Pazarlama - TÜRKİYE TAŞKÖMÜRÜ KURUMU KOZLU TAŞKÖMÜRÜ İŞLETME MÜESSESESİ ÜRETİM VE TİCARET AŞ (A

Müessese tarafından üretimi gerçekleştirilen her nevi kömürün, pazarlama ve satışı Genel Müdürlük “Pazarlama ve Satış Daire Başkanlığı” tarafından yürütülmektedir. Satışlarda tamamen yurt içi piyasaya yönelik bir politika izlenirken satışlar, termik santral, sanayi ve teshin amaçlı satışlar olmak üzere üç grupta toplanmaktadır. Satışlarda peşin satış uygulaması yanında teminat mektubu karşılığı vadeli, Erdemir, Kardemir ve Çates gibi kuruluşlarla cari hesap sözleşmesi şeklinde satış yöntemleri uygulanmaktadır.

Müessesenin pazarlama ve satış konusundaki fonksiyonu; kömürün yeraltından çıkarıldıktan sonra lavvarda yıkanarak zenginleştirilmesi, boyut ve nitelik bakımından tasnif edildikten sonra, Genel Müdürlükçe yapılan satış anlaşmaları çerçevesinde alıcılara sevk ile ilgili bulunmaktadır.

Kömür bedellerinin tahsili ve takibi de Genel Müdürlükçe yapılmaktadır.

1-Satışlar:

Müessesenin 2012 yılı kömür satışları, program ve önceki yıl değerleriyle birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

100

Sayıştay

düşük ücretli işçiler üzerinde olumsuz etki yaratması, genel olarak bakıldığında ise çok sayıda işçinin bankalara ve piyasaya olan borçları nedeniyle icra takibi altında bulundukları, böylesine bir borç sarmalı içinde olan bu işçilerin içinde bulundukları psikolojinin çalışma devamlılığına ve verimliliğine olumsuz etki yapması, yaşanan olumsuzluklar olarak görülmüştür. Bu nedenle;

Elde edilen satış hasılatının işçi ücretlerini dahi karşılayamadığı, müessesenin sürekli olarak zarar ettiği ve birikmiş zararların büyük tutarlara ulaştığı göz önüne alınarak, dönem zararlarının önlenebilmesi için işgücü verimliliği ile birlikte üretim miktarlarının artırılması ve birim üretim maliyetlerinin düşürülmesi yönünde etkin önlemler alınması gerekmektedir.

D-Pazarlama:

Kömür bedellerinin tahsili ve takibi de Genel Müdürlükçe yapılmaktadır.

1-Satışlar:

Müessessenin 2012 yılı iş programında 429.764 ton satılabilir nitelikte taşkömürü üretileceği, üretilen kömürün 7.579 tonunun iç tüketimde kullanılacağı, kalan 422.185 ton kömür satışından 73.496 bin lira tutarında net satış hasılatı elde edileceği tahmin edilmiştir.

Dönem sonunda ise satılabilir kömür üretimi 359.194 ton olarak gerçekleşmiş, bu miktarın 7.444 bin tonu iç tüketimde kullanılmış, satışa sunulan 351.750 ton kömürün 350.859 tonu satılmış, kalan 891 ton kömür de mamul stoku olarak ertesi yıla devredilmiştir. Satışı gerçekleşen 350.859 ton kömürden 67.867 bin lira tutarında net satış hasılatı sağlanmış, Kozlu Müessesesi’nin 2012 yılı ortalama kömür satış fiyatı 193,4 TL/ton olarak gerçekleşmiştir.

Müessesenin 2012 yılında satışa sunduğu 350.859 ton kömürün; 225.392 tonu santral yakıtı olarak ÇATES’e satılan filtrasyon kömürüne, 97.708 tonu 0/10 ebadında KARDEMİR’e, 18.894 tonu 18/150 ebadında ÇAY-KUR’a, 2.718 tonu yoksul ailelere yardım kapsamında Valilik emrine verilen kömürlere, 1.983 tonu Müesssese ofislerinde ısınma amacıyla tüketilen kömüre, kalan 4.164 tonu da teshin amaçlı olarak diğer müşterilere satılan kömürlere ait bulunmaktadır.

