiş, bu miktarın 350.859 tonluk kısmı satılmıştır.

Kuruluşun 2012 yılında kömür satışından elde ettiği 67.867,4 bin lira tutarındaki net satış hasılatına ilave olarak diğer faaliyetlerden sağladığı gelir ve karların toplam tutarı 69.420,5 bin lira olmuş, toplam giderlerin ise 176.909,8 bin lira gerçekleşmesi sonucunda 107.489,3 bin lira tutarında dönem zararı meydana gelmiştir.

İşletme faaliyetlerini oluşturan unsurlar, raporun ilgili bölümlerinde değerlendirilmiştir.

Sayıştay

IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI

Müessesenin 2012 yılı iş programında;

Müessesenin 2012 yılı işletme faaliyetleri sonucunda ise;

İşletme faaliyetlerini oluşturan unsurlar, raporun ilgili bölümlerinde değerlendirilmiştir.

A-Giderler :

Müessesenin 2012 yılı faaliyet dönemine ilişkin giderleri önceki yıl sonuçlarıyla mukayeseli olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. tutarında ödenek tahsis edilmiş, yıl içindeki gerçekleşmeler dikkate alınarak fasıllar arası aktarma yapılmış, ancak genel bütçe rakamı değişmemiştir.

2012 yılında gerçekleşen 166.345 bin lira tutarındaki harcamaların; % 69,9’u memur, sözleşmeli ve işçi ücretlerine, % 13,2’si dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetlere, % 9,1’i ilk madde ve malzeme giderlerine, % 6,6’sı amortisman ve tükenme paylarına, % 1,2’ si de vergi, resim ve harçlar ile diğer çeşitli giderlere ait bulunmaktadır.

Belgede TÜRKİYE TAŞKÖMÜRÜ KURUMU KOZLU TAŞKÖMÜRÜ İŞLETME MÜESSESESİ ÜRETİM VE TİCARET AŞ (ADÜAŞ) 2012 YILI RAPORU (sayfa 22-31)