Türkiye’de TTK’ya ait sahalar dışında taşkömürü rezervi bulunmadığından, TTK tek üretici durumundadır. TTK’nın doğrudan ürettiği veya redevans işletmeleri eliyle üretilen taşkömürü miktarı yurtiçi tüketimi karşılamadığından yüksek kalorili kömür ihtiyacı ithal yoluyla karşılanmaktadır. Bu nedenle, TTK’nın taşkömürü

satış fiyatları, ithal kömür fiyatındaki gelişmelere göre TTK Yönetim Kurulu tarafından belirlenmektedir.

2012 yılında Kozlu Müessesesi tarafından satışa sunulan 0-10 ebadında santral kömürünün ortalama satış fiyatı 185 Dolar, paketlenmiş parça kömürlerin ortalama satış fiyatı 370 TL/ton, paketlenmemiş dökme kömürlerin ortalama satış fiyatı da 350 TL/ton seviyelerinde gerçekleşmiştir.

Müşterilere göre değişik satış politikası uygulayan TTK’nın; ÇATES’e düzenlenen aylık faturaları, ÇATES İşletme Müdürlüğünce takip eden ayın ilk haftasında, Erdemir’e satılan kömür bedelleri (KDV dahil) TTK tarafından tanzim edilecek fatura tarihini takip eden müteakip ayın 15. günü, Kardemir’e yapılan satışlarda KDV peşin, mal bedeli ise 30 bin tonluk partilerde 60 gün, 10 bin tonluk partilerde 45 gün vade farksız yapılmakta, ÇAYKUR’a gemi yükleme tarihindeki cari fiyat üzerinden, KDV fatura tarihini takip eden ayda 23 işgünü sonra, mal bedeli ise fatura tarihinden 120 gün sonra ödenmektedir.

2-Mamul, yarı mamul ve ticari mal stokları:

Kuruluşun mamul stok hareketleri geçen yıl rakamları ile birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

Stoklar

2011201220122012 Geçen yıldan devredenYıl İçinde ÜretilenYıl içinde İç tüketimde ve Ertesi yıla stokve Diğer Girişlersatılandiğer çıkışlardevreden stok MiktarTutarMiktarTutarMiktarTutarMiktarTutarMiktarTutar ton Bin TLton Bin TLton Bin TLton Bin TLton Bin TL A- Mamul stokları 1-Ambardaki mamuller Tüvenan 0/10 97.708 38.402 97.708 29.827 18/150 36.094 14.138 27.759 9.9907.4442.751891 602 Filtrasyon - - 225.39289.451 225.39228.050 - - Toplam (A) 359.194141.990350.85967.867 7.4442.751891 602 B-Yarı ve ara mamuller C-Ticari mallar Genel toplam 359.194141.990350.85967.8677.4442.751 891 602

102

Sayıştay

satış fiyatları, ithal kömür fiyatındaki gelişmelere göre TTK Yönetim Kurulu tarafından belirlenmektedir.

2-Mamul, yarı mamul ve ticari mal stokları:

Kuruluşun mamul stok hareketleri geçen yıl rakamları ile birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

Stoklar

Kozlu Müessesesinde 2011 yılından devreden kömür stoku bulunmamaktadır.

2012 yılında Müessese işletmelerinde 359.194 ton satılabilir taşkömürü üretilmiş, bu miktarın 350.859 tonu piyasaya satılmış, 7.444 tonu iç tüketimde kullanılmış, kalan 891 ton kömür de ertesi yıla devredilmiştir.

İç tüketimde kullanılan 7.444 ton kömürün, 5.461 tonu halen yürürlükte bulunan Toplu İş Sözleşmesi gereğince işçilere bedelsiz olarak dağıtılmış, bakiye 1.983 tonu da müessese ofislerinde ve işyerlerinde ısınmak için kullanılmıştır.

TTK’nın 2012 Yılı Stok Sayım Genelgesine göre müesseselerin kömür stoklarında yıl sonunda tespit edilen stok fazlaları ve noksanlarının sebeplerinin araştırılması için TTK Genel Müdürlüğü’nün 08.02.2013 tarihli “Olur”ları ile Teftiş Kurulu Başkanlığı’na talimat verilmiştir.

TTK Teftiş Kurulu’nca yapılan inceleme sonucunda hazırlanan 27.02.2013 tarih, 113 sayılı raporun sonuç bölümünde; Müessese müdürlüklerinde meydana gelen stok sayım noksanlıklarıyla ilgili olarak herhangi bir personel hakkında idari işlem yapılmasına mahal olmadığı, sağlıklı bir stok takibi ve denetimde yeknesaklığın sağlanması için müessese müdürlüklerinin lavvar ve istatistik birimleri ile İşletmeler Dairesi ve APK Dairesinin daha koordineli çalışması şeklinde önerilerde bulunulmuştur.

E-Sigorta İşleri:

Müessesenin varlık ve iktisadi kıymetleri TTK Sigorta İşleri Yönetmeliği gereğince ihale ile belirlenen harici sigorta şirketleri tarafından, iç sigorta kapsamındaki kıymetleri ise ilgili yönetmeliğine göre, fon ayrılarak güvence altına alınmaktadır. İhaleler, tüm müesseseler için Genel Müdürlükçe yapılmaktadır.

Kozlu Taşkömürü İşletme Müessesesinin 2012 yılı sigorta uygulaması aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

104

Sayıştay

Kozlu Müessesesinde 2011 yılından devreden kömür stoku bulunmamaktadır.

E-Sigorta İşleri:

Kozlu Taşkömürü İşletme Müessesesinin 2012 yılı sigorta uygulaması aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. tutarındaki prime karşılık, cari yılda herhangi bir mahsup işlemi yapılmamıştır.

Harici sigorta ile güvence altına alınan 60.958 bin TL’lik sigorta kıymetinin, 4.651 bin TL’si nakliye, 548 bin TL’si kaza, 55.759 bin TL’si yangın sigortası için olup, sigorta şirketlerine bu amaçla 94 bin TL prim ödenmiş, yıl içinde 13 bin TL de tahsilat yapılmıştır. Bu tahsilatın, yıl içinde fırtınadan zarar gören mekanik atölye binası ile vinç binası çatılarının onarım bedelleriyle ilgili olduğu anlaşılmıştır.

F-İşletme sonuçları:

1-Satışların zararlılığı:

Kuruluşun 2012 yılı faaliyetleri sonucu gerçekleşen satışlardan elde edilen sonuçlar aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

Satış sonuçları

Brüt Net Satışların Faaliyet Satış Faaliyet Satışların satışlar satışlar maliyeti giderleri maliyetleri zararı maliyetine

göre

toplamı kâr veya

zarar Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL (%)

1-Esas ürün:

-Taşkömürü parça (18-150 mm) 9.990 9.990 10.785 1.572 12.357 (2.367) (19)

-Taşkömürü (0/10 mm) 29.827 29.827 38.402 7.015 45.417 (15.590) (34)

-Taşkömürü (filitrasyon) 28.050 28.050 89.450 19.168 108.618 (80.568) (74)

Toplam (1) 67.867 67.867 138.637 27.755 166.392 (98.525) (59)

2-Hizmet satışları : 227 227 227 227

Genel toplam 68.094 68.094 138.864 27.755 166.619 (98.525) (59)

Satış programı 73.946 73.946 138.830 33.248 172.078 (98.132) (57)

Programa göre fark (5.852) (5.852) 34 (5.493) (5.459) 393 7

Geçen dönem satış sonuçları 73.995 73.995 133.898 25.262 159.160 (85.165) (54)

Cari yılda 73.946 bin TL brüt satış hâsılatı elde edileceği, satış maliyetlerinin, 138.830 bin TL olacağı, 33.248 bin TL faaliyet giderlerinin etkisiyle, yılsonunda 98.132 bin TL faaliyet zararı oluşacağı öngörülmüştür.

Buna karşılık, 2012 yılı gerçekleşmelerinde, 68.094 bin TL satış hâsılatı elde edilmiş, hâsılattan herhangi bir indirim olmamış, 138.864 bin TL satış maliyeti ve 27.755 bin TL faaliyet giderleri ile birlikte 166.619 bin TL satış maliyeti oluşmuş, sonuç itibariyle, 98.525 bin TL faaliyet zararı doğmuştur. Buna göre faaliyet zararı pogramın 393 bin lira üzerinde gerçekleşmiştir.

Önceki yıl 407.174 ton olan satılabilir üretim miktarı, cari yılda 359.194 tona, satılan kömür miktarı ise 400.747 tondan 350.859 tona inmiştir. Öteyandan, ortalama ticari maliyetlerin 499,79 TL/ton olmasına karşın, ortalama satış fiyatlarının 193,43 TL/tonda kalması nedeniyle, müessese her yıl olduğu gibi, cari yıda da zarar açıklamıştır. Kaldıki, müessese 68.094 bin TL tutarındaki satış hasılatları ile 105.709 bin TL olan işçi ve işçilikle ilgili giderlerini bile karşılayamamaktadır.

Müessese giderlerinin önemli bir bölümü sabit giderler niteliğindedir. Hiç üretim yapılmasa bile giderleri azaltma imkânı bulunmamakta, üretim ve hasılata dönüştürülemeyen giderler zarar olarak ortaya çıkmaktadır. Üretim ve satış miktarı arttıkça sabit giderlerden ton maliyetine düşen pay azaldığından, satış maliyetindeki artışların belli bir düzeyde tutulması mümkün olabilmektedir.

Raporun Mali Bünye bölümünde açıklandığı üzere, faaliyet dönemi sonu itibariyle, her 100 liralık net satışa karşılık 155 TL işçi ücretti yapıldığı, 204 TL de satış maliyetinin oluştuğu görülmektedir. Olumsuzluk ifade eden bu oranlar devam ettikçe müessese faaliyetlerinin kar ederek sonuçlanması olanağı bulunmamaktadır.

106

Sayıştay

Satış sonuçları

Brüt Net Satışların Faaliyet Satış Faaliyet Satışların satışlar satışlar maliyeti giderleri maliyetleri zararı maliyetine

göre

Bu nedenle, piyasada oluşacak fiyatlar yeterince artmadan, üretim ve satış miktarı, maliyetleri karşılayacak düzeylere gelmeden ve üretimde tasarruf ve verimlilik olabildiğince sağlanmadan, Müessesenin zarar ortamından çıkabilmesi mümkün görülmemektedir.

Müessesenin 2012 yılı faaliyet sonuçlarına göre hesaplanan göstergeleri, önceki yıl sonuçları ile mukayeseli olarak aşağıda gösterilmiştir.

Göstergeler faaliyet gideri yapılarak, faaliyet zararının 133 lira olacağı öngörülmüştür.

Gerçekleşmeler ise 68.094 bin lira net satış hasılatına karşılık, 138.864 bin lira satış maliyeti ve 27.755 bin lira faaliyet gideri yapıldığından, yukarıdaki çizelgede görüleceği üzere, her 100 liralık satış hâsılatı için 204 lira üretim maliyeti, 41 lira faaliyet gideri gerçekleşmiş, toplam satış maliyeti 245 lira, faaliyet zararı ise 145 lira olmuştur. Bu oran 2011 yılında 115 lira olarak gerçekleşmiştir.

Başta demir-çelik sektörü olmak üzere sanayi için gerekli olan taşkömürü üretiminde, zararın azaltılması için verimliliklerin yükseltilmesi, üretim ve satış miktarının mümkün olan en üst düzeye çıkarılması gerekmektedir.

a) Bünye içi faktörler:

- Verimlilik:

Verimlilikle ilgili ayrıntılı bilgi, raporun “Üretim ve maliyetler” alt bölümünde detaylı olarak incelenmektedir.

- Maliyetler:

Müessesenin en büyük darboğazı yüksek maliyetle üretim yapılması ve sağlanan hasılatın, işçilik giderlerinin çok altında kalmasıdır. Bu itibarla birim tüketimlerin kontrolü ile giderlerin azaltılması, buna karşılık verimlilik ve üretim miktarının arttırılması zorunludur.

Maliyetlerle ilgili ayrıntılar Raporun Üretim ve Maliyetler bölümünde ayrıntılı olarak yer almaktadır.

b) Bünye dışı faktörler :

Kuruluşun tüm pazarlama ve satış faaliyetleri Genel Müdürlük tarafından yürütüldüğünden bünye dışı faktörleri oluşturan işletmenin piyasa payı, piyasa gücü ve satış fiyatlarının oluşum ve gelişimi Genel Müdürlük Raporunda incelenip değerlendirilmiştir.

2-Milli ekonomiye katkı:

a) Gayri safi yurtiçi hasılaya katkı:

2012 yılında üretici fiyatlarıyla gayrisafi yurtiçi hasılaya (GSYİH) katkısı 29.242 bin TL, alıcı fiyatlarıyla gayrisafi yurtiçi hasılaya katkısı ile alıcı fiyatlarıyla gayrisafi milli hasılaya (GSMH) katkısı 34.947 bin TL olmuştur.

Gayrisafi milli hasılaya katkının oluşumu (Ek:8) sayılı çizelgede gösterilmiştir.

b) Hazine ile ilişkiler:

Müessese’nin Hazine ile ilişkileri, yükümlü ve sorumlu olarak tahakkuk ettirdiği ve ödediği vergiler (Ek:9) sayılı çizelgede gösterilmiştir. Buna göre, 2011 yılından 982 bin TL vergi borcunun devrettiği, yıl içinde toplam 10.031 bin TL vergi tahakkuk ettirildiği ve tahakkuk eden vergilerin 10.384 bin TL’si ödenerek, 2013 yılına 629 bin TL vergi borcu devrettiği görülmüştür.

G – Yatırımlar :

Kalkınma Bakanlığınca 13.10.2011 tarih ve 28083 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2012-2014 dönemi Yatırım Programı Hazırlıkları 2011/2 Genelgesinde Kurum yatırım tavanı 58.000 Bin TL olarak tespit edilmiştir. TTK Genel Müdürlüğü’nün de yeraldığı, 2012 Yılı Yatırım Programı, 14.01.2012 tarih ve 28173 sayılı Resmi Gazete’de, 11.10.2011 tarihli ve 2011/25 sayılı 2012 yılı programı ile 2012 Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair Bakanlar Kurulu Kararı’nın eki olarak yayımlanarak kesinlik kazanmıştır.

108

Sayıştay

a) Bünye içi faktörler:

- Verimlilik:

Verimlilikle ilgili ayrıntılı bilgi, raporun “Üretim ve maliyetler” alt bölümünde detaylı olarak incelenmektedir.

- Maliyetler:

Maliyetlerle ilgili ayrıntılar Raporun Üretim ve Maliyetler bölümünde ayrıntılı olarak yer almaktadır.

b) Bünye dışı faktörler :

2-Milli ekonomiye katkı:

a) Gayri safi yurtiçi hasılaya katkı:

Gayrisafi milli hasılaya katkının oluşumu (Ek:8) sayılı çizelgede gösterilmiştir.

b) Hazine ile ilişkiler:

G – Yatırımlar :

2012 yılı yatırım programı bütçesi; 1 adet etüt proje, 1 adet devam eden ve 3 adet yeni proje olmak üzere toplam 5 projeden oluşmuştur. Bu kapsamda hazırlanan kesin bütçe rakamlarına göre yatırım projeleri listesi 26.254 Bin TL’si dış olmak üzere toplam 58.000 Bin TL olarak belirlenmiştir. 2012 yılı Yatırım Programı, ilgili Bakanlık ve Kalkınma Bakanlığınca proje detayları onaylandıktan sonra, Yönetim Kurulu’nun 24.02.2012 tarih ve 69 sayılı Kararı ile kabul edilmiştir.

Kozlu Müessesesinin 2012 yılı yatırım ödeneği, TTK Genel Müdürlüğü yatırımları içerisinde 7.463.000 TL’si dış olmak üzere toplam 14.843.000 TL olarak yer almıştır. Yatırım uygulamaları esnasında ortaya çıkan ihtiyaçlar doğrultusunda Müessese Yatırım programı; biri karakteristik revizesi olmak üzere dört kez Genel Müdürlük Makam Oluru ile revize edilmiş olup bu revizeler aşağıda özet olarak

Belgede TÜRKİYE TAŞKÖMÜRÜ KURUMU KOZLU TAŞKÖMÜRÜ İŞLETME MÜESSESESİ ÜRETİM VE TİCARET AŞ (ADÜAŞ) 2012 YILI RAPORU (sayfa 112-0)